Morgunblaðið - 16.03.1984, Blaðsíða 21
20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1984
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1984
21
JHUTjJílú Útgefandi idMtafeifr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift- argjald 250 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 20 kr. eintakið.
Verðbólga, þjóðar-
tekjur og launamál
Verðbólga hér á landi er nú
innan við einn tíundi
hluti þess sem Þjóðhagsstofn-
un spáði í maímánuði sl. að
hún myndi verða, að óbreyttu
kerfi víxlhækkana kaupgjalds
og verðlags. Vextir, sem vóru
að sliga bæði atvinnuvegi og
húsbyggjendur, hafa lækkað
samsvarandi. Almennt verð-
lag, sem hækkaði frá degi til
dags á fyrri hluta liðins árs, er
nú stöðugt mánuðum saman.
Verðlækkun einstakra vöru-
tegunda, sem áður var óhugs-
andi, ber nú við, svo ekki sé
fastara að orði kveðið. Verð-
bólga, sem var hvati eyðslu,
hefur rénað svo, að menn huga
nú að hagstæðum sparnaðar-
leiðum. Viðskiptahalli við út-
lönd, sem var mikill, er nær úr
sögu. Stefnt er að því að er-
lendar skuldir aukizt ekki
1984, en þær námu 60% af
þjóðarframleiðslu í árslok
1983; greiðslubyrði þeirra
gleypir fjórðung af útflutn-
ingstekjum þjóðarinnar.
Þeir vóru fáir sem trúðu því
á þessum tíma árs 1983 að svo
mikill árangur yrði viðblas-
andi staðreynd að ári. Þrátt
fyrir erfiðleika, sem skert
hafa lífskjör þjóðarinnar, en
þar ber hæst 12% rýrnum
þjóðartekna á þremur árum og
helmingssamdrátt í þorskafla
frá 1981, er vor í lofti, ef þjóð-
in fer fram með gát í málum
sínum, einkum á sviði pen-
inga- og launamála.
Launahækkanir, sem við
blasa, eru nokkru meiri en
efnahagsmarkmið stjórnvalda
stóðu til, þ.e. 6,5—7% að með-
altali á árinu í stað 4%. Og
víst er þessi munur keyptur |
því verði, að hjöðnun verð-
bólgu verður hægari en stefnt
var að — og hættan á við-
skiptahalla og eyðsluskulda-
söfnun eykst. Lárus Jónsson,
formaður fjárveitinganefndar
Alþingis, segir um þetta atriði
í grein í Morgunblaðinu sl.
miðvikudag:
„Stefnt var að því sam-
kvæmt forsendum fjárlaga og
lánsfjárlaga að verðbólgan
yrði innan við 10% í lok yfir-
standandi árs og jöfnuður í
viðskiptum við útlönd. Þá var
við það miðað að launahækk-
anir yrðu ekki hærri en 4% að
meðaltali á árinu. Augljóst er,
að þessum markmiðum verður
erfiðara að ná eftir samning-
ana. Launahækkunin verður
milli 6,5 og 7%. Búast má við
að verðbólgan gæti orðið milli
15—20%, þótt Þjóðhagsstofn-
un spái minni hraða og nokkur
halli geti orðið á viðskiptum
við útlönd. Spurningin er sú
þegar upp er staðið, hvort
launahækkunin, umfram for-
sendur hinnar opinberu stefnu
í launa-, verðlags- og gengis-
málum, hafi verið þess virði."
Aðilar vinnumarkaðar hafa
með gerðum samningum, fall-
izt á að hætta — að hluta til —
verðhjöðnunarárangri og hlið-
arávinningum í vaxtalækkun,
stöðugra gengi og verðlagi,
viðskiptajöfnuði út á við og
stöðvun skuldasöfnunar er-
lendis. Með samingunum er
efnahagsárangri teflt í nokkra
tvísýnu. Þegar þjóðartekjur
dragast saman um 12—14%
1982—1984, en fá dæmi eru um
svo mikinn samdrátt á sl. ára-
tugum, er naumast grundvöll-
ur til peningalaunahækkunar.
Þó ætti okkur ekki að hrekja
langt af leið, ef ábyrgum öfl-
um tekst að halda þjóðarskút-
unni ekki fjær markaðri
stefnu. Hinsvegar verður að
stíga hraustlega á bremsur í
ríkisútgjöldum og gagnvart
hugsanlegri þenslu í pen-
ingamálum.
