Morgunblaðið - 30.05.1984, Blaðsíða 16

64
65
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1984
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ1984
Hljómsveitin talin
Tvennir tónleikar Lundúnafflharmóníunnar:
ein sú besta
rfLHARMÓNlUSVKIT Lunduna ætti
að vera nánast óþarfi að kynna. Eins
og fram hefur komið í fréttum heldur
sveitin tvenna tónleika á Listahátíð
undir stjórn Vladimirs Ashkenazy.
Fyrri tónleikarnir verða í Laugar-
dalshöllinni 9. júní og leikur Ashken-
azy þá sjálfur jafnframt einleik á pí-
anó. Á síðari tónleikunum leikur son-
ur hans, Stefán, einleik á píanó.
f umsögnum um hljómsveitina er
að finna nánast samfellt lof og ber
öllum breskum gagnrýnendum sam-
an um að hún sé langsamlega besta
sinfóníuhljómsveitin á Bretlands-
eyjum og jafnvel þótt víðar væri
leitað. „Rétt eina ferðina undirstrik-
aði Fílharmóníusveit Lundúna að
hún ber höfuð og herðar yfir aðrar
sambærilegar hljómsveitir hériend-
is sem erlendis," sagði m.a. í umsögn
Peter Stadlen, tónlistargagnrýn-
anda Daily Telegraph, eftir tónleika
sveitarinnar í febrúar á síðasta ári.
Lundúnafílharmónían á sér ekki
svo ýkja langa sögu. í október í ár
eru 39 ár frá því hún hélt fyrstu
tónleika sína í Kingsway Hall að
frumkvæði Sir Thomas Beecham.
Stofnandi sveitarinnar var hins veg-
ar Walther Legge. Með stofnuninni
vildi hann láta þann draum sinn
rætast að koma á fót hljómsveit á
heimsmælikvarða.
Og Legge varð að ósk sinni. Á
skömmum tíma vakti hljómsveitin
óskipta athygli víða um Evrópu og
hefur hún æ síðan notið krafta
heimskunnra stjórnenda á borð við
Furtwángler, Toscanini, Giulini,
Richard Strauss og Herbert von
Karajan, sem varð síðar aðalstjórn-
andi sveitarinnar.
Klemperer tók við af Karajan og
hróður sveitarinnar hélt áfram að
aukast. Ekki skemmdi það fyrir að
kór hennar undir stjórn Wilhelm
Pitz náði æ betri árangri. En frama-
brautin var ekki án þyrna. Á þessu
uppgangstímabili dró Legge sig í hlé
og brotthvarf hans renndi stoðum
undir það, að aðskilnaður hljóm-
sveitarinnar og kórsins yrði ekki
umflúinn.
Þetta var árið 1964. Þegar sýnt
þótti að aðskilnaðurinn væri á
næstu grösum tóku hljóðfæraleikar-
arnir sig til og stofnuðu samvinnufé-
lag um rekstur sveitarinnar og kórs-
ins undir nafninu New Philharmon-
ic Orchestra. Þar var Klemperer
ekki aðeins aðalstjórnandi heldur
kjörinn forseti til lífstíðar.
Þegar Klemperer dró sig í hlé af
stjórnendapallinum árið 1971 var
Lorin Maazel skipaður aðstoðar-
í dag
stjórnandi. Þegar Klemperel lést
tveimur árum síðar var hinn kunni
ítalski stjórnandi, Riccardo Muti,
skipaður í hans stað. Tæp sex ár eru
nú liðin frá því hljómsveitin tók upp
fyrra nafn sitt og þetta sama starfs-
ár endurnýjaði hún gömul tengsl við
Carlo-Maria Giulini.
Muti var í ágúst 1979 skipaður
fyrsti tónlistarstjóri hljómsveitar-
innar og hljómsveitarárið
1981—1982 var hann skipaður heið-
ursstjórnandi. Árið 1980 hafði Karl,
prins af Wales, verið gerður að
fyrsta verndara hljómsveitarinnar.
