Morgunblaðið - 29.01.1984, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1984
Orsökin talaði
um afleiðinguna
Strax á öðrum degi þings, sl.
þriðjudag, hóf stjórnarandstaðan
utandagskrárumræður, að þessu
sinni um atvinnuleysi, sem „nú er
meira en nokkru sinni fyrr hér á
landi í hálfan annan áratug“, eins og
Svavar Gestsson málshefjandi og
forraaður Alþýðubandalags, komst
að orði. I>að kom fram í máli Stein-
gríms Hermannssonar, forsætisráð-
herra, þegar hann svaraði fyrir-
spurnum frá forraanni Alþýðubanda-
lagsins, að atvinnuleysi, sem nú
bryddar á, „er að lang stærstum
hluta vegna erfiðleika í sjávarút-
vcgi“. Samdráttur í opinberum fram-
kvæmdum hafi og einhver áhrif en
óveruleg.
Orsakir og afleiðingar
Á tímabilinu 1970—1982 var at-
vinnuleysi hér á landi að meðaltali
0,5% af fólki á vinnualdri (mann-
afla). Á síðasta heila ári fráfar-
innar ríkisstjórnar, 1982, þegar
Alþýðubandalagið var enn við
stjórnvöl, jókst atvinnuleysið í
0,7% af mannafla, og 1983 í 1%.
Opinberar spár standa til þess að
atvinnuleysi á fyrsta ársfjórðungi
líðandi árs kunni að ná til milli
þrjú og fjögur þúsund manns.
Þetta er vissulega uggvænleg
þróun en engu að síður afleiðing
augljósra orsaka.
Það er efalaust rétt hjá forsæt-
isráðherra að samdráttur í at-
vinnu og þjóðartekjum 1983 og
1984 er „að mjög verulegum hluta
og langstærstum hluta vegna erf-
iðleika í sjávarútvegi". Þorskafli,
sem var um 450 þúsund tonn fyrir
aðeins tveimur árum, er áætlaður
220 þúsund tonn 1984. Þegar þessi
höfuðorsök atvinnuleysis er hug-
leidd hlýtur sú spurning að vakna,
hvort ríkisstjórn og meirihluti Al-
þingis, sem ríkjum réð 1978—83,
hafi staðið nógu vel að verki í
sjávarútvegsdæminu. Hefði fyrr
verið brugðizt við fiskifræðilegum
viðvörunum, að laga veiðisókn að
veiðiþoli, stæðum við ekki jafnná-
lægt hugsanlegu hruni þorsk-
stofnsins og nú er. Alþýðubanda-
lagið, sem hóf umrædda utandag-
skrárumræðu, getur engan veginn
sniðgengið stjórnsýslulega ábyrgð
á stjórnarstefnu í sjávarútvegs-
málum sl. fimm ár. Þaðan af síður
í verðbólgu- og efnahagsmálum,
en vandi sjávarútvegs á líðandi
stund er a.m.k. að helftinni til af-
leiðing rangrar efnahagsstefnu á
því tímabili.
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði m.a. af
þessu tilefni: „Meginhluti rekstr-
arvanda útgerðarinnar stafar af
verðtryggðum eða gengistryggð-
um skuldum. Hann stafar af þeirri
óðaverðbólgu sem hér ríkti. Ætli
það hafi ekki búið í haginn fyrir
útgerðina, að hér hefur verðbólga
verið lækkuð um meira en 100 pró-
sentustig og vextir hafa farið
lækkandi. Ætli þetta séu ekki að-
gerðir, sem leggja nýjan grundvöll
til þess að byggja á heilbrigt at-
vinnulíf og heilbrigðan útgerðar-
rekstur ... Sannleikurinn er sá að
þær aðgerðir, sem gripið var til sl.
vor, komu í veg fyrir almennt, víð-
tækt atvinnuleysi, sem blasti við,
ef ekkert hefði verið að gert.“
Það var bæði eðlilegt og tíma-
bært að hefja umræðu á Alþingi
um atvinnuleysi. Atvinnuleysi er
þjóðfélagslegt og persónulegt böl.
Fámenn þjóð hefur ekki efni á að
sóa vinnuafli huga og handa þús-
unda fólks. Hver heilbrigður mað-
ur hlýtur að líða fyrir það að finna
sig ekki þátttakanda í önn þjóð-
lífsins. En hitt hefði verið eðli-
— þegar Alþýðu-
bandalagið hóf
utandagskrár-
umræðu um
atvinnuleysi
legra og tímabærara, að gera sér
grein fyrir orsökum þá afleiðingar
eru ræddar. Það gerðu talsmenn
Alþýðubandalagsins ekki í þessari
umræðu. Og máske er það til of
mikils ætlast að vandamálið fjalli
um vandamálið, þ.e. orsökin um
afleiðinguna.