En mergurinn málsins er að
skapa skilyrði fyrir grósku í
atvinnulífi þjóðarinnar, sem
og að skjóta nýjum stoðum
undir atvinnu- og afkomuör-
yggi, til að auka á þjóðartekj-
ur, sem ráða í raun lífskjörum
í landinu, hvað sem öllum
samningum líður.
Orku-
sparnaður
Iðnaðarráðuneyti hefur, í
samvinnu við félagsmála-
ráðuneyti, ýtt úr vör með sér-
stakt verkefni, sem hvetja á
fólk til orkusparnaðar. Verk-
efnið spannar bæði tæknilega
ráðgjöf og lánafyrirgreiðslu til
orkusparandi breytinga eða
endurbóta á íbúðarhúsnæði.
Til þess að standa straum af
þessum lánum hefur verið
veitt sérstaklega til Bygg-
ingasjóðs 30.m.kr., til úthlut-
unar á þessu ári, en áætlað er
að lána allt að 80% fjárfest-
ingarkostnaðar til 16 ára. Ráð-
herra sagði það fólk hafa for-
gang, í fyrsta áfanga, sem
byggi í illa einangruðum hús-
um á svæðum með dýra hús-
hitunarorku.
Þessar upplýsingar komu
fram í máli Sverris Her-
mannssonar, iðnaðarráðherra,
í þingræðu fyrir skömmu. Hér
er hyggilega á málum haldið.
Fyrirgreiðsla af því tagi, sem
ráðherra boðar, sem verður
bæði tæknileg og í formi lána,
getur haft mikla þjóðhagslega
þýðingu og er jákvætt innlegg
í orkubúskap okkar.
„Stjörnurnar hurfu í skýin -
en stjarnan mín hvarf aldrei“
„Ég var að velta því fyrir mér daginn eftir að ég náði landi, hvort þetta
væri ekki draumur, hvort það væri virkilega satt að ég hefði bjargast. Þetta
var ekki ósvipuð tilfinning og í Eyjagosinu þegar ég var í Keykjavík og var
að velta því fyrir mér hvort eldgosið í mínum bæ væri staðreynd, hvort það
væri ekki draumur sem ég vaknaði af,“ sagði Guðlaugur Friðþórsson í
upphafi samtals okkar á sjúkrahúsinu í Vestmannaeyjum um hinn hörmu-
lega atburð þegar fjórir ungir sjómenn fórust með Hellisey VE, 11. mars sl„
en Guðlaugur náði að synda um 6 km vegalengd til Heimaeyjar, djúpt af
hafi í myrkri og kulda, einstakt afrek í heiminum.
„Maður reyndi bara að halda í sér
lífi þegar skipið fór yfir um, það skeði
svo snöggt, fyrst á hliðina í einu vet-
fangi og síðan á hvolf. Þegar skipið
fór á hliðina náði ég taki á styrkingu
í mastrinu og hafði hugsað mér að
hlaupa eftir lunningunni að björgun-
arbátunum, en það var enginn tími til
þess, skipið fór þegar á hvolf og ég sá
Hjört skipstjóra koma út um glugga
á brúnni og skipsfélagar okkar aðrir
lentu í sjónum. Við reyndum strax að
komast á kjöl, en það var svo sem lítil
von í því, svarta myrkur, fjarri landi,
skipið að sökkva og enginn gúmmí-
björgunarbátur til taks. Það var
vonlaust að kafa eftir gúmmíbjörg-
unarbátunum, líklega um 6 metrar
niður undir bátinn og svartamyrkur
niðri. Hjörtur skipstjóri og Pétur vél-
stjóri komust skjótt á kjöl, en tveir
félagar okkar náðu því ekki, en um
stund vorum við allir við skipið þar
sem það maraði á hvolfi. Félagar
okkar tveir hurfu frá bátnum án þess
að við gætum nokkuð gert, björgun-
arbátslausir.
„Töludum mikiö
saman á kili“
Við töluðum mikið saman á kili og
ég sagði sisvona:„ Jæja, þetta þurfti
þá að enda svona." Maður heldur allt-
af að einhver annar lendi í því, ein-
hver annar maður, einhver annar
bátur. Svona er það í landi líka, en
svo allt í einu er stundin runnin upp.