Áuk þeirra, sem að framan hafa ver-
ið nefndir, h'efur hljómsveitin haft
náið samstarf við þá Vladimir Ashk-
enazy, Andrew Davis og Simon
Rattle og það er einmitt Ashkenazy,
sem stjórnar sveitinni á Listahátfð.
Lundúnafílharmónian hefur leikið
inn á fleiri hljómplötur en nokkur
önnur sinfóníuhljómsveit í heimin-
um og fáar ef nokkrar sveitir hafa
ferðast jafn víða. Auk reglubund-
inna tónleika í Lundúnum og viðs
vegar um Bretlandseyjar á þessu ári
leikur hljómsveitin í Bandaríkjun-
um, Ástralíu og Evrópu á fyrri hluta
ársins en heldur síðan í tónleikaferð
um Spán, Norðurlöndin og Japan á
starfsárinu 1984—1985.
Vladimir Ashkenazy rýnir í nóturnar.
í fremstu röð í
rúma tvo áratugi
Vladimir Ashkenazy
og sonur hans Stefán
leika með Lundúna-
fílharmóníunni
ALLT frá því hann bar sigur úr
býtum í alþjóðlegu Tchaik-
ovsky-keppninni fyrir 22 árum
hefur Vladimir Ashkenazy ver-
ið einhver þekktasti tónlistar-
maöur heims. íslendingum er
hann löngu að góðu kunnur.
Hann er kvæntur íslenskri
konu, Þórunni Jóhannsdóttur,
og eiga þau fimm börn. Eitt
þeirra, Stefán, leikur einleik
með Sinfóníuhljómsveit ís-
lands á síðari tónleikum henn-
ar undir stjórn Ashkenazy.
Á undanförnum árum hefur
Ashkenazy lagt æ ríkari áherslu á
hljómsveitarstjórn. Lundúnafíl-
harmónían er ein þeirra hljóm-
sveita, sem notið hefur krafta
hans, m.a. við plötuupptökur. Á
meðal verka, sem hljómsveitin hef-
ur hljóðritað undir stjórn hans, má
nefna helstu sinfóníur Tchaik-
ovskys, flestar sinfóníur Sibeliusar
og ætlunin er að taka þær allar
upp, 5. og 6. sinfóníu Beethovens
Stefán Ashkenazy, sonur Vladimirs,
leikur einleik á píanó á sfðari tónleik-
um Fflharmóníusveitar Lundúnaborg-
ar. x
auk margra píanókonserta Moz-
arts. Þá hefur Ashkenazy ferðast
víða með hljómsveitinni.
Auk starfa sinna hjá Lundúna-
fílharmónfunni stjórnar Ashken-
azy Concertgebouw-hljómsveitinni
í Amsterdam á hverju tónleikaári.
Hefur hann að undanförnu unnið
við upptökur á öllum sinfóníum
Rachmaninovs og öðrum stórverk-
um með henni. Á síðasta ári
stjórnaði hann sinfóníuhljómsveit-
unum í Fíladelfíu og Cleveiand.
Tók m.a. ballettinn um Öskubusku
eftir Prokofiev upp með þeirri síð-
arnefndu. Á meðal verkefna hans í
náinni framtíð má nefna stjórnun
sinfóníuhljómsveitanna í Fíla-
delfíu svo og í Boston og Chicago.
Þrátt fyrir erilinn við hljóm-
sveitarstjórn hefur Ashkenazy
stöðugt haldið sér á toppnum sem
píanóleikari. Fáir eru eftirsóttari.
Á hverju ári flytur hann geysilega
mikil og krefjandi verk, ss. alla pí-
anókonserta Beethovens, Bartok-
konsertana þrjá eða báða konserta
Brahms á einum og sömu tónleik-
unum. Þá má t.d. nefna, að á síð-
asta ári hélt hann sólótónleika við
opnun Barbican-menningarmið-
stöðvarinnar í Lundúnum.
%
Geysilegur fjöldi verka liggur
eftir Ashkenazy á hljómplötum.
