Morgunblaðið - 16.03.1984, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1984
í vaskinn
- eftir Halldór
Jónsson
Fyrir Alþingi liggur nú frum-
varp um upptöku virðisauka-
skatts, VASK.
Virðisaukaskattur hefur verið á
dagskrá undanfarin ár. Hafa ýmis
félög beitt sér fyrir upptöku hans,
svo sem Félag íslenzkra iðnrek-
enda. Vafalaust halda þessir aðil-
ar, að þeir muni létta af sér gjöld-
um og má vel vera að upptaka
virðisaukaskatts í stað söluskatts
hafi einhverja kosti í för með sér
fyrir einhverja aðra en ríkissjóð.
En það hlýtur þó að vera að hags-
munir almennings eigi að ráða
vali á þessu óbeina skattformi. En
almenningur þarf því að gera sér
grein fyrir því, að hér er ráðgerð
gífurleg aukning á heildarskatt-
heimtu ríkisins, sem hlýtur að
snerta lífskjör hans verulega.
Hann getur búizt við því, að sé
þessi skattur tekinn upp, fari ár-
angur hinnar göfugu „kjarabar-
áttu liðinna ára“ beint í VASKinn.
Helstu rök fyrir
virðisaukaskatti og
móti söluskatti
I greinargerð með frumvarpinu
um virðisaukaskatt segir:
„Ein meginforsenda þess, að
söluskattskerfi, eins og hér hefur
tíðkast, geti verið þjált og skil sölu-
skatts örugg, er að söluskattsskyld-
an sé almenn og undanþágum sé
haldið í algjöru lágmarki. Hér á
landi eru undanþágur frá sölu-
skattsskyldu orðnar svo margar,
að þær hafa þegar veruleg áhrif á
alla framkvæmd kerfisins og ör-
yggi þess. Undanþágum fér sífellt
fjölgandi en ásókn í undanþágur
hefur vaxið með hækkun skatt-
hlutfallsins."
Það má segja að þarna sé málið
í hnotskurn. í örvæntingu sinni
yfir tilskipanagleði Alþingis, vill
embættiskerfið reyna að koma á
kerfi, sem það heldur þingmönn-
um örðugara til undantekninga-
framleiðslu. „Mikil er trú þín,
kona.“ Þingmenn eru nefnilega
kannski ekki eins vitlausir og
embættismenn kunna að halda.
Samt er í frumvarpinu (í II kafla,
„Sérstök ákvæði ...) tiltekið að
sumar greinarnar, nánar tiltekið
„landbúnaður og/eða fiskveiðar",
skuli aðeins greiða 48% og 43% af
þeirri skattprósentu sem aðrir
greiða. Hræddur er ég um að fljótt
muni fjölga þeim greinum sem hér
um ræðir, alveg á sama hátt og
gerðist með söluskattinn. Þrótt-
arbílstjórar, tannlæknar, endur-
skoðendur, matvara vegna lág-
launafólksins o.s.frv. o.s.frv.
í áðurnefndri greinargerð segir
ennfremur:
„Söluskattskerfið hér á landi
hefur ýmsa veigamikla galla. Þar
má helst nefna uppsöfnunaráhrif
skattsins, sem hafa tilviljana-
kennd áhrif á framleiðsluaðferðir
og samkeppnisaðstöðu atvinnu-
greina ... Reynt hefur verið að
draga úr þessum skaðlegu áhrif-
um á undanförnum árum með víð-
tækum undanþágum og endur-
greiðslum á uppsöfnuðum skatti.
Því fer þó fjarri að tekist hafi að
bæta þennan galla, en varla er þó'
unnt að ganga lengra í núverandi
kerfi. Hinir margvíslegu undan-
þágur, sem nú eru frá sölu-
skattsskyldu, valda einkum
tvennskonar vandræðum. Ann-
arsvegar raska þær samkeppnis-
aðstöðu framleiðslugreina og
framleiðsluafurða og hafa óheppi-
leg áhrif á neysluval. Hins vegar
skapa þær verulega erfiðleika við
framkvæmd og eftirlit með skatt-
inum.“
Hér er sem víðar i greinargerð-
inni um órökstuddar fullyrðingar
að ræða og standast þær ekki við
nánari athugun.
