Morgunblaðið - 29.01.1984, Blaðsíða 25

Morgunblaðið - 29.01.1984, Blaðsíða 25
24 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1984 Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthias Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson. Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift- argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 20 kr. eintakið. Enginn vafi er á því að við höfum lifað um efni fram undanfarin ár. Stjórnmála- mennirnir deila ekki heldur um þá staðreynd. Enginn vafi er á því að niðurskurður á sjávarafla mun þrengja lífskjör þjóðarinnar. Ljóst er að undir fimmm ára rangri stjórn Alþýðubandalagsins á orkumálum hefur orðið stöðn- un á sviði stóriðjufram- kvæmda. Jafnframt hefur áliti þjóðarinnar út á við ver- ið spillt meðal stóriðjufyrir- tækja. Allir eru á einu máli um að ekki megi ganga lengra í skuldasöfnun erlendis. Við blasir að atvinnutækifæri verða færri á næstu mánuð- um. í útgerð og fiskvinnslu standa menn frammi fyrir óþekktum stærðum og vanda- málum við framkvæmd kvótakerfisins. Hér er lýst bláköldum staðreyndum. Fram hjá því verður ekki heldur gengið að fjárhagur ríkisins er bágborinn og mik- ill vandi óleystur eigi að standa við allt það sem i fjár- lögum stendur. Við þessar alvarlegu að- stæður er mikilvægt að at- hygli landsstjórnarmanna og almennings beinist að þeim atriðum sem máli skipta og allir leggist á eitt til þess að ekki verði stigin röng skref af aðgæsluleysi. Með því að ráð- ast á vístölukerfið og festa gengið hefur ríkisstjórninni á skömmum tíma tekist að þrýsta verðbólgunni ótrúlega langt niður. Auðveldasta leið- in til að spilla þeim árangri sem náðst hefur á þessu sviði er að sprengja þann launa- ramma sem allir viðurkenna að setja verði eigi að rjúfa vítahring verðbólgunnar til langframa. Þegar Morgunblaðið benti á það í forystugrein fyrir nokkru að lækkun verðbólg- unnar ein dygði ekki til að leysa efnahagsvandann ruku ýmsir upp til handa og fóta bæði meðal stjórnarsinna og stjórnarandstæðinga og töldu blaðið vera að gera aðför að ríkisstjórninni og stefnu hennar. Um þær mundir var talað um 30% verðbólgu en nú er sagt að hún sé komin niður í 15%, engu að síður er vandinn ekki leystur og ætti það í sjálfu sér ekki að koma neinum á óvart. Verðbólgan er að verulegu leyti sjúk- dómseinkenni lélegra stjórn- arhátta, nú hefur tekist að minnka þessi einkenni veru- lega en lækningin sjálf er að mestu eftir. Ríkisstjórnin markaði rétta stefnu með bráðabirgðalögun- um í mai 1983. Afnám vísi- tölubótanna hefur borið þann árangur sem að var stefnt. Áhrifin af föstu gengi hafa orðið þau sem við var að bú- ast. Morgunblaðið gagnrýndi ráðherrana fyrir það á sínum tíma að þeir væru ekki nægi- lega áhugasamir um að halda stefnu sinni fram og kynna hana fyrir almenningi. Hvað sem þeirri gagnrýni leið sýndi fólkið ríkisstjórninni traust og skoðanakannanir hafa staðfest að menn vilja mikið á sig leggja til að losna við verðbólguófétið. Stefna Sjálfstæðisflokksins hefur um árabil verið sú að þetta ætti að gera með snöggu átaki, sú stefna hefur reynst bera þann árangur sem flokk- urinn spáði. Nú er um að gera að koma í veg fyrir að mál þróist að nýju í verðbólguátt. Enginn dregur í efa að það er þröngt í búi hjá mörgum um þessar mundir og víst er að síst af öllu ættu stjórnmálamenn- irnir að hafa hag af því að þrengja að afkomu háttvirtra kjósenda, en ætla mætti að það væri æðsta markmið stjórnarsinna ef marka má orð stjórnarandstæðinga. Ýmislegt bendir til þess