Villur og vegvísar
Guðmundur J. Guðmundsson,
þingmaður Alþýðubandalagsins
og formaður t6.VMSÍ, t4.tók til
máls í þessari utandagskrárum-
ræðu um atvinnuleysi. „Það flökr-
ar ekki að mér,“ sagði GJG, „að
afneita þeim stóra vanda sem
langsamlega stærsti og mannfrek-
asti atvinnuvegur þjóðarinnar,
sjávarútvegurinn", á í. Atvinnu-
leysi kæmi hinsvegar víðar við
sögu. Nefndi hann til Akureyri,
„öflugasta iðnaðarbæ í landinu",
og Borgarnes, „það sem engin
fleyta fer á flot“.
Tvennt var það sem einkum
vakti athygli í máli formanns
VMSÍ. Hið fyrra var að hann, sem
þingmaður Alþýðubandalags,
reyndi að skáka sér í einhvers
konar sérstöðu milli stjórnar og
stjórnarandstöðu. „Ég vil aðeins
ítreka það,“ sagði hann í þessari
umræðu, „að ég tek ekki þátt í ein-
hverjum skætingi milli stjórnar
og stjórnarandstöðu ..." Hér er
orðaval athyglisvert, einkum og
sér í lagi með hliðsjón af því, hver
hóf umræðuna og hvern veg var að
því staðið. Það síðara var umsögn
hans um landsfund Sjálfstæðis-
flokksins, þá hann ræddi um „at-
vinnuprógramm ríkisstjórnarinn-
ar“. Þá sagði hann orðrétt: „Bezta
erindi sem ég hef heyrt um það
(innskot: uppbyggingu atvinnu-
lífsins) var nú frá ríkisstjórnar-
manni á landsfundi Sjálfstæðis-
Atvinna dregst saman. Þjóðar-
tekjur rýrna. Kaupmáttur hefur
skerst. En ýmsir möguleikar
bíða, van- eða ónýttir. Þeirra á
meðal fiskeldi, sem getur gefið
gull í mund, og orkuiðnaður,
sem breytt getur orku fallvatna
okkar í atvinnu, verðmæti,
gjaldeyri og hærri skiptahlut á
þjóðarskútunni. Það er tvímæla-
laust hyggilegra að standa sam-
an um að vinna sig út úr vand-
anum en slást innbyrðis á rúst-
um þeim, sem eru arfleifð kol-
rangrar efnahagsstefnu fyrri
ára.
flokksins ... Ragnari Kjartans-
syni — og margt mætti af því
læra.“
Þorsteinn Pálsson vék síðar í
umræðunni að máli GJG og sagði
m.a.: „Guðmundur J. Guðmunds-
son fór hringferð kringum landið
og kom víða við í byggðum og
nefndi tölur um atvinnuleysi,
gerði að vísu ekki samanburð við
sams konar skráningu á sl. ári, en
ég held að einmitt að þessi upp-
talning hafi kannski sýnt okkur,
að við þurfum að gera átak í því að
auka fjölbreytni í íslenzku
atvinnulífi. Við þurfum fleiri
atvinnutækifæri í iðnaði ... Hann
minntist einnig á það, að
merkasta framlag til þessara um-
ræðna hefði komið fram á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins sem
haldinn var undir kjörorðinu
„Fyrir framtíðina" og minnti á
ræðu Kjartans Ragnarssonar í því
sambandi. Ég er honum um margt
sammála. Þar var minnst á nauð-
syn margþættra aðgerða til þess
að efla íslenzka framleiðslustarf-
semi og markaðssókn fyrir hana
erlendis. Allt þetta tekur tíma og
undirstaðan er heilbrigður grund-
völlur, jafnvægisást.and í efna-
hagsmálum. Það er fyrsta skilyrð-
ið.“
Alþýðubandalagið hefur lokað
augum fyrir vegvísum til atvinnu-
uppbyggingar. Þeir eru þessir, að
dómi bréfritara:
• 1) að stuðla að innlendum
sparnaði. Fjármunir eru vinnu-
tæki, sem atvinnulífið kemst ekki
af án. Innlendur sparnaður gerir
það óháðara erlendu fjármagni, en
á þeim vettvangi höfum við bundið
okkur ærna skuldabagga. I efna-
hagslægðinni 1967—68 vóru heild-
arskuldir þjóðarinnar 10% af
Árshátíð Jgg
SVFR
Stangaveiöifélags Reykjavíkur
veröur haldin í Súlnasal Hótel Sögu
föstudaginn 10. febrúar.
Tekiö er á móti miöapöntunum á skrif-
stofu SVFR frá kl. 13 til 18 alla virka
daga — síminn er 86050.
Aögöngumiöar veröa síöan afhentir og
borö tekin frá nk. laugardag 4/2 á
skrifstofunni frá kl. 13 til 16.
Fjölmennum og tökum meö okkur gesti á
þessa glæsilegu hátíö.
Skemmtinefnd SVFR.
SVTR SVTRSVTR SVTR SVTR SVTR
ÚTSALA
30-50% afsláttur
á tilbúnum stórísum,
stórísefnum, gardínuefnum
og gardínubútum alls konar.
Stórkostlegt tækifæri
til aöfá
„alltfyrir gluggann"
á útsöluverdi.
Sími 31870 Kellavik Simi 2061