Við sátum frammi á kili og var
skipið þá mikið til komið í kaf að
aftan. Mér verður þá að orði: „Ef Guð
er til ætti hann að hjálpa manni
núna, nú þarf maður á því að halda.
Undarlegt er þetta og oft hefur mað-
ur efast um það að Guð væri til og
jafnvel hæðst að því á ákveðnum
aldri eins og gengur.
Hjörtur skipstjóri sagði þá að við
skyldum fara með Faðir vor og við
gerðum það þrír saman og reyndum
þannig að hughreysta hvern annan.
Hirti var mjög kalt því hann var
sokkalaus, hafði misst skó og sokka
af sér, og ég lánaði honum stígvélin
mín, því ég var sjálfur í ullarsokkum.
Það var kalt þarna á kili. Við gerðum
okkur strax grein fyrir þí að enginn
myndi koma okkur til aðstoðar og því
ræddum við þann möguleika að kafa
niður á björgunarbátana. Hjörtur
hafði á orði að hann væri betri sund-
maður en ég og ég játti því, hann var
vanur kafari og ég hafði ekki farið í
sundlaug síðan ég var í Stýrimanna-
skólanum 1981. Hann reyndi að kafa
en það var ekki mögulegt og hann
kom aftur á kjöl. Það var enginn
sleppibúnaður á björgunarbátunum
og því enginn sjálfvirkur sleppibún-
aður eins og er á Sigmundsbúnaðin-
um. Við ákváðum þarna saman þrír á
kili að ef svo ótrúlega vildi til að ein-
hver okkar lifði af, þá skyldum við
láta það koma fram að það eina sem
hefði getað bjargað okkur væri sjálf-
virkur sjósleppibúnaður Sigmunds.
Ef þessi sjálfvirki búnaður hefði ver-
ið til staðar hefði gúmmíbjörgunar-
bátur að öllum líkindum verið við
skipshlið innan við einni mínútu eftir
að skipinu hvolfdi.
Stöðugt seig skipið og loks var að-
eins stafnkjölurinn upp úr. Við sátum
þar þétt saman, ég fremstur, en Pét-
ur var á milli okkar Hjartar. Allt í
einu reis báturinn nær lóðrétt. Við
báðum þá saman og töluðum hug-
hreystandi hver við annan.
Það hafði ekki hvarflað að mér að
reyna að synda til lands, en þegar
Rætt við
Guðlaug
Friðþórs-
son í Vest-
mannaeyjum
um einstætt
björgunar-
afrek hans
Hjörtur sagðist ætla að freista þess,
sagðist ég einnig ætla að gera það.
Skyndilega datt báturinn undan
okkur og við vorum aftur í sjónum.
Við höfðum ákveðið að reyna sund til
lands án þess að fylgjast að og án
þess að reyna að hjálpa hver öðrum,
töldum það vonlaust. Við sáum vita-
Ijósið á Stórhöfða og tókum þrír
stefnuna þangað. Fljótlega vorum við
Hjörtur tveir einir og kölluðumst á,
en síðan hætti ég að fá svar og hætti
þá að kalla.
„Hugsaði margt
á sundinu“
Ég hugsaði svo margt á sundinu til
lands, hvað maður hefur gert og hvað
maður átti eftir að gera. Ég hef til
dæmis verið að velta því fyrir mér
ásamt félögum mínum að skreppa til
New York og við höfum stundum haft
á orði að við gætum ekki verið þekkt-
ir fyrir að fara ekki til Nýju Jórvíkur
áður en við dræpumst og þetta fór ég
að hugsa um á leiðinni til Heimaeyj-
ar, fannst alveg ótækt að geta ekki
látið þennan draum rætast. Ég fór
líka að hugsa um það að ég skulda
hér og þar, smávegis, eins og gengur,
og mér þótti mikið slæmt að stefna í
dauðann án þess að geta gert upp. Ég
á mótorhjól og er nýbúinn að panta í
það frá Bretlandi og ég var til dæmis
að velta því fyrir mér hvort karlinn
sem ég pantaði hjá yrði nú ekki
snarvitíaus ef pöntunin yrði ekki
sótt. Mér fannst líka óþægilegt að
hugsa til þess að þeir sem ég skuldaði
kynnu ekki við að rukka foreldra
mína. Þannig var ég allan tímann að
velta hlutunum fyrir mér, reyna að
halda hugsuninni gangandi um leið
og það tosaðist á sundinu.