Hann hefur verið mjög iðinn við
upptökur og laetur ekki deigan síga
þrátt fyrir að hafa verið í eldlín-
unni í meira en tvo áratugi. Starf-
semi hans á þeim vettvangi er
fjarri því að vera lokið og fjöldi af
upptökum er fyrirhugaður með
honum í náinni framtíð, eftir því
sem tími vinnst til.
Þrír látbragðsleikaranna úr Morse Mime-hópnum, sem skemmtir á Listahátíó.
Sýningar Morse Mime-látbragðshópsins:
Byggir á atburðum
úr daglega lífinu
MOKNK MIME-látbragðshópurinn frá
New Vork hefur hvarvetna vakió mikla
athygli, þar sem hann hefur átt leiA um.
OtvíræAir ha'flleikar flytjendanna, sem
starfa undir stjórn Richard Morse, sam-
fara frumleika í sköpun, hafa gert þaA
aA verkum, aA fólk sperrir eyrun um
leið og nafniA ber á góma.
I.átbragdshópurinn, sem kemur
hingað til lands, starfar reyndar all-
ur við Morse Mime-leikhús höfuð-
paursins, Richard Morse, í New York
og af því dregur hann nafn sitt. Þótt
Richard Morse hafi á sínum tíma
numið listina i Frakklandi hafa áhrif
úr bandarísku þjóðlífi fyrir löngu
sett mark sitt á hann og meðleikara
hans. Flest atriða hópsins eru enda
sprottin upp úr viðburðum hins dag-
lega amsturs stórborgarinnar.
Frammistaða látbragðsleikaranna
frá Morse Mime-leikhúsinu var slík,
að hróður þess barst á skömmum
tíma víða um lönd. Hafa leikarar frá
því nú komið fram í yfir 20 löndum,
misjafnlega margir eftir umfangi
hverrar sýningar. Þá hefur leikhúsið
hlotið viðurkenningu hins opinbera í
Bandaríkjunum fyrir framlag sitt til
kynningar látbragðslistarinnar er-
lendis.
Morse Mime-hópurinn kemur fram
á setningarhátíðinni á föstudag, auk
þess sem hann verður með minni
uppákomur næstu fjóra daga þar á
eftir. Sérstakar sýningar hópsins
verða hins vegar tvær talsins, sú
fyrri eftir rétta viku, miðvikudaginn
6. júni og hin síðari daginn eftir. Báð-
ar verða í Gamla Bíói og hefjast kl.
20.
Góður hljóðfæraleikur
og óborganleg kímni
- Whoopee-flokkur Bob Kerr skemmtir Listahátíöargestum
Leikkonurnar Stina Ekblad (t.v.) og Birgitta Ulfsson í verkinu „Nár man har kánslor**.
Gestaleikur Borgarleikhússins í Stokkhólmi, „Nar man har kanslor“:
Sýnir átta stutt atriði
eftir Mariu Jotuni
BOB Kerr’s Whoopee Band
nefnist flokkur sjö Breta, sem
ferðast hefur um heim allan á
undanförnum árum og skemmt
fólki með söngvum sínum og
glensi. Sem dæmi um vinsældir
fíokksins má nefna, að hann
hefur komið fram í sjónvarps-
þáttum helguðum honurn ein-
um í Svíþjóð, Danmörku,
V-Þýskalandi, Belgíu, Hollandi
og Sviss, auk þess sem Kerr og
menn hans hafa komið fram í
þáttum hjá BBC og ITV í Bret-
landi.
Eins og sjá má af myndum eru
sjömenningarnir í Whoopee-
flokknum kyndugir náungar. Leið-
toginn, Bob Kerr, hefur komið viða
við á löngum tónlistarferli. Hann
var áður í Bonzo Dog Band og New
Vaudeville Band. Hann leikur á ým-
is blásturshljóðfæri en grípur af og
til í teketil. Áukinheldur á hann það
til að syngja lag og lag. Kerr hefur
unnið með ýmsum þekktum tón-
listarmönnum og má þar nefna
Ralph McTell og félagana í Mungo
Jerry.
