Morgunblaðið - 30.05.1984, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1984
55
„í grein þessari mun ég
gera grein fyrir ótrúlega
magnaðri gönguleið,
sem fáir hafa farið, en
ætti skilið vinsældir.
Hún nær frá Nýjadal á
Sprengisandsleið, um
Vonarskarð, Dyngju-
háls, Öskju og í Herðu-
breiðarlindir. Áætlaður
göngutími er 5—7 dag-
ar.“
gos á þessum slóðum frá umliðn-
um öldum.
Við munum eftir að fylla vatns-
ílátin og göngum upp hjaliana og
stefnum nú meira i austur en áð-
ur. Brunahraun og sanddældir
skiptast á og við getum valið leið
eftir hentugleikum, sneitt nokkra
gíga til að skoða ýmsar útgáfur af
þessum eldaugum: Stampa,
strompa, gjallkeilur og sprungur,
sem hafa gubbað hrauni án gíga-
myndunar. Við stefnum á Kistu-
fell, stóran móbergsstapa og
hyggjust sneiða hátt í honum,
milli fjalls og Dyngjujökuls til að
hafa útsýn. í norðaustri rísa
Dyngjufjöllin sem geyma hina
einu sönnu öskju. Ef nægur snjór
er á leiðinni og krapaflár, er
óttinn var vatnsskort óþarfur.
Gaman er að finna þokkalega leið
innan um móbergskletta og í
skriðum Kistufells og það er bratt
fram af móti Urðarhálsi. Þarna
sést vel hvílíkt flæmi stór skrið-
jökulskaka á borð við Dyngjujök-
ulinn er í raun og veru og hve jað-
arinn er ljótur, krímugur af
bergmylsnu.
Hæfilegt er að gista öðru hvoru
megin við Kistufell. Á Dyngju-
hálsi má finna sér lítinn eldgíg
(helst með klakatjörn) til að
tjalda í og hafa skjól, en lengri
dagleið er líka kostur og vísast
finnst skafl móti Urðarhálsi, sem
má grafa í holu og safna leysinga-
vatni.
Sandur og meiri sandur
Hver svo sem náttstaður er, þá
hefjum við 4. daginn á því að
ganga á hábungu Urðarháls, sem
er hvorki hár né erfiður uppgöngu.
Þaðan má sjá vel yfir öræfi NA-
lands, yfir Dyngjufjöll í norðri, til
Herðubreiðar, yfir gamlar og nýj-
ar hraundyngjur og síðast en ekki
síst: Til Kverkfjalla. Þau gnæfa
upp úr jaðri Vatnajökuls. Þar er
megineldstöð með tveimur öskj-
um, eitt öflugasta háhitasvæði
landsins, miklar menjar eldvirkni
og skriðjökull hefur skorið fjöllin í
tvennt og ryðst út um Kverkina. í
fjarska er Snæfell, rautt af morg-
unsól.
En Urðarháls geymir meira en
útsýnisstað. { kolli þessarar gömlu
hraundyngju er liklega stærsti
gígur á Tslandi; mörg hundruð
metrar í þvermál og yfir 100 m
djúpur. Hann er sannarlega skoð-
unarverð náttúrusmið. I svona
dyngjugíg hefur kraumað hraun-
tjörn, en hraunið flætt um mörg
göng í gegnum hlíðar dyngjunnar.
Langt er til Dyngjufjalla. Leiðin
liggur yfir vindbarin hraun og
eyðisanda í NNA og er best að
fara milli Hrímöldu og langs mó-
bergshryggjar, sem er litlu austar.
Og nú er um að gera að fylla
vatnsflöskur, jafnvel þótt bræða
þurfi snjó. Vonandi hreyfir vind
ekki mikið meðan við keifum sand
og hraunrima, allan daginn.
Sandbylur er ekkert grín. , \
Frá rótum Dyngjufjalla upp í
Vatnsskarð (Suðurskarð) er að-
eins um 250 m hæðarmunur. En
það er langt og sannarlega
draugaleg leið um hraunstalla og
skafla, einkum í lélegu skyggni.
Menn verða að ráða því hvorum
megin skarðsins þeir vilja gista.
Yfír eldstöðina
Gaman er að koma í Vatnsskarð
í björtu veðri og sjá yfir dýrðina.
I Vonarskarði, Deilir og Skrauti í baksýn. (Ljósm. Ari T. GuAmundsson)
Brött flugin ofan af Þorvaldstindi
ofan í Öskjúvatn eru mikil and-
stæða glampandi vatnsflatarins.