Stundum barði ég saman löppun-
um til þess að finna að þær væru með
í dæminu og ég fann það svolítið þeg-
ar þær smullu saman. Ég synti í sjó-
gallanum fyrstu míluna, en innan
undir var ég aðeins í gallabuxum,
skyrtu og peysu. Gallinn var alltaf að
stífna meira og meira og þegar ég
skipti um frá bringusundi á baksund
og öfugt, komu strengir í mig og ég
þurfti alltaf að juða upp gallann. Þá
var ég að velta því fyrir mér hvort
mér yrði kalt ef ég færi úr gallanum,
en auðvitað hefur hann ekkert hlíft
gegn kuldanum. Oft hóstaði ég á
sundinu og reyndi að æla, því ég hafði
drukkið sjó. Éinu sinni stoppaði ég á
sundinu og stakk puttanum upp í mig
til þess að æla. Ég synti alltaf með
höfuðið upp úr og þess vegna fékk ég
fljótlega hálsríg, en ég gat aldrei synt
lengi á bakinu vegna þess að þá kóln-
aði mér svo á höfðinu. Þegar ég hafði
synt um mílu sá ég bát koma siglandi
og synti allt hvað af tók og var þá
ekkert að hugsa um að halda höfðinu
upp úr. Þegar báturinn fór framhjá
voru um 100 metrar í hann og ég
öskraði af öllum lífs og sálar kröft-
um, veifaði og buslaði, en báturinn
hvarf án þess að nokkur tæki eftir
mér. Þá greip mig svolítið vonleysi,
þegar ég sá á eftir bátnum, en svo sá
ég að úr því að hjálpin bærist ekki
yrði ég að bjarga mér sjálfur og við
það styrktist ég aftur og tók stefnuna
á Heimaey sem grillti í fjarri í
myrkrinu. Þá fór ég úr sjógallanum,
en synti spöl án þess að taka eftir að
buxurnar þvældust á fótunum.
Stundum þegar ég synti baksund,
bögglaði ég saman fingurna og blés í
þá.
Á landleiðinni sá ég líka alltaf
ljóskastarana austur á nýja Hrauni,
Sjálfvirkur sleppibúnaður
hefði bjargað okkur þremur
- sagði Guðlaugur Friðþórsson í lok sjóprófa vegna Helliseyjarslyssins
„Á MEÐAN við sátum á kili skipsins
eftir að því hafði hvolft töluðum við
ýmislegt saman. Þá ákváðum við þrír,
að láta það koma fram ef við finnd-
umst — því þá var ekkert reiknað með
að einhver okkar gæti synt í land —
að sjálfvirkur sleppibúnaður á björg-
unarbátunum hefði örugglega bjargað
okkur þremur. Við hefðum ekki kom-
ist í handfang en sjálfvirkur búnaður
hefði komið að gagni,“ sagði Guðlaug-
ur Friðþórsson, stýrimaður á Hellisey
VE 503, í lok sjóprófa vegna Helliseyj-
arslyssins í Vestmannaeyjum í gær.
Sjóprófin voru haldin á sjúkra-
húsinu og lá Guðlaugur í rúmi sínu
í miðju fundarherberginu þar á
meðan hann gaf skýrslu sína. Faðir
hans, Friðþór Guðlaugsson, stóð við
höfðalag Guðlaugs allan tímann en
alls talaði stýrimaðurinn í liðlega
þrjá stundarfjórðunga. Frásögn
hans var örugg, yfirveguð og skipu-
leg og dómari greip aðeins tvisvar
frammí frásögnina til að spyrja
nánar um einstök atriði.
Guðlaugi sagðist svo frá, að þeir
hefðu farið i róður um kl. 6:30 á
sunnudagsmorguninn. Þeir hefðu
byrjað austan við Hellisey, sem er
um þrjár mílur suður af StórhÖfða,
fengið lítið og ákveðið að toga heim-
undir Heimaey og fara síðan útí
Háadýpi. Á leiðinni festist trollið í
botni en skipverjum tókst að losa
það á skammri stundu. í Háadýpi
fengu þeir ágætan afla og ætluðu
síðan að toga í átt að Eyjunum og
fara í land. Þá var komið kvöld.
Ætlið þið að
hvolfa bátnum?
„Ég var að horfa á sjónvarps-
mynd um sögu valsins í sjónvarpinu
og sofnaði út frá því,“ sagði hann.