Aðrir meðlimir Whoopee-flokks-
ins skulu nú kynntir lítillega. Vern-
on Dudley Nowhay-Nowell heitir sá
fyrsti þeirra. Hann leikur á banjó.
Þess á milli segir hann brandara og
furðusögur. Frank Tomes nefnist
básúnuleikarinn og Biff Harrison,
sem er háskólamenntaður frá Ox-
ford, leikur á harmonikku, sög og
ýmis fleiri hljóðfæri. Sam Spoons
lemur húðir í sveitinni og þykir
undrafær á því sviði. Aðalástæðan
fyrir veru hans í sveitinni er sögð
sú, að útlit hans bæti heildarmynd
hennar óumræðilega. Jim „Golden
Boots“ Chambers heitir saxófón-
leikarinn og Hugh Crozier er
sjöundi meðlimurinn. Jafnframt sá
nýjasti. Hann leikur á píanó og önn-
ur hljómborð og þykir liðtækur
lagasmiður og útsetjari.
Eins og sagt er að framan er tón-
listarferill Bob Kerr orðinn langur.
Hann var t.d. söngvari í The New
Vaudeville-sveitinni, sem sló í gegn
um miðjan sjöunda áratuginn með
lagi sínu „Winchester Cathedral".
Sveitin ferðaðist víða á þeim árum
og kom m.a. fram á tónleikum með
hljómsveitum á borð við Mamas and
the Papas, Loving Spoonful og
mörgum fleirum að ógleymdum
Count Basie heitnum.
En það er með Bob Kerr’s Whoop-
ee Band eins og svo marga aðra
1 listamenn, að sjón er sögu ríkari.
Sveitin skemmtir gestum á setning-
arhátíðinni á föstudag, en verður
með uppákomur á Lækjartorgi kl.
16.30 á laugardag og sunnudag. Á
sunnudagskvöld kemur hún svo
fram á tónleikum I Broadway.
BORGARLEIKHÚSIÐ í Stokk-
hólmi býAur gestum ListahátíAar
upp á dagskrána „Nár man har
kánslor" eftir flnnsku skáldkonuna
Mariu Jotuni í flutningi sænsku
leikkvennanna Stinu Ekblad og
Birgittu Ulfsson. Fyrri sýningin á
verkinu verAur á iaugardagskvöld
kl. 20 í Gamla Bíói en síAari sýning-
in á sama staA og tíma á sunnu-
dagskvöld.
Sýning þeirra Ekblad og Ulfs-
son byggist upp á átta stuttum
atriðum, sem taka rúmar tvær
klukkustundir í flutningi.
Dagskráin byggist upp á eintölum
og samtölum úr safni Jotuni, en
auk þess hefur finnskum þjóðvís-
um verið bætt inn í hana.
Jotuni fæddist í borginni Kuop-
io árið 1880. Snemma hneigðist
hún að skriftum og hafði sérstakt
yndi af því að lýsa því sem fyrir
augu bar, ýmist I bundnu eða
óbundnu máli. Fyrsta bók hennar
kom út árið 1905 og er i henni
aðallega að finna skáldverk í sam-
talsformi I henni. í kjölfarið
fylgdu fleiri skáldverk. önnur bók
hennar, Kærleikur, sem kom út
1907, fékk mikið lof gagnrýnenda
en féll ekki eins vel í kramið hjá
almúganum. Fólk sætti sig ekki
við dirfskuna I lýsingum hennar.
Jotuni var ekkert að skafa utan af
þeirri grimmu og gráu veröld, sem
henni fannst hún lifa í og kom því
fólki fyrir sjónir sem uppreisnar-
gjörn ung kona.
Breyting var þó á viðhorfum al-
mennings til Jotuni með útkomu
skáldsögunnar Hversdagsllf, sem
kom út 1909. f henni er m.a. að
finna fjölskrúðugar mannlifslýs-
ingar, ást og sorgir. Eftir þetta
verk var næstu skrefa hennar á
skáldabrautinni beðið með eftir-
væntingu. Þegar Jotuni lést árið
1943 hafði hún sent frá sér leikrit
I tugatali, auk fimm smásagna-
safna og tveggja stærri verka og
var án efa í röð virtustu skáld-
kvenna Finna.
