Morgunblaðið - 18.11.1984, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1984
Höfuðból
og
hjáleigur
Ekki hefi ég i hyggju aö
skilgreina þennan þátt i
löngu máli. Gefur nafniö til
kynna, hvert hlutverk hans
er. Mun ég leitast viö aö afla
fanga og framreiöa þau.
Þeirra fanga veröur helst
leitaö á sviöi lista og menn-
ingarmála. Mun jöfnum
höndum veröa rætt viö
menn, sem hafa sitt hvað til
þeirra mála aö leggja, og
fjallaö um ýmsa viöburöi.
Þegar horft er yfir blóm-
legar lendur lista á íslandi,
hlýtur þaö aö vekja athygli,
hversu hlutföll hinna ýmsu
reita hafa breyst á skömm-
um tima. Skáldmennt var um
langan aldur eins konar höf-
uðból, en aðrar listir hjáleig-
ur. Fyrr meir, þegar islensk
stjórnvöld sáu ástæöu til
þess aö hefja árlega úthlutun
styrkja til listamanna og
veittu þeim þannig opinbera
viöurkenningu, þá voru laun-
in löngum kennd viö skáld
og nefnd skáldalaun. Steinn
Steinarr orti Ijóö, sem hann
nefndi Að fengnum skálda-
launum, þar sem segir:
.Þetta taUega kvæói er ort íþeim titgangi einum
að óska mér sjálfum tH kikku meó skáidastyrk ’
Nafngiftin, skáldalaun,
hefur lifaö til skamms tíma.
En líkt og i íslenskum land-
búnaöi, þá hafa oröið alda-
hvörf í listum. Hjáleigur hafa
oröiö að vildisjöröum meö
aukinni véltækni og jafnræði
hefur aukist með listgreinum
viö bættan þjóðarhag, aukin
samskipti viö aörar þjóöir og
síðast en ekki síst fullkomna
fjölmiölatækni. Nú úthlutar
ríkiö ekki lengur skáldalaun-
um, heldur listamannalaun-
um. Og þegar hjáleigurnar
hafa breyst í höfuöból, þá er
fjárþörfin oröin slík til stuön-
ings listamönnum, aö fjár-
veitingarvaldið ruglast i rím-
inu. Hefur tekiö það langan
tíma aö átta sig á því, að hér
þarf að veröa á gagnger
breyting. Samkvæmt laus-
legum útreikningum hefur
komiö í Ijós, aö árleg úthlut-
un hinna ýmsu opinberu
sjóöa, er styrkja listamenn,
nemur ekki meira en árs-
launum 32 menntaskóla-
kennara. Og þá ber þess aö
gæta, aö hinir siöarnefndu
eru engir hátekjumenn, og
sá skóli er ekki stór, sem
kemst af meö þrjá tugi læri-
feöra. Af þessu má Ijóst
vera, aö ekki er ástæöa til
að sjá ofsjónum yfir þeim
fjármunum, sem variö er
FÖNG
Bolli Gústavsson
þeim til stuönings, sem vilja
auöga andlegt lif á íslandi.
Er hætt viö, aö ekki yröu
margar veislur haldnar fyrir
þá upphæö.
Nú er þess aö vænta, aö
hér veröi gerö á nokkur
bragarbót, því menntamála-
ráðherra hefur skipaö nefnd,
sem ætlað er aö endur-
skoöa þessi málefni til hags-
bóta fyrir íslenska listamenn.
Hitt dylst engum, aö margir
eru kallaöir á hinum ýmsu
sviðum lista og ávallt mun
verða vandasamt aö meta,
hverja ber aö styöja.
Margt er ógert, til þess aö
menn fái notiö listar víða um
landiö. Að því er m.a. vikiö í
því spjalli viö skjólastjóra
Tónlistarskólans á Akureyrí,
sem hér fer á eftir.
Jón Hlöðver Áskelsson skólastjóri Tónlistarskólans á Akureyri.
Tónlistariðkun krefst
Kurt Haeser og
Músikskóli
Akureyrar
Þess er vert að geta, að á árunum
1922 til '23 var ráðinn þýskur maður
til Akureyrar, Kurt Haeser að nafni,
og skyldi hann stjórna Músikskóla
bæjarins. Sú stofnun var við lýði i
þessi tvö ár og mun hafa verið til
húsa í svonefndu Bogahúsi, sem stóð
skammt neðan við Samkomuhúsið,
sem hýsir starfsemi Leikfélags Ak-
ureyrar. Haeser var vel menntaður
tónlistarmaður og afbragös píanó-
leikari. Honum var tekið með kostum
og kynjum af fyrirmönnum bæjarins.
Þegar strandferðaskipið að austan
lagðist upp að Torfunefi var þar
mætt virðuleg móttökunefnd og einn-
ig fagnaði múgur og margmenni
þessum fræga manni, sem átti að
veita straumi æðri tónlistar inn f
menningarlif staðarins. Enginn varö
fyrir vonbrigðum. Listamaðurinn bar
á sér heldra snið og honum fylgdi
firnastór og merkilegur hundur, sem
ekki dró úr reisn þessa kærkomna
gests. Þegar hann boðaði fyrirmenn á
stofutónleika sat hundurinn keikur
nálægt slaghörpunni. Haeser hóf leik
sinn á Sonata Appassionata eftir
Beethoven og allir féllu í stafi yfir
fimi hans og tilþrifamikilli túlkun.