að það dragi brátt til þáttaskila í samskiptum þeirra aðila sem bera ríkustu ábyrgð á því að erfiðið sem menn hafa lagt á sig í verðbólguslagnum sé ekki til einskis. Hættuboðarnir eru þeir helstir að af of lítilli fyrir- hyggju sé blásið til átaka á vinnumarkaðnum. Raunar er það tímanna tákn og í sam- ræmi við óvissuna sem ríkir á hinum almenna vinnumark- aði að þeir sem eru í örugg- ustum störfum, opinberir starfsmenn og starfsmenn ál- versins í Straumsvík, skuli vera háværastir í kröfum um hærri laun. Það yrði sorgleg niðurstaða ef svo færi að gef- ið yrði enn einu sinni eftir vegna krafna sem ekki er unnt að réttlæta með vísan til þjóðarhagsmuna. Reynslan af verðbólguáratugnum og óráð- síunni undir forystu þeirra vinstrisinnuðu stjórnmála- manna sem lofa öllum mestu þegar þeir hafa síst efni á því ætti að hafa kennt forystu- mönnum launþega eins og öll- um öðrum að þjóðarfram- leiðslan eykst ekki við það eitt að semja um hærra kaup. Þegar ríkisstjórnin var mynduð hafði hún byr og af- staðan til hennar sýnir að hún nýtur enn mikils trausts, en nú reynir fyrst verulega á það, hvort forystumönnum stjórnarflokkanna tekst að sannfæra almenning um að ótímabært sé að rjúfa þann launaramma sem skynsam- legur er talinn og settur var fram af ríkisstjórninnl við af- greiðslu fjárlaga. Þetta er síð- ur en svo auðvelt verk við nú- verandi aðstæður. En framtíð ríkisstjórnarinnar er undir því komin að þetta verk sé unnið af festu og ábyrgð, órökstudd eftirgjöf eða ótímabært fráhvarf frá sett- um markmiðum yrði til þess að mynda skarð í þann varn- arvegg sem nauðsynlegt er að við öll myndum. Aðeins með sameiginlegu átaki er unnt að standa þannig að málum að raunveruleg verðmæti standi að baki helst hverri krónu í launaumslaginu. í þessu efni er ábyrgð þeirra sem nú standa fyrir því að blása til verkfalla mest. HÆTTUBOÐAR MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1984 25 Uppveðraður af aðdáendabréf- um frá útlöndum um áramótin stillir Gáruhöfundur sig ekki um að flagga tilskrifunum. Ekki síst þegar þau flytja jafn ágæta hugmynd og hvatningu sem bréf Áskels Löve, erfðafræðings frá San José í Kaliforníu. Nú meðan hríðar næða og ekki sést í jörðu fyrir snjó, er líka einmitt rétti tíminn til að lyfta sálinni og hugsa til ávaxta- og berjarækt- unar. Ekki hyggst undirrituð þó láta frýjuorð Askels um að verða ein þeirra fyrstu á voru iandi til að rækta og njóta ávaxta þeirra er vel bragðast síðsumars nyrst á Norðurlöndum verða til að ýta sér út í ræktunarævintýri. Enda hlyti illa að fara sakir hæfileika- skorts. En lætur góð ráð áfram ganga til þessa töfrafólks með „græna fingur", sem getur allt látið gróa, í frómri von um að fá að njóta þegar kemur að því að borða afraksturinn. Áskell, sem nú býr í Kali- forníu, vann á sínum tíma mikið að rannsóknum á íslenskum plöntum og gaf m.a. út bókina Islenskar jurtir. Áskell og Doris Löve unnu líka mikið að skil- greiningu tegunda og afbrigða og gáfu út stórt rit um íslenska flóru með yfirliti um íslenskar háplöntur, útbreiðslu tegunda, sögu þeirra í landinu, ísaldar- stöðu og síðari innflutning og einnig unnu þau annað stórvirki með skrá um litningatölu plantna í norðvestur Evrópu, þar sem allflestra íslenskra há- plantna var getið. Svo hann er ekki aldeilis ókunngur því sem grær og getur gróið á íslandi. Áskell kveðst fyrir mörgum árum hafa reynt að vekja at- hygli fólks á nauðsyn þess að flyja inn tré, sem bera ljúffenga ávexti, og skrifað nokkrar grein- ar um slíkt. Reyndi að fá gott