„Kokkurinn kom svo og ræsti mig
og sagði að við værum fastir aftur.
Þegar ég fór upp var þulan í sjón-
varpinu að kynna síðasta dagskrár-
lið kvöldsins og þá mun klukkan
hafa verið 21:40. Þegar ég kom upp á
dekk voru þeir að hífa. Vírinn stóð
stíft niður, svo það kom sjór inn
fyrir lunninguna. „Eruð þið orðnir
vitlausir?" sagði ég. „Ætlið þið að
hvolfa bátnum?" Það varð úr að
hætt var að hífa og síðan ákváðum
við Hjörtur skipstjóri að slaka á og
reyna að keyra aðeins á því. Þá var
bakborðshlerinn fastur. Við vorum
rétt byrjaðir að keyra þegar allt var
fast. Báturinn lagðist aðeins og um
leið fannst mér eins og kæmi kvika
undir hann. Hann lagðist á möstrin
og þá lagði ég af stað eftir styrking-
unni, sem liggur frá síðunni og upp
í möstur, og ætlaði að hlaupa eftir
lunningunni ef hann ekki rétti sig
við.“
Bátnum hvolfdi svo mjög skyndi-
lega, á 4—5 sekúndum, taldi Guð-
laugur. Um leið og það gerðist sá
hann hvar Hjörtur skipstjóri tróð
sér út um glugga á stýrishúsinu.
Valur Smári matsveinn var þá
bakborðsmegin og skipti engum tog-
og stefndi á þá og Höfðavitann. Ég sá
einnig Álsey undan Stórhöfða og Ell-
iðaey austan við Bjarnarey, en þegar
fór að saxast á Álsey sá ég að ég var
að mjakast og það hleypti í mig dug
og von. Þegar Elliðaey var horfin
undir Bjarnarey taldi ég eina mílu
eftir í land.
Skyndilega í
brimgardinum
Það var skrítið að á leiðinni í land
var ég farinn að hugsa um að það
hvaða leið ég myndi fara í bæinn.
Fyrst hugsaði ég um að reyna land-
töku í brimurðinni, en þar eru oft
mjög hættulegar öldur, svo ég vék frá
því og ákvað að reyna landtöku um
það bil kílómeter norðar. Ég var þó
aldrei alveg klár á því hvar ég var við
Heimaey vegna myrkurs fyrr en ég
var kominn mjög nálægt og Helga-
fellið hvarf bak við bergið og skyndi-
lega var ég kominn inn í brimgarðinn
við austurströndina á Heimaey. Ég
dansaði eins og tuðra í brimgarðinum
og leist þá ekkert á blikuna. Ég gat
ekki séð fjöruna, eða hamarinn vegna
myrkurs og brimlöðurs og ákvað því
að synda aftur frá landi út í gegn um
brimgarðinn. Þar dólaði ég nokkra
stund og velti því fyrir mér hvað væri
nú til ráða, en komst að þeirri niður-
stöðu að úr því að mér hefði verið
sleppt þetta langt, hlyti ég að komast
síðasta spölinn til lands klakklaust.
Það undarlega var að ég var aldrei
hræddur þessa nótt. Ég hafði á til-
finningunni að ég myndi deyja. Ég
fór tvisvar með Faðir vor á leiðinni í
land, en það var satt að segja æði
fjölbreytt sem ég reyndi að gera til
þess að halda hugsuninni gangandi.
Ég talaði við múkkann og bað hann
fyrir skilaboð til lands, bað hann að
láta vita af mér. „Þú ert ekki mikið
að hjálpa mér,“ kallaði ég til eins
múkkans, en þeir fylgdu mér eftir
langleiðina til lands og það var
ágætt. Ég velti því einnig fyrir mér
hvort það myndi ef til vill vilja til að
höfrungur kæmi mér til hjálpar,
hafði heyrt um slíkt erlendis frá. Ég
held að það hafi hjálpað mér mjög að
ég var rólegur allan tímann, var ekki
hræddur við að deyja, en hins vegar
kveið ég því að drukkna, hafði sopið
sjó og fannst það óþægilegt. Alltaf
þegar ég synti bringusundið sá ég
land, þá vitaljósið og eyjarnar, en
þegar ég synti baksundið miðaði ég
stefnuna við skæra stjörnu á himni.