En þegar kom að innkomunni, subito
forte lyfti hundurinn höfði og rak
upp snöggt spangól f takt við leik
húsbónda síns öllum til furðu og að-
dáunar. Virðist tónverkið ekki
hafa haft minni áhrif á hundinn en
Bismarck gamla, sem sagði um það:
„Ef ég heyrði hana oft, myndi ég allt-
af vera hetja.“ — Á þessum tveim
árum vakti Kurt Haeser mikinn tón-
listaráhuga f bænum. Einn af nem-
endum hans var Áskell Snorrason
tónskáld, sem lengst af ævi sinnar
starfaði að kennslu og framgangi
tónlistarmála á Akureyri. Einnig má
nefna Hermínu Sigurgeirsdóttur pf-
anóleikara, er hóf tónlistarferil sinn
í Músikskólanum hjá Heaser.
sjálfsaga
Við rætur Sigurhæða á Akureyri stendur mikið stein-
hús. Það er að nokkru grafíð inn í bratta brekkuna og
efsta hæðin af fímm teygir sig aðeins upp fyrir brúnina.
Stendur hún sennilega jafnhátt og kjallarinn undir húsi
sér Matthíasar Jochumssonar, sem þar gnæfír eins og
vitahús til áminningar um að leiðin liggur upp til þroska
og framfara. í þessu háreista steinhúsi hefur Tónlist-
arskólinn á Akureyri starfað um árabil. Á liðnum haust-
dögum hófst fertugasta starfsár hans, en skólinn var
formlega hafínn í janúar árið 1946. Fyrsti skólastjóri
hans var frú Margrét Eiríksdóttir píanóleikari. Skólinn
var þá til húsa í Lóni, félagsheimili Karlakórsins
Geysis, sem stendur aðeins innar við Hafnarstræti og
hefur ennþá skipt um hlutverk. Heitir það nú Dynheim-
ar og hýsir æskulýðsstarf bæjarins. Lengst gegndi Jak-
ob Tryggvason organleikari starfí skólastjóra Tónlist-
arskólans, en undanfarin ár hefur Jón Hlöðver Áskels-
son veitt skólanum forstöðu. Að vísu fékk Jón Hlöðver
leyfi frá störfum frá haustdögum 1982 til vorsins 1984
og var Atla Guðlaugssyni falin stjórn skólans þann
tíma.
Tónlistin hefur löngum verið snar þáttur í bæjarlífmu á
Akureyri og þá aðallega söngmennt. Þar hafa tveir
karlakórar sungið hvor í kapp við annan um langt skeið,
Karlakór Akureyrar og Geysir. Dr. Róbert Abraham
stýrði Samkór Akureyrar fyrir miðja öldina, Björgvin
Guðmundsson tónskáld stofnaði Kantötukórinn, sem
flutti m.a. viðamikil tónverk hans. Þá stýrði Jakob
Tryggvason Kvennakórnum Gígjunni og hin síðari ár
hefur Passíukórinn starfað með miklum blóma undir
stjórn Roars Kvam. Er þó fátt eitt talið, enda ekki
ætlunin í þetta sinn, þegar athyglin beinist að tónlist-
arkennslu í höfuðstað Norðurlands.
Vaxandi
tónlistarskóli
Það varð að ráði að afla fyrstu
„fanga“ í Tónlistarskólanum á Ákur-
eyri. Jón Hlöðver er nýsestur á veld-
isstól þar aftur, eftir að hafa gegnt
embætti námsstjóra f tónlistar-
fræðslu I tvö ár. Þegar við höfðum
komið okkur fyrir í alltof þröngri
skrifstofu hans í skólanum til þess að
spjalla saman um þessa mikilvægu
menntastofnun, hlaut ég að inna
hann fyrst eftir því, hvort húsnæðið
dygði til skólahalds. Jón kvað þvf
fara fjarri, þótt byggt hefði verið við
húsið fyrir skömmu. Aöstaða til
hópkennslu er bágborin, en það
stendur Ifklega til bóta þegar skólinn
fær hluta af neðstu hæð hússins til
umráða. Þá er rétt að geta þess, að
ekki getur talist þægilegt að hafa
skólann á mörgum hæöum.
Við tónlistarskólann starfa nú 27
kennarar, en nemendur munu vera
um það bil 460. Flestir nemenda læra
á blásturshljóðfæri. Munu þeir ekki
færri en 125. Pfanónemendur eru 90
og 77 læra á strengjahljóðfæri. Á
fyrstu árum skólans var nær ein-
göngu boðið upp á pfanó- og orgel-
kennslu. Það hefur nokkur áhrif á val
nemenda nú, að skólinn leigir byrj-
endum blásturs- og strengjahljóð-
færi. Þeir, sem byrja að læra á pfanó,
orgel eða harmonfum, verða hins
vegar að sjá sér sjálfir fyrir hljóð-
færum til æfinga. I forskóladeild eru
yngstu nemendur; allt niður f fimm
ára. Þar er lögð áhersla á að glæða
áhuga, veita nemendum veganesti
með alhliða þjálfun, sem kemur þeim
að góðu gagni við sérnám og gerir þá
jafnframt hæfari að njóta tónlistar.
Hjómsveitarstarf
og tónleikar
Hin síðari ár hafa kennarar skól-
ans lagt sig fram um að vekja áhuga
nemenda fyrir hljómsveitarstarfi og