Whoopee-sveit Bob Kerr í fullum skrúða. Höfuðpaurinn er fremstur á myndinni.
Tónleikar Luciu Valentini-Terrani:
FJÖLBREYTT DAG-
SKRÁ FRÁBÆRR-
AR SÖNGKONU
TÓNLISTARUNNENDUM gefst tæki-
færi til þess að hlýða á ítölsku mezzo-
sópransöngkonuna Luciu Valentini-
Terrani á Listahátíð. Syngur hún ein-
söng við undirlcik Sinfóníuhljómsveitar
íslands undir stjórn J.P. Jacquillat.
Verða tónleikarnir þann 14. júní í Há-
skólabíói og hefjast kl. 20.30.
Terrani hefur vakið mikla athygli
hvar sem leið hennar hefur legið allt
frá því hún hóf feril sinn 1969. Hún
fæddist í Padúa og útskrifaðist frá
tónlistarakademíunni þar í borg.
Fyrsta stórhlutverk hennar var í stór-
leikhúsinu (Grand Teatro) í Brescia á
Ítalíu, þar sem hún söng í „La Cener-
entola" eftir Rossini.
Éftir að hafa hlotið verðlaun í hinni
alþjóðlegu samkeppni „Voici Nuove
Rossiniane" var Terrani boðið af
Scala-óperunni í Mílanó að syngja í
„La Cenerentola" í hinni vinsælu upp-
setningu Abbado/Ponnelle. Hlaut hin
frábæra túlkun hennar einróma lof
gagnrýnenda sem áhorfenda. Síðar
fór hún með þetta sama hlutverk í
uppsetningu verksins í Chicago, Buen-
os Aires, Moskvu, London, Kennedy-
miðstöðinni í New York og víðar.
Árið 1974 réð Metropolitan-óperan í
New York Terrani til þess að syngja í
„L’Italiene a Alger", óperu sem hún
söng síðan í aftur nokkrum mánuðum
síðar í Mílanó. Síðar söng hún hlut-
verk Charlotte í „Werther" I Flórens
undir stjórn Georges Pretre.
Terrani sneri aftur til Bandaríkj-
anna og söng í „Requiem" eftir Verdi
í óperunni í Los Angeles undir stjórn
Carlo-Maria Giulini. Leikárið
1979—1980 vann hún mikinn sigur í
Scala-óperunni I Mílanó í hlutverki
Marinu I „Boris Godounov" í stjórn
Claudio Abbado.
Ári síðar fór hún með hlutverk
Arssace í „Semiramis" I Tórínó. Það
sama ár tók hún þátt í tveimur tón-
leikaferðalögum. I öðru var farið til
Austurlanda með „Requiem" eftir
Verdi, í hinu til Japan, þar sem Terr-
ani lét til sín taka I hlutverki Rosine í
„Rakaranum í Sevilia".
Hún sneri aftur til Bandaríkjanna
og fór með hlutverk Dulcineu i „Don
Quijote“ í uppfærslu Massenet i óper-
unni í Chicago. Síðar söng hún hlut-
verk Mrs. Quickly í „Falstaff" í Los
Angeles undir stjórn Giulini. Það var
svo í september 1982, að Terrani kom
fyrst fram í Vínaróperunni og þá und-
ir stjórn Lorin Maazel.
Luciu Valentini-Terrani er reglu-
lega boðin þátttaka á Rossini-hátið-
inni í Pesaro, sérstaklega í uppfærsl-
um eins og „Tancrede", „La Donna del
Lago“ og „Viaggio a Reims“. Þá stígur
Terrani sín fyrstu spor í Parísaróper-
unni á þessu ári í nýrri uppfærslu á
„Werther" og þá mun hún einnig
syngja hlutverk Eboli í „Don Carlos",
auk þess sem hún syngur í „Rakaran-
um í Sevilla" á listahátíðinni í Aix-
en-Provance.