Það var stjörnubjart lengi vel, en síð-
an fór að verða skýjað og stjörnurnar
hurfu að mestu í skýin, en stjarnan
mín hvarf aldrei. Ég hafði hana beint
frá andlitinu á baksundinu og það
brást aldrei að stefnan var rétt þegar
ég fór yfir á bringuna. Einu sinni
stóð ég mig að því að synda frá landi.
Þá hafði ég synt með lokuð augu um
stund til þess að hvíla mig. Skömmu
áður hafði ég snúið mér á sundinu, en
ég var fljótur að snúa frá stefnunni á
Dyrhólaey og til Heymaeyjar. Á
tímabili sagði ég sjálfum mér brand-
ara á leiðinni, en ég kann nokkuð af
þeim. Það stytti tímann, maður varð
að gera eitthvað. Ég var þá búinn að
vera svo dofinn í llkamanum að það
var eins og hann flyti með af gömlum
vana, sérstaklega var ég dofinn á fót-
unum. Ég kappkostaði að hugsa allan
tímann og það var margt ótrúlegt
sem kom fram í hugann, bæði það
sem maður hefur heyrt gott og illt.
Svo reyndi ég að blístra lög á bak-
sundinu, en það hefur ugglaust verið
erfitt að dansa eftir þeim takti.
Ákvað að láta
kylfu ráða kasti
Eftir nokkrar vangaveltur í brim-
garðinum við hamra Heimaeyjar
ákvað ég að láta kylfu ráða kasti úr
því sem komið var og forlögin höfðu
verið mér svona hliðholl. Ég fór því
að baksund og synti aftur inn í brim-
garðinn, á fullri ferð, án þess að vita
hvort framundan væri sandfjaran
grýtt urð eða hamraveggur. Þegar ég
öslaði brimlöðrið á bakinu og taldi
mig vera nálægt landi, því brimnið-
urinn segir manni nokk hve nærri
landi maður er, þá sneri ég mér við á
bringuna og var þá við stóran stein
sem var svona 5—10 metra frá stór-
grýttri fjörunni. Ég náði taki á klett-
inum og hélt mér þar meðan fjaraði
út en næsta alda henti mér yfir klett-
inn og skolaði mér í urðina. Þar
komst ég upp á syllu sem ég skreið
upp á því ég gat ekki staðið. Ég hugs-
aði með mér að ég væri með sjóriðu
og það fannst mér skammarlegt af
sjómanni að vera. Ég sat nokkrar
mínútur á syllunni og skorðaði mig
af, því það flæddi upp á sylluna í
fyllingum. Ég gerði mér ekki grein
fyrir því að lappirnar voru búnar, en
síðan komst ég, milli laga, fyrir
bergsnös í fjörunni og upp á þurrt,
loksins.
Fann ekki fyrir
sjálfum sér
Þá fór ég að velta því fyrir mér
hvort ég ætti að leggja mig niður
stundarkorn, en ég var hræddur um
Guðlaugur Friðþórsson í Sjúkrahúsi Vestmannaeyja í gær.
um, að allir fóru í sjóinn. Hjörtur
náði i skrúfu skipsins og kallaði
þaðan til Guðlaugs um að koma en
þeim tókst ekki að ná saman. Þá var
matsveinninn horfinn. Þegar Guð-
laugur komst upp á skipið að aftan
hjálpaði hann Pétri Sigurðssyni vél-
stjóra upp. Þá var Hjörtur skip-
stjóri í sjónum ásamt Engilbert
Eiðssyni, 2. vélstjóra, og reyndi
ítrekað að koma þeim báðum að
skipinu en þá rak frá og tókst Hirti
einum að ná upp á kjölinn á endan-
um. Guðlaugur hafði farið í stakk,
gúmmíbuxur og stígvél áður en
hann fór upp. Vettlinga dró hann af
sér þegar hann synti með bátnum.
Lánaði stígvélin sín
Þegar þeir voru þrír komnir á kjöl
fóru þeir að bera saman bækur sín-
ar. Skipstjórinn var þá sokkalaus og
orðinn mjög kaldur á fótunum, svo
Guðlaugur lánaði honum stígvélin
sín. Þeir sáu skip á siglingu en töldu
víst, að enginn myndi sjá þá.
Ákváðu þeir að reyna að kafa niður
með skipinu og freista þess að reyna
að losa annan hvorn björgunarþát-
inn, sem var fastur á stýrishúsinu.
Hjörtur skipstjóri hafði æft köfun
og fór í sjóinn en komst ekki niður.