fólk til að veita lið tilraunum með epli, perur og eins berja- runna og berjajurtir. En ribsber og sólber og jafnvel hindber hafa vaxið í íslenskum görðum síðan Schierbeck landlæknir flutti þau inn frá Danmörku fyrir öld, þótt jafnan hafi gleymst síðan að betri stofnar uxu jafnvel þá norðar á Norðurlöndum og hafi síðan verið mikið kynbættir á þessari öld. Með þessum og öðr- um garðyrkjudáðum gerði þessi danski heiðursmaður þjóðinni kannski engu minna gagn en með lækningum þann rúma ára- tug, sem hann var á landinu, segir Áskell. Tilraunir hans á sínum tíma kveður hann hafa sýnt sér að ávaxtatré frá Norð- urlöndum sunnanverðum séu varla ræktanleg svo vel sé nema í sérstöku skjóli í Reykjavík og á Akureyri. En enginn hafi siðan reynt við harðgerðari stofna, sem eru a.m.k. til bæði norðar í Evrópu og eins í Kanada og Síb- eríu, enda engin stofnun til sem stundar slíkar tilraunir og fáir garðyrkumenn hér heima sem kunna að fara með slík tré. Til- raunir sem ég gerði með jarð- arber, af því að ég mundi að Simson ljósmyndari á ísafirði ræktaði þau. við sumarbústaðinn sinn í Tunguskógi, tókust svo vel að atvinnudeild háskólans dreifði þeim um landið eftir 1947, segir Áskell. Síðan hafi jarðarber verið kynbætt töluvert austan hafs og vestan, svo að betri og harðgerðari stofnar hefðu átt að leysa brautryðjend- urna af hólmi. Úr því verði þó eflaust bætt þegar Grasagarður Reykjavíkur verði fluttur ásamt Garðyrkjuskólanum, grasasafni ríkisins og háskólakennslu í grasafræði og garðyrkju, sem sé draumur ókomna tímans fyrir framtakssama stjórnmálamenn með nýjum hugsunarhætti. Sú bylting gæti orðið til þess að garðyrkjumenn og grasafræð- ingar ynnu saman að beinum kynbótum á ávaxtatrjám og berjarunnum frá fjarlægum löndum fyrir ókomnar kynslóðir. í framhaldi af þessu bendir Áskell Löve áhugafólki hér heima á íslandi á þá staðreynd, að undanfarna þrjá áratugi hafa sænskir jurtakynbætarar skap- að nýja berjajurt, sem á uppruna sinn á freraslóðum og hlýtur því að vera jafnvel betur fallin en jarðarber til ræktunar í íslensk- um görðum. Þessi jurt er eins- konar hindber, Segir hann, en ljúffengari og er náskyld hrúta- berinu, sem vex villt víða á ís- landi. Hún vex ósáin á freraslóð- um á meginlöndunum beggja vegna fslands, en virðist kæra sig mest um svæði miðnætursól- arinnar. Nú hefur þessi jurt semsagt verið kynbætt og er orð- in að garðajurt, sem gefur af sér ríka uppskeru af bragðgóðum, stórum, dökkrauðum berjum. Tegundin heitir Rubus arcticus L, sem Áskell þýðir sem frera- ber, en er kölluð akurber í Nor- egi og Sviþjóð, svo að kannski væri hentugast að nota það nafn líka á íslandi. Tegundin fjölgar sér með rótarsprotum, svo að ein jurt getur þakið töluvert stórt svæði í görðum eftir nokkur ár. Vegna þess að víxlfrjóvgun er nauðsynleg þarf að rækta tvo eða fleiri stofna saman. Þess- vegna hafa verið kynbættir fjór- ir stofnar, sem kallaðir eru Anna, Beata, Linda og Sofia. Jurtirnar þarf að setja niður með 30—40 sm millibili í léttan myldinn jarðveg, en þær þola illa sand og leir. Og fyrstu árin þarf að reyta burt gras og annað illgresi svo að jurtirnar geti vax- ið vel og myndað þéttar breiður, sem geta komið í stað grasbletta í garðinum. Og helst ekki í skugga en gjarnan í nokkrum raka, segir Askell loks í þessum ágætu leiðbeiningum. Og nú er bara að hefjast handa. Góða skemmtun. En Áskell lét fylgja meiri fróðleik um akurberin. Akurber- in í norðurhluta Skandinavíu þroskast í júlí og ágúst, svo að sennilega má búast við að þau þroskist