Þarna eru embættismennirnir
að búa til úlfalda úr mýflugu og
kenna öllu öðru um ófarir sölu-
skattskerfisins en sjálfum sér og
þingmönnum, sem hafa skemmt
það með fitli sínu. Við þessu er
það að segja, að frumógæfan í
söluskattskerfinu liggur fyrst og
fremst í því, hversu hár söluskatt-
ur er orðinn á þeim vörum og
þjónustu, sem hann leggst á. Ef
ekki hefði komið til undanþágu-
gleði landsfeðranna, gæti hann
verið verulega lægri, kannski 10%,
og lagst þá á allt jafnt. Þá væru
ekki þessi vandamál á döfinni. Þá
myndi hvatinn til undanskota líka
minnka verulega, en hann hlýtur
að minnka minnst linulega frá
23,5% niður í 0. Þá myndi sölu-
skatturinn ekki hafa áhrif á
„framleiðsluaðferðir" né „neyslu-
val“. Undanþágurnar eru hinsveg-
ar það eina sem skapar „verulega
erfiðleika við framkvæmd og eft-
irlit með skattinum". Uppsöfnun-
aráhrifn eru hinsvegar galli sem
vel er hægt að lagfæra, og hefur
þegar verið gert í veigamiklum at-
riðum.
Erfiðleikar
En hafi embættismennirnir,
sem sömdu frumvarpið, áhyggjur
af erfiðleikum með eftirliti á sölu-
skatt, hvað verður þá með virðis-
aukaskattinn?
Hinn þekkti brezki hagfræðing-
ur Dr. Shenfield var spurður á að-
alfundi Verzlunarráðsins nýverið,
hvað hann sem utanaðkomandi
aðili ráðlegði íslendingum; að taka
upp virðisaukaskatt eða halda
söluskattinum? Hann taldi af
tvennu illu, að skárra væri að
halda sig við söluskatt vegna
hinnar gífurlegu skriffinnsku, sem
fylgdi virðisaukaskattinum.
Og það gefur auga leið fyrir
hvern þann, sem hugsar um málið,
hvað það er auðvelt að fylgjast
með söluskattsskilum fyrirtækis,
sem hefur bókhaid. Bílskúra-
svindlið heldur jafnt áfram, hvort
sem það heitir virðisauki eða sölu-
skattur. Og það ber að hafa í huga
að um 7500 fyrirtæki skila öllum
söluskattinum í dag, þannig að
málið er ekki flókið. Þar að auki
skila aðeins um 1600 fyrirtæki um
85% af öllum söluskattinum og
300 fyrirtæki skila tæpum 60% af
honum. Gjaldendur virðisauka-
skatts munu hinsvegar nær þre-
faldast að tölu og verða um 20.000.
Svo hvað á að vinnast nema stór-
auknar tekjur ríkissjóðs og til-
svarandi þrenging lífskjara al-
mennings? Geti skattstjórar og
menn þeirra ekki litið eftir sölu-
skattinum á fullnægjandi hátt
með núverandi mannafla, þá byrj-
ar ballið fyrir alvöru þegar
VASKurinn kemur. Verði ekki gíf-
urleg aukning á starfsliði skatt-
Halldór Jónsson
„Eitt af því fyrsta sem
maöur rekur augun í í
frumvarpinu er það, að
nú á að leggja VASKinn
á söluverð íbúða, sem
framkvæmdaaðilar
byggja, auk þess sem
VASK mun leggjast í
alla aðkeypta vinnu
einkaaðila við húsbygg-
ingar.“
stjóra, hlýtur allt eftirlit að bíða
hnekki. Svo held ég að eftirlit með
söluskatti sé ekki og hafi aldrei
verið neitt slæmt.
Kerfið er nefnilega býsna ná-
kvæmt og flestir þessara fáu al-
vöru söluskattsgjaldenda vita, að
það er ekkert hægt að draga und-
an, þannig að allt tal um svindl og
undanskot er mjög orðum aukið,
enda að mestu upprunnið í
ákveðnum stjórnmálaherbúðum,
sem hatast við allan atvinnurekst-
ur jafnt. En embættismennirnir í
stjórnarráðinu sjá sem sagt í gegn
um alla þokuna. VASKurinn er
gífurlega atvinnuaukandi fyrir þá
sjálfa og ríkiskerfið. Endalaus
samlestur fylgiskjala við eftir-
litsstörf getur útrýmt öllu at-
vinnuleysi á íslandi til aldamóta
og þótt lengra verði. En almenn-
ingur verður að muna það, að öll
eyðsla fjármuna á vegum ríkisins,
kemur úr hans eigin vasa. Enginn
annar borgar eyðslu ríkisins.
