Morgunblaðið - 09.06.1985, Blaðsíða 32

32 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JpNl 1985
r
1
EFLAUST hafa floatir þeir aam
fylgjas* mei popptónliat og hljóm-
plötuútgáfu heyrt minnat á gull-
og platinuplötur, en ekki er eina
víat aö allir viti hvaö um er aó
ræöa.
Plötur þessar eru í Bandaríkjun-
um veittar af Recording Industry
Association of America (RIAA), sem
er aö því er mér skilst einskonar
Samband hljómplötuútgefenda í
Bandarikjunum. Þeir sem aó útgáfu
þessara platna standa kjósa aó
kalla þetta verölaun eða viöurkenn-
ingar, en rétt er aö taka fram aö í
þessum viöurkenningum felst ekk-
ert listrænt mat, heldur er hér ein-
ungis um aö ræöa viöurkenningu
J fyrir góöa sölu viökomandi platna.
Þá er og lika rétt aö þaö komi fram
aö sum útgáfufyrirtæki hafa kosiö
aö vera ekki meö í þessum verö-
launaveitingum og má í því sam-
í bandi benda á aö Motown stóö
lengi vel þar fyrir utan, en fyrirtæki
j þetta seldi plötur í milljónavis á
sjöunda áratugnum.
Fyrsta gullplatan sem veitt var,
Ivar meö iaginu Catch a Falling Star,
sem flutt var af Perry Como og mun
| þaó hafa veriö áriö 1958 sem þaö
Ivar. Þá voru reglurnar þannig aö
annaó hvort litlar eöa stórar plötur
i þurftu aö seljast fyrir andviröi millj-
ón dollara á heildsöluveröi til aö
.’ hljóta gull fyrir. En þar sem plötu-
salan jókst svo mjög á sjöunda ára-
tugnum, jafnframt því sem gengi
dollara féll, var þetta allt oröin hálf-
gerö hringavitleysa, þegar kom
fram á áttunda áratuginn.
Þann 1. janúar 1976 gengu því í
gildi nýjar reglur varðandi þessa út-
hlutun og þá var loks litlum og stór-
um plötum skipt í tvo sjálfstæöa
flokka. Til þess aö stór plata, sem
gefin er út eftir 1975, fái gullplötu
þarf hún aó seljast í aö minnsta
kosti 500.000 eintökum og heild-
söluveröiö veröur aö minnsta kosti
aö ná einni milljón. Kassettur og
tvöföld albúm teljast sem ein plata.
Til þess aö lítil plata fái gull þarf hún
aö seljast í aö minnsta kosti milljón
eintökum en svokallaðar tólf-
tommuplötur teljast sem tvær.
Áriö 1976 var svo tekiö upp á því
i fyrsta skipti aö veita platínuplötur.
þungA
MIÐJAN
GUNNLAUGUR SIGFÚSSON
ull og platína
en til þess aö fá þær þurfa plötur aö
seljast í aö minnsta kosti einni millj-
ón eintaka og verömæti til framleiö-
anda þarf aö ná tveimur milljónum.
Platinusmáskífur þurfa aö seljast i
tveimur milljónum eintaka. Fyrst
allra hljómsveita til aö fá platínu-
plötu varö Eagles og þá fyrir plötu
sína, Their Greatest Hits, en fyrsta
platínusmáskífan var Disco Lady
meö Johnnie Taylor.
í byrjun árs 1980 breyttust svo
reglurnar smávægilega og þá á
þann hátt aö RIAA bætti viö 60
daga biötíma eftir útgáfudag. Þetta
var gert til þess aó útgefendur gætu
ekki dreift plötu í milljóna upptagi,
mót af réttum plötum.
Eitt enn. Þaö má oft sjá þaö augl-
ýst í erlendum tónlistarblööum aö
þessi og þessi plata, sé tvöföld,
þreföld, fjórföld eöa ég veit ekki
hvaö-föld gull- eöa platínuplata.
Slíkt er ekki til og einungis búiö til
af þeim sem auglýsa vöruna. RIAA
veitir aöeins eina gullplötu og eina
platínuplötu á hvern þann plötutitil
sem unniö hefur til þess.
Hér aö framan hefur veriö getiö
þeirra reglna sem í gildi eru í
Bandaríkjunum hvaö varöar gull-
og platínuplötur. j Bretlandi og
raunar víöast hvar annars staöar
eru plötur sem þessar veittar fyrir
Tina Turner tekur viö gullplðtufn.
sem svo kannski seldist ekki sem
skyldi og væri skilaö inn aftur. Þá er
þaó einnig í reglunum aö hljóm-
plötufyrirtækin þurfa aö sækja um
útnefningu fyrir hverja einustu plötu
sem selst hefur yfir settum mörk-
um.
Gull- og platínuplöturnar sjálfar
eru geróar úr málmmótum þeim
sem notuö eru þegar plötur eru
pressaöar og eru þær þá bara gyllt-
ar eöa silfraöar, eftir þvi sem viö á.