Terrani hefur hlotið mikið lof fyrir
söng sinn í öllum þeim óperuhlutverk-
um, sem hún hefur tekist á hendur.
En hún kemur jafnframt fram á
mörgum tónleikum með góðum og
þekktum sinfóníuhljómsveitum á
hverju ári. Þar syngur hún dagskrá,
sem spannar allt frá Pergolese og upp
í Stravinsky. Þá hefur Terrani nýver-
ið lokið við að syngja inn á hljómplötu
fyrir DGG-plötufyrirtækið.
Látbragðsleikarinn Adam Darius:
Hefur sýnt í
60 þjóðlöndum
BANDARÍSKl látbragðsleikarinn Adam
Darius hefur fariA ótrúlega víAa í viA-
burðaríkum ferli. Lætur nærri að hann
hafl sýnt í rúmlega 60 löndum f 6 heims-
álfum. Má t.d. nefna, að hann hefur efnt
til sýninga í Tasmaníu, Afganistan og á
Jövu og Madagaskar, auk þess að koma
fram í flestum löndum Evrópu. Hæfl-
leikar hans eru slfkir að honum hcfur
hlotnast meiri frami í listgrein sinni en
nokkrum öðrum landa hans. ListahátíA-
argestum gefst tækifæri til þess að sjá
hann sýna listir sínar á mánudag og
þriðjudag í Gamla Bíói kl. 20.
Frammistaða Darius hefur verið
slík hvar sem hann hefur farið, að
gagnrýnendur hafa vart átt nógu
sterk lýsingarorð yfir hana. Hann
hefur að mati gagnrýnenda rutt nýja
braut innan þessarar gömlu listgrein-
ar. Hefur litlu skipt hvar hann hefur
verið á ferð, viðtökurnar hafa alls
staðar verið frábærar. Má sem dæmi
nefna, að þegar Darius var á ferð um
Sovétríkin var hann klappaður upp
eigi sjaldnar en 27 sinnum f Len-
íngrad. Hefur enginn listamaður,
hvorki þarlendur né erlendur, fengið
viðlíka móttökur f Sovétríkjunum svo
vitað sé.
Darius var upphaflega dansari
jafnframt því sem hann samdi dansa
fyrir fjölda ballettsýninga. Á meðal
þekktustu verka hans á því sviði eru
dansar við ballettinn „Marilyn“, verk
sem byggt var á æviferli leikkonunn-
ar heimskunnu, Marilyn Monroe. Þá
gerði Darius einnig dansa við ballett-
inn um ævi Önnu Frank, verk sem
meira en 30 milljónir manna hafa séð.
Auk þess að þeytast um heim allan
í tengslum við sýningar sínar stýrir
hann Látbragðsmiðstöðinni, The
Mime Centre, f Lundúnum. Þetta er
eina stofnunin í Bretlandi, sem býður
upp á fullkomna þjálfun fyrir verð-
andi látbragðsleikara.
Þrátt fyrir erilinn gefur Darius sér
tíma til þess að sinna ritstörfum og
ljóðagerð. Ævisaga hans, „Dance
Naked In The Sun“, kom út fyrir rúm-
um áratug og vakti mikla athygli.
Nokkrum árum síðar kom út bókin
„The Way To Timbuktu", þar sem er
að finna myndskreytt Ijóð, ferða-
minningar og ýmsar aðrar hugrenn-
ingar hans í rituðu máli. Tiltölulega
stutt er síðan Darius lauk við ítarlega
bók um látbragðsleik. Samdi hann
hana sökum fjölda áskorana.
Á sýningu sinni á Listahátíð hér í
Reykjavík mun Darius njóta aðstoðar
Kazimir Kolesnik, pólskættaðs Breta.
Kolesnik nam m.a. hjá Darius í Lát-
bragðsmiðstöðinni og vann einnig
með honum í nokkrum ballettum.
Hann hefur margsinnis aðstoðað
Darius og samvinna þeirra hlotið ein-
róma lof.