VASKurinn
og unga fólkið
Eitt af því fyrsta sem maður
rekur augun í í frumvarpinu er
það, að nú á leggja VASKinn á
söluverð íbúða, sem framkvæmda-
aðilar byggja, auk þess sem VASK
mun leggjast í alla aðkeypta vinnu
einkaaðila við húsbyggingar. Hér
kemur til skattlagning vinnuliða,
sem áður voru undanþegnir sölu-
skatti. Sé verðmæti vinnu í meðal-
íbúð 50% af andvirði hennar, þá
sést fljótt að 21% skattur ofan á
það þýðir 10% hækkun á íbúðar-
verði. Það er talað óljóst um það í
greinargerð með frumvarpinu, en
ekki minnst á það í lögunum, að
þetta eigi að renna aftur til hús-
byggjenda, sem lán eða þ.h. Var
ekki talað um það á sinni tíð að
benzinskattarnir rynnu í vegina,
en ekki niðurgreiðslur á landbún-
aðarvöru? Er ekki verið að lofa
hundinum, að hann fái rófuna af
sjálfum sér að éta? Allavega er
beitt hreinum blekkingum í grein-
argerð frumvarpsins á bls. 32, þar
sem Tafla 2 segir að íbúðir muni
lækka við upptöku virðisauka-
skatts! Þá er búið að ganga útfrá
því að 10% hækkunin hafi runnið
aftur til húsnæðismála, sem þó er
alls ekki ákveðið né sjálfgefið, að-
eins vangaveltur pólitískt
óábyrgra embættismanna.
Þetta er lítil gjöf en lagleg til
ungs fólks frá samstjórn flokks
einkaframtaksins og SÍS. Hún er
sérstakur minnisvarði um hug
fylgismanna skattsins til viðleitni
unga fólksins að verða sjálfbjarga.
Og það sem meira er, matvara
mun öll hækka um fimmtung
þann dag, sem virðisaukaskattur
tekur gildi. Þetta er glaðningurinn
til hinna tekjulægstu, aldraðra og
einstæðra foreldra frá flutnings-
mönnum. Og af fenginni reynslu
má fullyrða, að ekkert mun kynda
verðbólgueldinn eins og hækkun
húsnæðiskostnaðar og matvæla.
Tveggja milljarða gatið á ríkis-
sjóðnum hans Alberts verður
fljótt læknað með upptöku þessa
skatts, svo stórkostlega mun hann
hækka tekjur ríkissjóðs, að
minnsta kosti í fyrstu, áður en
þingmenn fara að framleiða und-
anþágurnar. Nú á líka að leggja
VASKinn á trillur (skemmtibáta)
og einkaflugvélar, sem eru yfir-
leitt kennsluvélar. En flugnám er
eina námið í landinu sem nemand-
inn verður að borga alfarið sjálf-
ur, hið opinbera kemur þar hvergi
nærri. Því finnst flutnings-
mönnum sjálfsagt rétt að gera það
enn dýrara, svo íslendingar geti
farið að flytja inn flugmenn í stað
út. Og vinna gegn þjóðarskaðlegu
helgarfiskeríi skrifstofumanna að
sjálfsögðu. Hvernig skyldi forysta
Sjálfstæðisflokksins hugsa sér að
heyja næstu kosningabaráttu við
Framsóknarflokkinn, sem mun
þakka sér vellukkaða framkvæmd
„leiftursóknarinnar" eftir að hafa
útdeilt þessum gjöfum til kjós-
enda? Hver skyldi græða, þing-
menn? Kosningar hafa fyrr farið í
vaskinn af minna tilefni. Og ekki
geta allir bara flutt til Suður-
Frakklands ef þeir tapa.
Egilsstaðir:
Ánægjulegir áskriftartón
leikar Tónlistarfélagsins
K^ilsNtöðum, II. marH.
í GÆR voru þriðju og síð-
ustu áskriftartónleikar Tón-
listarfélags Fljótsdalshéraðs
í Valaskjálf á þessu starfsári.
I»ar komu fram Guðný Guð-
mundsdóttir, fiðluleikari, og
Snorri Sigfús Birgisson,
píanóleikari.