Þeir Guðlaugur og Pétur drógu
hann svo upp á kjölinn aftur.
„Við húktum svo þarna á skipinu.
Þá var skrúfan öll upp úr og við
töldum að hann myndi kannski ekki
sökkva meira," sagði Guðlaugur.
„Við fórum að berja okkur og reyna
að halda á okkur hita en þá fór bát-
urinn að síga að aftan og rísa að
framan, svo við færðum okkur
framar. Pétur var á milli okkar og
var orðið mjög kalt. Við reyndum að
stappa stálinu hver í annan og
ímynduðum okkur, að ef til vill færi
leit fljótlega í gang, því við höfðum
ekki látið Tilkynningaskylduna vita
á tilsettum tíma. Svo var eins og
báturinn hætti alveg að sökkva þeg-
ar aftasti hlutinn á bátnum var
það að það myndi alveg slokkna á
mér ef ég sofnaði þarna, svo ég ákvað
að halda áfram eftir stutta stund. Ég
skreið fyrst, reyndi siðan að labha, en
skjögraði til allra átta og gat satt að
segja ekki staðið á fótunum af neinu
viti. Ég taldi mér borgið þegar ég var
kominn á land, en samt var það ef til
vill erfiðara að fara landleiðina um
hraunið, berfættur og svo dofinn að
maður fann ekki fyrir sjálfum sér
þótt maður kæmi við sig.
Líklega hef ég verið um það bil 5
klukkutíma á sundi, eftir eina
klukkustund á kili, og líklega hef ég
verið nær þrjár klukkustundir að
komast í bæinn. Á miðri leið rakst ég
á baðkar, sem notað er til að brynna
ám. Með bylmingshöggum svo hönd
mín bólgnaði náöi ég að brjóta þuml-
ungs þykkan ís og gatið sem myndað-
ist passaði nákvæmlega til þess að ég
gæti stungið hausnum ofan í vatnið
og svolgrað. Það hressti mig mikið,
en samt var ég svo móður og þungur
á göngunni að ég geri mér varla grein
fyrir hvernig ég liðaðist upp hlíðina
og yfir hraunið. Þegar ég kom að
Helgafellsgryfjunni, að lítilli brekku
á veginum, var ég að hugsa um að
fara heldur suður í Flugstöð í stað
þess að leggja í brekkuna, svo miklaði
ég hana fyrir mér, en ég lagði þó í
hana og þegar ég reyndi að labba
utan vegar í grasinu gat ég það ekki
vegna þess að ég hélt engu jafnvægi í
annars tiltölulega sléttu graslendi.
Þegar ég komst upp á milii Fell-
anna og ljósin í bænum blöstu við,
leit ég einhverja stórkostlegustu sýn í
lífi mínu og mér óx ásmegin og
greikkaði sporið að fyrsta húsinu sem
ljós var í. Þar barði ég dyra og bað
um hjálp, en síðan rennur flest út í
móðu, sem síðar gerðist á leiðinni til
sjúkrahússins. Ég vil þakka öllum
sem hafa hjálpað mér og sérstaklega
starfsfólki sjúkrahússins sem er al-
veg sérstakt og ég vil biðja fyrir mín-
ar dýpstu samúðarkveðjur til allra
aðstandenda skipsfélaga minna. Það
er sárt að sakna góðra félaga og það
var harður skóli að lifa með þeim
þeirra síðustu stundir þessa lífs.
Ég hét því meðan á þessu stóð,
fyrst á kili, að fara aldrei til sjós
oftar, ef mér ætti að verða lífs auðið.
Svo ítrekaði ég þetta heit á sundinu,
en eitthvað er ég nú farinn að guggna
á því. Maður sér bara til úr því að
manni er ætlað að lifa áfram. En ég
hef nú fengið það sem var efst á
óskalistanunum í vangaveltunum á
sundinu, heitt bað og heitt rúm. Um-
fram allt vil ég þó þakka almættinu í
auðmýkt þótt það sé nú ekki manns
sterkasta hlið.“
Viðtal: Árni Johnsen
Mynd: Sigurgeir Jónasson
kominn alveg í kaf — en þá fór að
blása upp við hvalbakinn og sjór að
fara þar niður. Þá seig báturinn ört
og á endanum stóð hann nærri lóð-
réttur i sjónum, svo sá í rekk-
verkið."