Öskjubotninn og umgjörð öskj-
unnar virka ótrúlega stór. Manni
óar við að ganga þvert yfir öskj-
una, en á ekkert annað að venda.
Við hefjum 5. daginn okkar á því
að stefna á NV-horn Öskjuvatns
og þaðan í NA á Öskjuop. Það er
allstór krókur að fara að Víti, en
vel þess virði ef menn hafa ekki
komið þar áður.
Löng eldgosahrina varð í Öskju
1922—1930 og árið 1961 opnaðist
gígsprunga þvert yfir Öskjuop og
rann hraun um 11 km leið. Leið
okkar liggur við gigana (Virkra-
borgir) og niður með hrauninu að
sunnan, heim í burstaskálann
Dreka við samnefnt gil austan í
Dyngjufjöllum. Alla leiðina sjáum
við stóra hvíta vikurmola. Þeir eru
úr kröftugu þeytigosi, sem varð
undanfari myndunar Öskjuvatns
1875. Þak á kvikuþró Öskju bilaði
eftir gosið og jarðvatn hálff.vllti
jarðsigið.
Góð er innkoman í skálann. í
norðaustri sér á fjall fjallanna, en
þangað liggur leiðin daginn eftir.
Herðubreið er ekki síður glæsileg
að sjá úr þessari átt en að norðan.
Eins og Kistufell er hún mó-
bergsstapi og toppgígurinn, sem
varð til þegar fjallið hafði hlaðist
upp í ísaldarjöklinum, er furðu-
lega heillegur.
Herðubreið, Vikrafell og greinarhöf.
(Ljósm. Claude Breson)
í Lindir
Meðan dvalist er í Dreka ættum
við að skreppa inn í gilið og heilsa
upp á drekann, sem lúrir á brún-
inni innarlega, áður en lagt er af
stað. Dagleið þessa 6. og síðasta
göngudags er hvorki of löng né
strembin. Leiðin liggur yfir Vik-
ursand framan við hraunið frá
1961 og svo vestur með Herðu-
breiðartöglum uns komið er að
skarðinu milli þeirra og drottn-
ingarinnar. Auðvitað má fara
hvoru megin fjallsins sem vill eft-
ir söndum og öldóttu helluhrauni.
Hraunið er úr Kollóttudyngju,
sem sést í norðri, og ef menn
stefna í norðaustur er lítil hætta á
að ganga fram hjá skála FÍ í
Herðubreiðarlindum.
Meirihluta leiðarinnar er hægt
að skoða ýmsar hliðar Herðu-
breiðar og undrast hve hátt og
stórt fjallið er. Systir hennar,
Kollóttadyngja, hefði orðið alveg
eins ef gosið þar hefði komið upp
undir jökli en ekki á íslausu landi.
Svo einfalt er nú það, — jafn ólík
og fjöllin tvö eru ásýndum.
Kitt og annað
Gönguferðinni er nú lokið. Hana
má lengja með því að stytta
áfanga og eyða tíma í að ganga á
fjöll eða taka á sig króka. T.d. má
ganga á Kistufell, Þorvaldstind og
Herðubreið. Sumir myndu vafalít-
ið hafa áfangana lengri og nota
færri daga í ferðina. Það er líka
unnt að lengja hana með því að
halda áfram niður í Mývatnssveit
um Kollóttudyngju og Ketil-
dyngju.
Auðvelt er að komast í Nýjadal,
bæði með áætlunarhíl á sumrin og
með ferðafélögunum. Má sama
segja um Herðubreiðarlindir og að
sjálfsögðu er ekkert að því að
ganga suður um i staðinn fyrir í
norður, eins og hér hefur verið
lýst. Sjálfsagt er að nota skála þar
sem þeir eru og rétt að minna
menn fastlega á að taka með sér
rusl á leiðinni eftir föngum eða
grafa mjög tryggilega.
Vegna þess hve leiðin er fjarri
byggð og akvegum að mestu leyti,
er mikilvægt að hafa sjúkrakassa
meðferðis og einhver í hópnum á
að geta veitt 1. hjálp, beri eitt-
hvert óhapp að höndum.
Árbók Ferðafélags íslands 1981
tekur til meginhluta leiðarinnar
og í öðrum árbókum, riti Útivistar
og víðar má finna fróðleik um
svæðið, m.a. í riti Ólafs Jónssonar:
Ódáðahraun I, II og III.
Ari Trausti (iuAmundsson er kcnn-
ari rid Menntaskólann rið Sund.
Öskjuvatn af V ítisbarmi.
(Ljósm. Ari T. Guðmundsson)