á íslandi í meðalári í ágúst og september. Þau eru les- in, þegar þau eru orðin dökkrauð og mjúk. Þá eru þau einhver ljúffengustu ber, sem hægt er að fá nokkurstaðar, næringarrík og full af bætiefnum og hentug til matar fersk eða fryst. Eða þá soðin í mauk eða saft. Akurberin voru kynbætt við garðadeild sænska Landbúnað- arháskólans í Röbacksdalen við Umeá, en er dreift þar í landi af garðyrkjustöðvum og garðabúð- um, sem tilheyra hinum svokall- aða Græna hring. Þau virðast ekki dreifa neinum jurtasjúk- dómum, svo að óhætt virðist að flytja þau inn í stórum stíl frek- ar en taka fáar jurtir fyrst og fjölga þeim hér, eins og gert var við jarðarberin, segir Áskell. Þessvegna gæti kannski Grasa- garður Reykjavíkur eða Sölufé- lag garðyrkjumanna náð sam- bandi við garðadeildina í Umeá strax í vetur og samið um sendi- ngu af nógu magni af öllum fjór- um stofnunum til dreifingar til íslenskra garðeigenda, þegar klakinn fer úr jarðveginum með vorinu, svo að fyrstu berin geti þroskast síðari hluta sumars sama ár? Síðan er hægt að fjölga þeim hér eða fá nýjar sendingar, þangað til íslenskri eftirspurn hefir verið fullnægt. Svo mætti kannski bæta við öðrum nýkyn- bættum berjategundum víðar að og fá sömu sænsku stofnun til að auka fjölbreytni á hinu fátæka sviði íslenskra ávaxta? Hérmeð er öllum hinum góðu ræktunarráðum Áskels Löve vís- að áfram til hæfra ræktenda. Gáruhöfundur hlakkar til að bragða á berjunum í fyllingu tímans og njóta úr görðum ná- granna ilmsins af blómunum, þegar þau opnast fyrri hluta sumars. ►♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦< Rey kj avíkurbréf >♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 28. januar ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦< Árangur sem máli skiptir Nýlega birtust tvær litlar frétt- ir í virtasta fjármálablaði heims, Wall Street Journal. Önnur var sú, að verðbólgan í ísrael væri komin upp í 200%, en hin, að verðbólgan á lslandi hefði lækkað úr 159% í maí sl. í 13% nú. Þessar fréttir voru eftirtektarverðar af mörgum ástæðum, en m.a. þeim að ísland og ísrael hafa fylgzt að í fréttum heimsblaðanna á undanförnum árum í verðbólgustigi, þótt ísra- elsmenn hafi jafnan verið örlítið á undan okkur. Nú hefur bilið breikkað svo um munar. Frá því að núverandi ríkisstjórn var mynduð í lok maímánaðar á sl. ári hefur Morgunblaðið haft fyrir- vara á stuðningi við hana og hefur enn. En hvort sem menn eru stuðningsmenn ríkisstjórnarinn- ar, andstæðingar hennar eða takmarkaðir „aðdáendur" er nú orðið alveg ljóst, að ríkisstjórnin hefur náð árangri í verðbólgubar- áttunni, sem verulegu máli skipt- ir. Sl. haust, þegar ráðherrar voru að hampa tölum um minnkandi verðbólgu var of fljótt að fagna sigri að mati Morgunblaðsins eins og fram kom í forystugreinum blaðsins. Og enn er grundvallar- vandi atvinnu- og efnahagslífs óleystur. Hins vegar hefur verð- bólgan minnkað jafnt og þétt á undanförnum mánuðum í þeim mæli, að ríkisstjórnin getur með sanni sagt, að hún hafi sýnt fólki fram á kosti stöðugs verðlags og kaupgjalds og nú sé það almenn- ings að velja, hvort haldið verði áfram á sömu braut eða fyrri siðir teknir upp á ný. Þessi árangur hefur ekki náðst fyrir sérstaka snilli ríkisstjórnarinnar. Hins vegar hefur hún haft kjark til þess að fylgja fram þeirri stefnu, sem mörkuð var sl. vor. Úrslitum hefur ráðið, að hljómgrunnur reyndist vera ótrúlega sterkur fyrir þess- um stefnumálum meðal fólks. Sá almanna stuðningur er forsendan fyrir þeim árangri, sem náðst hef- ur. En hverju hefur verið fórnað? Versnandi lífskjör Lífskjörin hafa versnað. Það finnur hver einstaklingur á sinni eigin buddu. Þau „lífskjör", sem við höfum búið við undanfarin ár, hafa ekki byggzt á styrk atvinnu- vega okkar heldur hafa þau verið fjármögnuð með erlendum lántök- um. M.