Á efnisskránni voru m.a. verk
eftir Beethoven, Kreisler, Pagan-
ini, Ravel og Áskel Másson. Flytj-
endum var forkunnarvel tekið og
þeir klappaðir upp hvað eftir ann-
að í lok tónleikanna. Greinileg
hrifning ríkti meðal áheyrenda og
mátti m.a. heyra upphrópunarorð
eins og „mikilfenglegt" og „stór-
Samtök atvinnurek-
enda og VASKurinn
Þeir iðnrekendur og aðrir, sem
þessum skatti hafa fylgt, ættu að
svara þeirri spurningu, hvar þeir
ætli að fá það aukna rekstrarfé,
sem fylgir því að þurfa að kaupa
alla vöru inn með virðisauka-
skatti, vinna úr henni, selja hana
og bíöa eftir því í 3 mánuði, að fá
endurgreiddan mismun innskatts
og útskatts. Danir telja þetta at-
riði eitt leiða til 18% aukningar á
rekstrarfjárþörf iðnfyrirtækja.
Nú hafa fyrirtækin söluskattinn í
veltunni nær 2 mánuði áður en
honum er skilað. Menn reikni hver
fyrir sig. Og hæsta innstæða á
reikningi verzlunar mun lækka í
fjórðung þess sem verður nú, sem
þýðir minni fyrirgreiðslu í bönk-
um. Algert öngþveiti mun skapast
í innflutningsverzluninni við upp-
töku skattsins í fjármagnslausu
þjóðfélagi. Hvar ætla heildsalar
að ná í aukið rekstrarfé? Verður
ekki vöruþurrð rökrétt afleiðing af
upptöku VASKsins? Búast má
einnig við, að sum minni fyrirtæki
gefist upp í rekstri, þar sem þau
ráða ekki við það vandamál, sem
fylgir bókhaldi í virðisauka-
skattskerfi, umfram hið einfalda
söluskattskerfi. Þeir, sem hvort eð
er starfa fyrir utan lög og rétt,
kæra sig kollótta. Við þeim verður
ekki hróflað. En öll óstyrkt starf-
semi sem leggst niður er tap fyrir
heildina.
Allt í VASKinn
Söluskattskerfið þekkjum við.
Það er í sjálfu sér einfalt, þó það
hafi verið skemmt með fávísu fikti
þingmannanna við undanþágur.
Uppsöfnunaráhrifum í fram-
leiðslu hefur þegar verið eytt að
mörgu leyti með einföldum ráð-
stöfunum.
Annað væri hægt að laga að
mestu. Væri undanþágunum út-
rýmt gæti söluskatturinn lækkað
úr núverandi Vestmannaeyja-
gosprósentu 23,5% í kannski
10% —15% og gefið ríkissjóði
svipaðar tekjur.
Virðisaukaskattskerfið er hins-
vegar skrímsli, sem betra er að
aldrei sjái dagsins ljós, fremur en
drepsótt í tilraunaglasi. Reynsla
nágrannaþjóðanna sannar það
bezt, en þar eru að myndast fjöl-
þjóða baráttuhreyfingar gegn
þessu skattformi.
Það, að hagsmunir almennings
eru ekki endilega þeir sömu og
embættismanna í Stjórnarráðinu,
þarf að komast að í umræðunni.
Annars fer bara allt í VASKinn í
þessu þjóðfélagi.
12. mars 1984.
Halldór Jónsson er rerkfræðingur.
kostlegt" í orðræðum manna í hléi
og að tónleikunum loknum.
Tónlistarfélag Fljótsdalshéraðs
var stofnað fyrir einum 15 árum.
Þá fyrst og fremst til að stofna og
reka tónlistarskóla á Egilsstöðum,
— er tók síðan til starfa 1971. En
með breyttu rekstrarformi tón-
listarskóla 1976 breyttist jafn-
framt starfssvið Tónlistarfélags
Fljótsdalshéraðs og hefur það síð-
an beint kröftum sínum að tón-
leikahaldi aðfenginna listamanna
hér á Egilsstöðum.
Félagar í Tónlistarfélagi
Fljótsdalshéraðs munu vera um
200 talsins og formaður þess er
Ólöf Birna Blöndal á Egilsstöðum.
— Olafur.
Guðný Guðmundsdóttir og Snorri
Sigfús Birgisson á tónleikunum í
Valaskjálf. Ljósm.: Mbl./Ólafur