Morgunblaðið - 30.05.1984, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAl 1984
Fundur Heimdallar og SUS um útvarpslagafrumvarpið:
/
Ný útvarpslög
á næsta þingi
- segja fulltrúar þriggja stjórnmálaflokka
Friðrik Friðriksson:
„Sjö útvarpslagafrumvörp á
átta þingum hafa aldrei komið
til atkvæða
Heimdallur og Samband ungra
sjálfstæðismanna héldu nýlega fund
um útvarpslagafrumvarpið en ekki
tókst að ná því fram á nýafstöðnu
Alþingi. Frummælendur á fundinum
voru þeir Friðrik Friðriksson 1. vara-
formaður Sambands ungra sjálf-
stæðismanna, Guðmundur Einars-
son alþingismaður frá Bandalagi
jafnaðarmanna, Halldór Blöndal al-
þingismaður frá Sjálfstæðisflokki og
Jón Baldvin Hannibalsson alþingis-
maður frá Alþýðuflokki.
Markmið fundarins var einkum
það, að fá alþingismennina til að
segja álit sitt á því frumvarpi sem
menntamálaráðherra lagði fyrir
síðasta þing, og þeim tveimur
breytingartillögum sem fram
komu, frá þeim Friðriki Sophus-
syni og Guðmundi H. Garðarssyni
annars vegar og Guðmundi Ein-
arssyni og Kristínu S. Kvaran
hins vegar. Þá voru alþingismenn-
irnir beðnir að svara eftirtðldum
spurningum. I fyrsta lagi: ber að
takmarka frelsi til útvarps- eða
sjónvarpsrekstrar? í öðru lagi:
hvaða samkomulagsgrundvöllur
felst í fyrirliggjandi frumvarpi til
útvarpslaga? Og í þriðja lagi: vilt
þú beita þér innan þíns flokks til
að ný útvarpslög nái fram á þessu
ári? Ennfremur kom fram í upp-
hafi fundarins að ræðumenn
höfðu verið valdir með það sjón-
armið í huga að þeir kæmu úr
þeim stjórnmálaflokkum sem sýnt
hefðu á því áhuga bæði innan Al-
þingis og utan, að aukið frelsi yrði
veitt til rekstrar útvarps og sjón-
varps. Fundurinn snérist því ekki
um gildi frjálsrar fjölmiðlunar,
um það ríkti samstaða á milli
fundarmanna, heldur hitt hvernig
mögulegt væri fyrir frjálslynda
stjórnmálamenn að ná samstöðu
um niðurstöðu sem fyrst sem mið-
aði í framfaraátt.
Friðrik Friðriksson rakti í
stuttu máli slóð frumvarpa um
frjálsan útvarpsrekstur á Alþingi,
en alveg frá árinu 1977 hafa frum-
vörp um þetta efni verið flutt. Það
var Guðmundur H. Garðarsson
sem fyrstur reið á vaðið á Alþingi
með flutningi frumvarps til laga
sem hann lagði fram í apríl 1977,
er hlaut ekki afgreiðslu. Frum-
varpið gerði ráð fyrir að einokun
ríkisútvarpsins yrði hnekkt. Sam-
hljóða frumvarp var endurflutt af
Guðmundi í upphafi 99. löggjafar-
þings 1977—’78 er ríkisútvarpið —
hljóðvarp og sjónvarp — lokuðu
vegna verkfalls opinberra
starfsmanna. Ekkert gerðist frek-
ar að sinni. Málið var svæft, en á
komandi þingi 1978—’79 flutti Ell-
ert B. Schram frumvarp til breyt-
inga á útvarpslögum sem gekk að
vísu skemur en frumvarp Guð-
mundar H. Garðarssonar. Á sama
þingi, 1978—’79, var upprunalega
frumvarpið endurflutt af Guð-
mundi H. Garðarssyni, en til liðs
við sig hafði hann fengið með-
flutningsmenn, þá Friðrik Soph-
usson, Albert Guðmundsson og
ólaf G. Einarsson. Næst verður
hreyfing á 1981—’82 þinginu, en
þá gerist Friðrik Sophusson flutn-
ingsmaður að frumvarpi um út-
varpsrekstur, sem að stofni til var
mjög svipað upphaflegu frum-
varpi Guðmundar H. Garðarsson-
ar. Tjl liðs við Friðrik gengu þeir
Birgir fsl. Gunnarsson, Pétur Sig-
urðsson, Albert Guðmundsson og
Halldór Blöndal. Frumvarpið náði
ekki fram og kom aldrei til af-
greiðslu. Sömu menn endurfluttu
óbreytt frumvarp á þinginu
1982—’83 en með sama árangri.