ö.o. lífsmáti þjóðarinnar hefur verið sá sami og þess ein- staklings, sem lætur sér ekki nægja þau lífskjör, sem laun hans bjóða honum, heldur lifir hátt um skeið á því að safna skuldum. Allir vita, að það getur aðeins gengið um takmarkaðan tíma. Svo er einnig um þjóðina í heild. Þess vegna er álitamál hvað við á að miða, þegar talað er um versnandi lífskjör. Hitt er alveg ljóst, að minnk- andi verðbólgan hefur orðið til þess að við sjáum efnahag okkar í skýrara ljósi. Það fer t.d. ekki á milli mála, að hinir lægstlaunuðu búa við bágan hag. Sumir segja, að það sé erfitt að finna þá. Það er misskilningur. Hér er um að ræða fólkið, sem Iifir á tekjutryggingu einni, sem nemur 12—13 þúsund krónum á mánuði, og fólkið, sem vinnur fyrir lægsta kaupið, sem er á bilinu 11—13 þúsund krónur á mánuði án þess að hafa tækifæri til að vinna yfirvinnu. Einnig barnmargar fjölskyldur, þar sem einungis annar aðili vinnur úti vegna þess að kostnaður við barnagæzlu er svo mikill, að það hreinlega borgar sig ekki fyrir bæði hjónin að vinna utan heimil- is. Við búum í þjóðfélagi, þar sem lífskjörin byggjast á vinnu beggja utan heimilis og svo er orðið um vestræn þjóðfélög yfirleitt. Verðbólgustefna ríkisstjórnar- innar hefur ekki leikið þessa þjóð- félagshópa grátt. Það er þvert á móti óðaverðbólga undanfarinna 10 ára, sem hefur farið verst með þetta fólk. Hins vegar hefur stórminnkandi verðbólga orðið til þess að menn sjá þennan vanda skýrar nú en áður. Líklega er það svo, að efnamun- ur hefur aukizt verulega á íslandi á þessum verðbólguárum. Það eru ömurleg eftirmæli þess vinstri stjórnar tímabils, sem við höfum búið við um skeið. Vinstri flokk- arnir hafa aldrei frá lýðveldis- stofnun haft jafn mikil áhrif og á síðustu 10 árum. Og það er einmitt á því tímabili, sem efnamunurinn eykst, hinir ríku verða rikari og hinir fátæku fátækari. Efnamun- ur verður alltaf einhver en í fá- mennu samfélagi má hann ekki verða of mikill. En sennilega er það ein helzta niðurstaða þessa valdaskeiðs vinstri flokkanna, að efnamunur er orðinn of mikill. f þá tvo áratugi, sem höfundur þessa Reykjavíkurbréfs hefur fylgzt með umræðum um kjara- mál að ráði, hefur alltaf verið um það rætt að gera þurfi ráðstafanir til þess í nýjum kjarasamningum að bæta kjör hinna lægstlaunuðu. Það hefur alltaf mistekizt nema gripið hafi verið til sérstakra ráðstafana eins og byggingu Breiðholtsíbúðanna á sínum tíma. Aðrar tilraunir til þess að bæta kjör lægstlaunaða fólksins um- fram aðra hafa alltaf strandað á verkalýðshreyfingunni sjálfri, sem hefur aldrei verið tilbúin til þess sem heild að fallast á slíkt. Þetta er auðvitað ástæðan fyrir því, að Bjarni Jakobsson og Aðal- heiður Bjarnfreðsdóttir hvetja til þess að vandinn verði leystur með skatta- og tryggingakerfi en ekki með launahækkunum. Þau þekkja innviði verkalýðshreyfingarinnar og vita, að það er engin ástæða til að ætla, að hún sé fremur tilbúin til þess nú en fyrr að bæta kjör lægstlaunaða fólksins umfram aðra. Á að slaka á? í þessum umræðum um kjara- mál verða menn hins vegar að átta sig á því, að ekki er verið að ræða um bætt „kjör“, sem byggjast á bata í þjóðarbúskapnum. Hann er ekki fyrir hendi. Þvert á móti stöndum við frammi fyrir vaxandi