Hann sagði að þeir hefðu setið á
kili í a.m.k. þrjá stundarfjórðunga
og beðið eftir að eitthvað yrði þeim
til bjargar. Þegar báturinn stóð lóð-
réttur í sjónum telur hann að klukk-
an hafi verið 22:30. Þá var ákveðið
að reyna að synda í land.
Síðan sagði hann rækilega frá
sundinu til lands, eins og fram kem-
ur í einkaviðtali Morgunblaðsins við
hann hér á síðunni. Þegar hann
hafði synt til baka, út í gegnum
brimgarðinn og var að hugsa hvar
hann ætti að reyna að taka land á
nýjan leik, segist hann hafa hugsað
með sér: „Úr því að búið er að sleppa
mér alla þessa leið hlýt ég að sleppa
í iand, svo ég skellti mér á bakið og
synti eins og ég gat, sneri mér við
þegar ég taldi mig vera kominn
nærri landi og lenti á maganum á
stórum steini. Þar hékk ég stutta
stund þar til önnur alda kom, sem
henti mér af steininum, í kollhnís
og svo upp í fjöru."
Þegar hann leit upp var hann
staddur í lítilli vík og fyrir framan
hann þverhnípt bjarg. Hann reyndi
að standa upp en datt um koll enda
var líkaminn allur dofinn af kuldan-
um, svo hann fann hvergi fyrir sér.
Svo skreið hann utan í klettinum og
fann litla syllu, sem hann settist á
og hvíldist í 5—6 mínútur, en gætti
þess vel að sofna ekki. Hann átti
erfitt með að standa í fæturna og
taldi sig fyrst vera með sjóriðu,
skreið því talsverðan spöl eftir að
hann gat fært sig á milli víka, og
stoppaði af og til og hvíldist. „Svo
fór ég að strjúka sand og möl undan
fótunum á mér en tók eftir því að ég
varð allur svartur á höndunum. Ég
þóttist vita að það væri blóð. Ég
ætlaði að rífa peysuna mína og
binda um lappirnar á mér en var of
loppinn til að hafa það af,“ sagði
hann í sjóréttinum. „Ég batt hana
því um höfuðið á mér því mér var
kalt á hnakkanum."
Guðlaugur lýsti því síðan hvernig
hann klóraði sig skáhallt upp klett-
ana og brekkurnar í átt að fiskhjöll-
unum austan við Helgafell. Hann
ætlaði í fyrstu að ganga veg, sem
þar liggur upp með, en ákvað síðan
að stytta sér leið og fór mestmegnis
skríðandi beint upp brekkuna. Ef
hann gerði tilraun til að standa upp
datt hann jafnóðum aftur fyrir sig.
Hann kom að hjöllunum austan-
verðum og studdi sig með þeim og
miðaði nokkuð hratt áfram. Þegar
hann sá baðkerið, sem safnað er í
rigningarvatni fyrir kindurnar er
þarna bíta, skreið hann að því og
barði sundur um þumlungsþykkan
ís með berum hnefa. Vatnið hressti
hann talsvert og síðan gekk hann
áfram en lagðist af og til og hvíldi
sig.
Hélt líklega
að ég væri fullur
Hann gekk veginn, sem liggur frá
hjöllunum á milli fellanna og þegar
hann sá ljós í húsi greikkaði hann
sporið og hélt rakleiðis að Suður-
gerði 2. Þar barði hann hraustlega
að dyrum og Freyr Atlason, sonur
hjónanna þar, kom í gluggann.
„Hann hefur líklega haldið að ég
væri fullur eða eitthvað," sagði
Guðlaugur, „því ég riðaði og var
hálfræfilslegur að sjá. Ég sagði að
hann yrði að hjálpa mér. Þá opnaði
hann og sagði: „ Hvað hefur eigin-
lega komið fyrir þig?“ Svo stökk
hann inn og náði í pabba sinn. Eftir
það man ég sáralítið hvað gerðist."
Grafarþögn var í salnum á meðan
Guðlaugur Friðþórsson sagði sögu
sína. Þegar því var lokið vottaði
formaður dómsins, Jón R. Þor-
steinsson héraðsdómari, honum
samúð sína og réttarins vegna miss-
is vina og félaga og lýsti í leið yfir
einlægri aðdáun réttarins á því ein-
stæða þrekvirki, sem Guðlaugur
Friðþórsson hefði unnið.
ÓV