Það var einnig á 1982—’83 þinginu
sem Jón Baldvin Hannbibalsson
flutti sem frumvarp óbreyttan
fyrsta kafla frumvarpsdraga út-
varpslaganefndar, sem skipuð var
haustið 1981, kaflann sem fjallar
um rétt til útvarps. Aðalatriði
þessa kafla var afnám einka-
rekstrar ríkisútvarpsins á rekstri
útvarps. Frumvarp Jóns kom aldr-
ei til afgreiðslu. Það sama gilti um
fyrrgreind frumvörp, um þau var
aldrei greitt atkvæði á þingi, þing-
heimur tók aldrei endanlega af-
stöðu til þessara frumvarpa þrátt
fyrir sfvaxandi þrýsting bæði inn-
an þings og utan. Það er síðan
Ragnhildur Helgadóttir sem legg-
ur fram nær óbreytt frumvarp
miðað við það sem útvarpslaga-
Guðmundur Einarsson:
„Engar skorður á að setja
frelsi til útvarps- eða sjón-
varpsrekstrar."
Halldór Blöndal:
„Vinna þarf í sumar að sam-
komulagi um frjálst útvarp
sem nýtur stuðnings meiri-
hluta á Alþingi."
Hluti fundarraanna á fundi SUS um frjálst útvarp sl. miðvikudagskvöld.
nefnd lagði til f áliti sfnu sem hún
skilaði f október 1982. Þegar
menntamálaráðherra mælti fyrir
frumvarpinu nú í vor sagði hún
meðal annars, að tækniþróunin
gerði beinlínis óhjákvæmilegt að
afnema einkarétt rfkisins á út-
varpi og sjónvarpi.
Næstur tók til máls Guðmundur
Einarsson alþingismaður frá
Bandalagi jafnaðarmanna. Hann
ásamt Kristínu S. Kvaran flutti
breytingartillögu við frumvarp
Ragnhildar, sem gekk lengra í
frjálsræðisátt í því að þar var til
að mynda gert ráð fyrir að hin
svokallaða útvarpsréttarnefnd,
sem ætlað er að úthluta leyfum til
útvarpsrekstrar samkvæmt frum-
varpinu væri ekki til. Fram kom í
máli Guðmundar að hann teldi að
það frumvarp sem fyrir lægi fjall-
aði ekki um frjálst útvarp, svo
miklar skorður væru reistar við
frelsinu, að erfitt væri að kalla
það frumvarp um frjálst útvarp.
Nær væri að kalla það frumvarp
til að aflétta einokun rfkisins.
Guðmundur taldi skynsamlegra
að byrja á hreinu borði, byrja frá
grunni, leggja frumvarpið til hlið-
ar og endurskrifa hverja klásúl-
una á fætur annarri, þannig að
sönnunarbyrðin hvíldi á þeim sem
vildu setja frelsinu skorður. Á
þann veg fengist allt annað og
betra frumvarp og nær því að geta
kallast frumvarp um frjálsan út-
varpsrekstur. Guðmundur taldi
því, að svarið við fyrstu spurning-
unni, sem til alþingismannanna
var beint, væri það að ekki bæri að
takmarka frelsi til útvarps- eða
sjónvarpsrekstrar. í öðru lagi
fannst honum samkomulags-
grundvöllurinn í fyrirliggjandi
frumvarpi vera takmarkaður með
tilliti til þess sem hann sagði um
galla þess, en Guðmundur taldi þó
að með góðum vilja væri hægt að
komast að skynsamlegri niður-
stöðu, og hann væri fyrir sitt leyti
tilbúinn til þess að beita sér innan
síns flokks til að ný útvarpslög nái
fram sem allra fyrst.
Að síðustu tjáði Guðmundur sig
reiðubúinn til að leggja af mörk-
um vinnu í sumar ef það yrði til að
flýta fyrir niðurstöðu málsins.
Næstur tók til máls Halldór
Blöndal. Hann gerði fyrst að um-
talsefni starf útvarpslaganefndar,
sem skipuð var 1981 af Ingvari
Gíslasyni þáverandi menntamála-
ráðherra og skilaði áliti í október
1982. Nefndin lagði fram drög að
frumvarpi sem urðu efnislegur
grunnur að því frumvarpi sem
Ragnhildur Helgadóttir mennta-
málaráðherra lagði fram á nýaf-
stöðnu vorþingi. Nefndin starfaði
eftir þeirri meginstefnumörkun,
að hún skyldi í fyrsta lagi leggja
áfram þær skyldur ríkisútvarpinu
á herðar að sjá landsmönnum öll-
um fyrir fjölbreyttri dagskrá
hljóðvarps og sjónvarps og
tryggja aðstöðu og tekjur til þess
að svo mætti verða.