kreppu. Það er enginn grundvöllur fyrir hendi til almennra kjarabóta í landinu. Kjör hinna lægstlaun- uðu er einungis hægt að bæta með því að skera niður kostnað og þjónustu annars staðar eða slaka á í verðbólgubaráttunni. Yrði síðari kosturinn valinn að slaka á í verðbólgubaráttunni, mundi kjarabót lægstlaunaða fólksins verða skammvinn. Eng- inn á meira undir því en einmitt þetta fólk, að verðlag haldist stöð- ugt og verðbólgan aukist ekki á ný. Einn af þingmönnum Sjálf- stæðisflokksins, Eyjólfur Konráð Jónsson, hefur verið talsmaður þess, að það hafi verið gengið svo nærri kjörum þeirra, sem verst eru settir, að eitthvað verði að koma á móti. Hann hefur barizt fyrir því innan Sjálfstæðisflokks- ins, að þessum vanda verði mætt með því að lækka tolla og önnur aðflutningsgjöld og lækka þar með vöruverð í landinu. Þegar hann er spurður, hvernig eigi að mæta þeim tekjumissi ríkissjóðs, svarar hann því til að reka eigi ríkissjóð með halla í nokkur ár og fjármagna þann hallarekstur með því að selja ríkisskuldabréf á al- mennum markaði. Þannig taki ríkissjóður það fé, sem til þurfi, með lánum hjá fólkinu í landinu í stað þess að taka það með skött- um. Innan Sjálfstæðisflokksins hefur engin samstaða náðst um þessa stefnu Eyjólfs Konráðs Jónssonar. Þar hefur meirihlutinn áreiðanlega verið á þeirri skoðun, að hallarekstur ríkissjóðs væri stórhættulegur og að lántaka rík- issjóðs hjá almenningi mundi ein- ungis þrengja enn fjármagns- markað atvinnuveganna og valda enn meiri erfiðleikum í atvinnulíf- inu. Hins vegar er það skaði, að um þennan skoðanamun manna innan Sjálfstæðisflokksins hafa ekki farið fram nægilega víðtækar opinberar umræður, en slíkar um- ræður þjóna þeim tilgangi að skýra mál mjög í huga fólks. Sennilega eru nokkuð skiptar skoðanir í hópi vinnuveitenda um það, hvernig þeir eigi að bregðast við þessari stöðu. Þar er meðal sumra uppi það sjónarmið, að ekki megi stofna í hættu þeim árangri, sem náðst hefur í efnahagsmálum, með því að halda of fast um hlut- ina. Áfleiðingin af því yrði einung- is sú, að einhvers konar launa- sprenging yrði síðar á árinu með svipuðum hætti og varð sumarið 1977. Þess vegna sé skynsamlegt að halda þannig á kjarasamning- um nú, að friður haldist, árangur- inn í verðbólgubaráttunni verði varðveittur að mestu leyti og menn geti snúið sér að mikilvæg- ari verkefnum, sem sé uppbygging atvinnulífsins. Á hinn veginn eru þar líka talsmenn þeirra sjónarmiða að taka verði mið af raunveruleikan- um í undirstöðuatvinnuvegum þjóðarinnar. Allt annað muni leiða til ófarnaðar og nýrrar óða- verðbólgu. Eins og hér hefur verið rakið, má telja víst, að engin samstaða náist í verkalýðshreyfingunni um að bæta einungis kjör þeirra, sem verst eru settir, mismunandi skoð- anir eru uppi í hópi vinnuveitenda og óuppgerður skoðanamunur inn- an Sjálfstæðisflokksins. Sú spurn- ing verður óneitanlega áleitin, hvort unnt sé að ná fram meiri niðurskurði á kostnaði hins opin- bera og losa þannig fé til þess að standa undir kjarabótum til þeirra sem verst eru settir. M.