Plötur þessar eru því í raun einskis
virði, peningalega séö, og þaö sem
er kannski enn hjákátlegra er aö
þaö eru ekki einu sinni alltaf notuö
góöa sölu og ræöst þaö þá af stærö
markaösins hversu margar plötur
þurfa aö vera á bak vió hverja eö-
almálmsplötu. Þá er og í sumum
löndum einnig veittar silfurplötur.
Hér á islandi hefur lítið veriö gert
af því aö veita plötur sem þessar en
þaö var þó reynt á tímabili en engar
fastar reglur er mér kunnugt um aö
settar hafi veriö. Þaö var Hljóma-
útgáfan sem reið á vaöiö meö aö
veita listamönnum sínum þessa viö-
urkenningu, en þeir voru jafnframt
flestir (þ.e. listamennirnir) eigendur
útgáfunnar, þannig aö í raun voru
þeir bara aó verölauna sjálfa sig.
FRÉT71R AF
LÖGGUM
ÞAD hefur veriö mikið um þaö rætt og ritaö upp á síökastiö hvort aö
hljómsvitin Police sé lífs eöa liöin. Bresku tónlistarblööin hafa þrá-
stagast á því aö undanförnu aö hljómsveitin sé hætt og liösmenn
hennar hafa ekki haft viö aö bera þær sögur til baka og reyna aö koma
fólki í skilning um aó þeir séu aöeins í löngu, ótímasettu fríi.
Þó svo aö ekki komi ný stúdíó-
plata frá þeim þremeningum þá
má alltaf búast viö aö þeir sendi
frá sér hljómleikaplötu en slík plata
ku hafa veriö lengi á döfinni. Þetta
er þó fremur getgáta en hitt, þó er
víst aö meölimir Police hafa ekki
setiö auöum höndum upp á síö-
kastiö. Sting mun t.d. þann 17. júní
næstkomandi senda frá sér sína
fyrstu sólóskífu og kemur hún til
meö aö heita The Dream of the
Blue Turtle. Sjálfur sér hann um
söng á henni auk þess aö leika á
gítar en í liö meö honum hafa sleg-
ist nokkrir valinkunnir menn, sem
einkum eru þekktir úr jazzheimin-
um. Má þar nefna trommuleikar-
ann Omar Hakim, sem leikiö hefur
meö Weather Report, en auk þess
spilar hann á „Tonight" sem Bowie
sendi frá sér í fyrra og hann kemur
víst líka eitthvaö viö sögu nýju Dire
Straits-plötunnar. Nú þá er aö
nefna bassaleikarann Darrell Jon-
es, sem leikiö hefur meö Miles
Davis, hljómborösleikarann Kenny
Kirkland og saxófónleikarann
Branford Marsalis, en hann hefur
m.a. leikiö meö bróöur sínum
Wynton Marsalis. Art Blakey og
Miles Davis og rétt er aö taka þaö
fram aö Branford er einn af efni-
legri saxófónleikurum sem komiö
hafa fram á sjónarsviöiö á undan-
förnum árum.
Stewart Copeland trommuleik-
ari Police hefur nýlega sent frá sér
plötu og myndband sem nefnast
The Rhythmatist. Myndin er tekin í
Zaire og Kongó og mun hann, aö
minnsta kosti aö hluta til, njóta aö-
stoóar afríkanskra tónlistarmanna.
Ein sagan enn úr Police-herbúö-
unum er sú aö Andy Summers gít-
arleikari sé staddur í Japan, þar
sem hann sé aö reyna aö koma
saman rokkhljómsveit meö þar-
lendum spilurum. Engin staöfest-
ing hefur fengist á því og raunar
þykir þaö heldur ótrúlegt en hins
vegar má eiga von á öilu frá
Summers og af hverju ekki aö |
spila meö Japönum eins og hann
gat spilaö meö Neil Sedaka, áöur
en hann gekk til liös viö Police.
AMERÍSK ENDURREISN
ÞAÐ HEFUR nú ekki beint veriö
hægt aö hrópa húrra fyrir banda-
rískri popptónlist síóustu ára, aö
minnsta kosti ekki þeirri sem hvaö
mest hefur borið á á vinsældalist-
um.
Þaó var upp úr miöjum áttunda
áratugnum sem fór fyrst aö bera
verulega á einhverri deyfð í popp-
tónlistinni vestan hafs. Þá hættu
nokkrar af bestu hljómsveitunum,
eins og t.d. The Band og Little
Feat og ekki var nóg meö aó þeir
síöarnefndu hættu heldur lést
einnig aöalmaöur hljómsveitarinn-
ar, gitarleikarinn, söngvarinn og
lagasmiöurinn Lowell George.