I öðru lagi skyldi nefndin leggja
til að fleirum en ríkisútvarpinu
yrði veittur réttur til útvarps og
sjónvarps að uppfylltum ákveðn-
um skilyrðum og í þriðja lagi að
ein útvarpslög skyldu fjalla um
allan útvarpsrekstur í landinu. I
máli Halldórs kom fram, að ef
marka mætti orð ýmissa þing-
manna sem þeir viðhöfðu við
fyrstu umræðu um frumvarp
menntamálaráðherra í vor, þá
væri ljóst að ekki myndi nást alls-
herjarsamstaða um neina þá
lausn sem færði útvarpsmálin
verulega í frjálsræðisátt. Hitt
væri svo annað mál, að hægt væri
með stuðningi meirihluta Alþingis
að ná fram verulegum breytingum
og hann vonaði að þeir flokkar
sem ættu fulltrúa á þessum fundi
stæðu saman að niðurstöðu sem
tryggði meira frelsi til útvarps-
rekstrar en fælist í frumvarpinu
sem var lagt fyrir Alþingi á sl.
vori. Halldór sagði það skoðun
sjálfstæðismanna að tækninni
hefði fleygt svo mikið fram að það
væri í raun markleysa að tala um
það sem raunverulegan möguleika
að viðhalda einokun ríkisútvarps-
ins, þannig að miklu meira vit
væri í því að hafa áhrif á þá
óhjákvæmilegu þróun sem nú ætti
sér stað. Halldór tjáði sig tilbúinn
til að vinna að þvf í sumar að mál-
inu yrði haldið gangandi og nýtt
frumvarp lagt fram strax á haust-
þingi með það fyrir augum að ný
útvarpslög mættu sjá dagsins ljós,
helst á þessu ári og í síðasta lagi á
næsta vori.
Síðastur frummælenda talaði
Jón Baldvin Hannibalsson, en Jón
flutti eins og áður er getið frum-
varp til laga á 1982—'83 þinginu
sem var efnislega samhljóða 1.
kafla þessa frumvarps sem
menntamálaráðherra lagði fram á
nýafstöðnu þingi. Jón Baldvin
sagði það skoðun sína að núver-
andi löggjöf væri algjörlega úrelt
Jón Baldvin Hannibalsson:
„Reiðubúinn að vinna að því
að meirihlutafylgi náist við ný
útvarpslög á næsta þingi.“
og stæðist ekki. Þannig væru hin
tæknilegu rök um að einokuninni
verði ekki viðhaldið fyllilega góð
og gild. Auk þess væru rökin um
að ríkisútvarpinu væri hollt að
hafa samkeppni sannfærandi, en
hann teldi þó að frelsinu yrði ein-
hverjar skorður að setja, meðal
annars til að tryggja jafnan að-
gang að útvarpssendingum um
allt land og hins vegar að lág-
marksgæði efnis væru tryggð. Að
grundvallaratriði málsins slepptu
sem hann væri sammála, því að
veita ætti fleirum en rfkinu heim-
ild til útvarpsrekstrar, þá gæti
hann hugsað sér ýmis fyrirkomu-
lagsatriði betur komin á annan
hátt en gert er ráð fyrir í frum-
varpi ráðherra svo sem aðra skip-
an útvarpsréttarnefndar o.fl. í
þeim dúr. Jón kvaðst reiðubúinn
til að beita sér innan Alþýðu-
flokksins fyrir breytingum á lög-
um um útvarpsrekstur. Að end-
ingu nefndi Jón Baldvin að vegna
hinna miklu tæknibreytinga sem
ættu sér sífellt stað væri óhjá-
kvæmilegt að samhliða endur-
skoðun á útvarpslögum fylgdi
endurskoðun á fjarskiptalögum.
Að loknum framsöguerindum
voru almennar umræður og fyrir-
spurnir og kom þá meðal annars
fram í máli Stefáns Benediktsson-
ar alþingismanns sú spurning,
hvort ekki væri skynsamlegra að
veita eintaklingum fullt frelsi í
tilraunaskyni til útvarps- og sjón-
varpsrekstrar án þess að setja
nokkrar hömlur, eins og raunin
væri t.a m. í Noregi. Árangurinn
mætti sfðan skoða innan tveggja
ára, en þá væri fengin reynsla af
þvf hvernig fyrirkomulag af þessu
tagi reyndist. Meðal annarra
ræðumanna voru Einar Kristinn
Jónsson formaður Samtaka
áhugamanna um frjálsan útvarps-
rekstur, Helgi Pétursson útvarps-
fréttamaður, Auðunn Svavar Sig-
urðsson læknir og Vilhjálmur Eg-
ilsson hagfræðingur.
Niðurstaða fundarins var því í
stórum dráttum sú að alþingis-
mennirnir lýstu sig reiðubúna að
beita sér innan síns flokks til að
tryggja meirihlutafylgi við
breytta skipan útvarpslaga sem
færði málið í meiri frjálsræðisátt.
Semja þyrfti um ýmis atriði, hve
miklar skorður setja ætti frelsinu
o.s.frv., en aðalatriðið væri þó það
að knýja yrði fram breytingar sem
allra fyrst, og f þeim tilgangi væru
menn reiðubúnir til þess að vinna
í sumar að farsælli lausn.