ö.o. hvort stjórnmálamennirnir hafi verið of góðir við sjálfa sig við fjáriagaafgreiðslu í desember og ekki gengið nægilega langt í niðurskurði til þess að forðast reiði kjósenda og einstakra hags- munahópa. Umbætur Um langt árabil hafa umræður í þessu landi um flest önnur mál drukknað í umtali um verðbólgu og efnahagsmál. Svo er einnig að verulegu leyti nú. Þess vegna taka menn kannski ekki eftir því sem skyldi, að á undanförnum mánuð- um hefur verið að hefjast umbóta- skeið í fjármála- og bankakerfi landsins. Morgunblaðið hefur fjallað ítarlega um þann nýja fjár- magnsmarkað, sem er að ryðja sér til rúms hér fyrir frumkvæði nokkurra einkafyrirtækja, sem um leið eru komin í alvarlega samkeppni við hið hefðbundna bankakerfi um sparifé almenn- ings. Þessi samkeppni er af hinu góða, enda löngu orðið tímabært að koma hér upp fjölbreyttari fjármagnsmarkaði. Jafnframt er ljóst, að eðlilegt er að setja ein- hvers konar rammalöggjöf um starfsemi þessa fjármagnsmark- aðar eins og alls staðar tíðkast erlendis. í annan stað hafa orðið veru- legar breytingar í bankakerfinu eftir að Matthías Á. Mathiesen tók við viðskiptaráðuneytinu. Þannig hefur nú verið höggvið á þann hnút, sem árum saman hefur valdið mikilli óánægju bæði banka og sparisjóða og viðskiptamanna þeirra og öllum innlánsstofnunum veitt heimild til gjaldeyrisverzlun- ar. Þetta er mikilsvert spor í rétta átt. í þriðja lagi hefur verið gefin vísbending um það, að bankar og sparisjóðir þurfi að búa sig undir nýja starfshætti með því að örlítil glufa hefur verið opnuð til þess að gefa þessum aðilum frelsi til eigin ákvarðana um hvaða innláns- og væntanlega útlánskjör þeir vilja bjóða viðskiptavinum sínum. Að vísu er alltof skammt gengið að mati Morgunblaðsins, en vel má vera, að það sé skynsamlegt frá sálfræðilegu sjónarmiði til þess að gefa þessum aðilum tækifæri til að undirbúa nýja viðskiptahætti. í fjórða lagi hafa vextir verið lækkaðir eins og eðlilegt er miðað við minnkandi verðbólgu. Loks hefur verið starfandi nefnd undir forystu Þorsteins Pálssonar, formanns Sjálfstæðis- flokksins, sem mun leggja til víð- tækar umbætur í bankakerfinu og verulega aukið frelsi í viðskl^tum á þeim vettvangi. Til viðbótar við þetta má svo nefna, að fslendingar mega nú nota greiðslukort eins og aðrar þjóðir í hinum vestræna heimi. Athyglisvert er, að einnig þar var það einkafyrirtæki, sem ruddi brautina, og er hlutur einka- framtaksins í umbótum og nýj- ungum á l'jármagnsmarkaðnum orðinn ótrúlega mikill. Hreingerning i „kerfinu“ Önnur umbótastarfsemi, sem ástæða er til að vekja athygli á, er sú hreingerning í „kerfinu", sem bersýnilega er hafin á vegum Sverris Hermannssonar iðnaðar- ráðherra með þeirri endurskipu- lagningu á starfsemi Rafmagns- veitna ríkisins, sem fyrir dyrum stendur. Þegar Morgunblaðið birti frétt í desember um þessi áform, höfðu forsvarsmenn RARIK stór orð um þennan fréttaflutning blaðsins. Nú hefur hins vegar komið í ljós, að upplýsingar Morg- unblaðsins voru réttar og meira að segja hafði blaðið nákvæmari upp- lýsingar um bifreiðaeign þessa ríkisfyrirtækis en forsvarsmenn þess. Auðvitað veldur hreingerning af þessu tagi sársauka og kemur illa við marga. En menn verða að gera sér ljóst, að það er krafa skatt- greiðenda í landinu, að tekið verði til hendi. Framtak Sverris Her- mannssonar í þessum efnum er lofsvert en það er auðvitað ljóst, að það mun storma um þá ráð- herra, sem þora að takast á við slíkt hreinsunarstarf. Einkafyrirtæki, sem hafa ekki sín mál á hreinu, fara á hausinn. Það er hins vegar mun auðveldara að láta vaða á súðum í opinberum rekstri. Enn er það svo, að al- menningur hneigist til að taka talsmenn opinberra fyrirtækja trúanlega, þótt þeir séu raunveru- lega að fela lélega stjórn á opin- berum fyrirtækjum með alls kyns yfirlýsingum. Vonandi verður RARIK ekki eina ríkisfyrirtækið, sem tekið verður til endurskipu- lagningar. Þar er af fleiru að taka.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.