Byrds voru hættir og þaö kom aö
þvi aö Roger McGuinn fyrrum for-
sprakki þeirrar sveitar fór aö gera
ósköp venjulega hluti og loks
nauöa ómerkilega hluti. Gram
Parsons og Jim Morrison voru
látnir og John Fogerty hvarf af
sjónarsviöinu um tíma.
Þaö er nánast hægt aö tíma-
setja hvenær þessi deyfö færöist
yfir, en þaó var um svipaö leyti og
Víetnam-stríöiö endaöi, en þá var
sem einhver værö færóist yfir
Bandaríkjamenn. Þeir kusu sér
fremur liflausan forseta og þaó var
sem allir væru sáttir viö allt og alla.
Ekki var þó allt jafn ómerkilegt
sem var aö gerast i bandarísku
poppi. Bruce Springsteen kom
fram á sjónarsviöiö og Neil Young
hélt áfram aó senda frá sér góöar
plötur og virtist þá gilda einu fyrir
hann hvort skífur hans heföu ein-
hverja sölumöguleika eöur ei. Þaö
voru starfandi menn eins og Tom
Waits, Alex Chilton o.fl., sem voru
aö gera athyglisveróa hluti þrátt
fyrir aö sjá mætti fyrir aó plötur
þeirra myndu ekki seljast mikió. Á
sama tíma komu upp hljómsveitir
eins og Kiss, Aerosmith, Foreigner
Toto, Journey o.fl. o.fl. Þessar
hljómsveitir höföu vissuleqa á aö
skipa góöum hljóöfæraleikurum en
þaö vantaöi yfirleitt alla sál í leik
þeirra. Sumir hafa raunar haldiö
þvi fram aö tónlistin hafi ekki leng-
ur komiö innan frá, þ.e.a.s. frá
hljóöfæraleikurunum sjálfum,
heldur hafi þeir einungis veriö aö
leika eftir pöntunum skrifborös-
kalla hjá hljómplötufyrirtækjunum
stóru.
Smábylgja hressilegrar tónlistar
reis upp í Bandarikjunum í kring-
um 1977 en þó var hún mjög staö-
bundin og einkum bundín viö New
York. Þaöan komu á þeim tíma at-
hyglisveröir listamenn eins og Patti
Smith, Television, Blondie, Ram-
ones, Talking Heads o.fl. Einungis
Talking Heads hafa náö aö haida
velli fram á þennan dag. Aö visu
eru Ramones enn aö en þrátt fyrir
aö þeir séu allir hressilegir hefur
tónlist þeirra ekki þróast neitt aö
ráöi.
Áriö 1980, eöa þar um bil, kom
svo videóiö til sögunnar og þá var
ekki lengur nóg aö gera tónlist
sem engan særöi, eöa ég leyfi mér
aö segja snerti, heldur uröu menn
nú líka aö fara aö gera viö lög sin
góöar myndir til þess aö ýta enn
frekar undir sölu á plötum sínum.
Vegna þess hefur þeirri spurningu
einmitt oft veriö varpaö fram nú á
siöari árum hvort sé oröiö mikil-
vægara tónlistin eöa myndirnar
sem henni fylgja. Hversu oft hefur
maöur ekki heyrt sagt: „Mynd-
bandiö meö þeim var ansi gott en
ég man nú ekki almennilega hvern-
ig lagiö var.“
Nú á síöustu tveimur árum hefur
töluverö breyting oröiö á hvaö
kemst á vinsæidarlista í Bandaríkj-
unum og i staó þarlendra hljóm-
sveita og söngvara, eru þaö nú út-
lendingar og þá mest Bretar, sem
nær einoka listana. Fyrir tveimur
eöa þremur vikum voru til dæmis
ekki nema tvö bandarísk lög meö-
al tíu vinsælustu laganna.
Þaö er nú ekki svo aö í jafn
stóru landi og Bandaríkin eru, sé
ekki framleidd önnur tónlist en sú
sem kemst á vinsældarlista. Mikiö
af efnilegum og góöum hljómsveit-
um hafa veriö starfandi þar ailt
þetta deyföartímabil. Þær hafa
bara fengiö náö fyrir augum stóru
hljómplötufyrirtækjanna. Þaö hafa
veriö litiu sjálfstæöu fyrirtækin,
sem hafa yfir litlu fjármagni aö
ræða, auk þess sem dreifingarkerfi
þeirra eru sum hver ófullkomin,
sem hafa gefið út þessar plötur og
þrátt fyrir allt hafa sumar þessar
plötur selst í ótrúlega stórum upp-
lögum miöaö viö þá auglýsingu
sem þær hafa fengiö. Hljómsveitin
X, sem gaf út plötur sínar hjá
Slash, seldi t.d. svo mikiö af plöt-
um aö Elektra, sem er hluti af WEA
keöjunni, geröi viö þau samning.
Síöan hefur fremur hallaö undan
fæti en hitt hjá þessari hljómsveit,