Morgunblaðið - 13.10.1985, Síða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR13. OKTÓBER1985
Fuglaskoðari
frá barnæsku
segir Magnús Magnússon sem í dag er útnefndur forseti
Hins konunglega fuglaverndarfélags í Bretlandi
Magnús Magnússon, sjónvarpsmaður á Bretlandi,
kemur víða við svo sem alkunnugt er. Hér kynnumst
við nýrri hlið á honum. Tilefnið er að í gær, 12. október,
er hann útnefndur forsetí hins virðulega breska fugla*
verndarfélags „The Royal Society for the Protection of
Birds" við hátíðlega athöfn á ársfundi félagsins í Lond-
on og mun veita þessu félagi forustu næstu fimm árin.
Þegar farið er að grennslast fyrir um þetta kemur í ljós
að Magnús hefur verið mikill fuglaskoðari í áratugi og
vakið athygli fyrir þekkingu sína á lífi fugla síðan hann
var drengur að alast upp í Edinborg.
Maður verður aldrei
þreyttur á að gera það
sem manni þykir
skemmtilegt. Og fugla-
skoðun er ægilega
skemmtileg, segir
Magnús Magnússon.
Magnús var ekki nema 14
ára gamall þegar hann
hiaut gullverðlaun fyrir ritgerð
sem fjallaði um pörunarsiði
svartþrasta. „Ég fór þá á fætur á
hverjum morgni kl. 6 og hélt
gangandi út í skóg, þar sem hóp-
ur af svartþröstum voru með
stórkostlegum tilburðum að gera
hosur sínar grænar fyrir kven-
fuglununum. Þessu hafði enginn
fylgst með áður,“ segir Magnús
þegar hann rifjar þetta upp. „Ég
var mikill aðdáandi svartþrast-
anna. Eitt par gerði sér hreiður í
garðinum okkar og ég hafði í
þrjú ár fylgst með fuglunum,
mældi stærð eggjanna og skrif-
aði nákvæma lýsingu á hegðun
þeirra, m.a. hvernig þeir brugð-
ust við hættum. Þekkti orðið
„unglingana" sem þar voru að al-
ast upp og sem svo settust að og
gerðu sér hreiður í nánd við for-
eldrana. Á þeim tíma voru menn
ekki kunnugir þeim aðferðun
sem þeir beita til að helga sér
land og verja landareign sína.
Þar hafa fuglarnir sína eigin
helgisiði. Þeir fara ekki með eldi
um landið heldur syngja til að
verja það. Og þeir eru ekki bara
að syngja fólki til ánægju, held-
ur er þetta ögrandi söngur fugla
í árásarham. Á stríðsárunum
kom út bók um rauðbrystinginn
eftir David Lack, sem fjallaði
um þetta. Þá fyrst fór fólk að
átta sig á þvi að fuglarnir væru
ekki bara eins og rómantískir
næturgalar, sem syngja okkur
mannfólkinu til ánægju, heldur
hefur söngur þeirra eigin merk-
ingu. En rauðbrystingurinn er
ákaflega mannelskur fugl og
gott að fylgjast með honum."
Magnús kveðst hafa fengið
mikla ást á fuglum í barnæsku
og alltaf síðan haft mikla
ánægju af fuglaskoðun. Hann er
búsettur utan við Glasgow og
fjölskyldan fer mikið í göngu-
ferðir með sjónauka til að horfa
eftir fuglum. Ekki síst meðan
börnin voru lítil. „Þetta verður
svo miklu skemmtilegra þegar
maður þekkir nafnið á hverjum
fugli og eitthvað um lifnaðar-
hætti hans,“ segir Magnús. „Það
er eins með fuglana og allt ann-
að í náttúrunni, eins og hann
Tómas Guðmundsson orðar svo
réttilega að landslag yrði lítils
virði ef það héti ekki neitt. Sl.
sunnudag kom til dæmis hegri í
garðinn til okkar. Hann stóð þar
grafkyrr í klukkustund og yið
mynduðum hann, flettum upp í
bókum og veltum fyrir okkur
hvers vegna hann hefði komið.
Ægilega gaman! Svona stundir
gera lífið svo miklu skemmti-
legra."
Fyrirlestrar um
íslenska fugla
„Þegar ég var með „Ferðir um
söguslóðir Islendingasagna" tal-
aði ég alltaf líka um fuglana. Svo
lengi sem einhver í hópnum
hafði áhuga á náttúrunni, blóm-
um, jarðfræði eða fuglum, notaði
ég tækifærið og fléttaði það inn
í,“ bætir Magnús við. Víðar
koma íslenskir fuglar við sögu
hjá Magnúsi. í hinni árlegu helg-
arferð Konunglega fuglavernd-
arfélagsins í vor í Exeter var
hann fenginn til að flytja fyrir-
lestur um íslenska fugla. Sýndi
þar á tjaldi myndir sem hann
hafði safnað. „Kannski hefur
það verið þess vegna sem mér
var boðið að verða forseti þessa
virðulega félags," bætir hann við
kankvís.
Fuglaverndarfélagið á Bret-
landi er 96 ára gamalt og virt
félag. Félagar eru nú 400 þúsund
og Elísabet drottning er vernd-
ari þess. Markmið þess er annars
vegar að vernda fuglalífið á
Bretlandi og hins vegar að fræð-
ast eins mikið og mögulegt er um
fuglana sem þar lifa. Magnús
segir að forsetastarfið felist
mest í því að koma fram fyrir
þess hönd og bætir við: „Én það
gefur góð tækifæri. Á næstu
stóru vorsamkomu verð ég orð-
inn forseti og ætli íslenskir fugl-
ar fái þá ekki ríflegt rúm þar.“
Með daglegan
sjónvarpsþátt
Raunar þarf það ekki til, svo
að Magnús kynni íslensk mál-
efni. Um þessar mundir er hann
að byrja nýjan þátt f breska
sjónvarpinu, „Pebble Mill at
One“. Þetta er daglegur 50 mín-
útna þáttur um hádegisbilið,
sendur út fimm daga vikunnar.
Nær til um þriggja milljóna
áhorfenda. Magnús hyggst sjálf-
ur stjórna í beinni útsendingu
mánudaga, þriðjudaga og mið-
vikudaga og hafa þar viðtöl,
kvikmyndir, tónlist o.fl. Verður
hálfa vikuna í Birmingham, það-
an sem sent er út. „Hlakka mikið
til þess, því það er svo langt síð-
an ég hefi verið í beinni útsend-
ingu. Það er alveg ægilega gam-
an,“ segir hann. En útsendingar
á fimmtudögum og föstudögum
verður hann búinn að útbúa
fyrirfram, enda þá sjálfur bund-
inn við annað. Hann heldur
áfram með spurningaþáttinn
sinn Mastermind, „auðvitað,
flaggskipið", eins og hann nefnir
sjálfur þennan þátt sem hefur
borið hróður hans viða í 14 ár.
Fyrstu sex vikurnar verða
þættir frá íslandi einn dag og
Morgunblaðið/Árni Sæberg
var Magnús hér í júní í sumar til
að taka upp efni í þá: „Nefni þá
„My Iceland" eða mitt eigið Is-
land. Ákaflega persónulegir
þættir, ég er að kynna landið þar
sem ég er upprunninn, fæddur á
Laugaveginum. Þetta var alltof
gott tækifæri til að sleppa því,“
segir Magnús. Þarna fjallar
hann um ýmsa þætti mannlífs
og náttúrulífs á Islandi, svo sem
efnahagsmál, ferðamennsku,
hestamennsku, íslendinga sögur,
bókaútgáfu eða yfir leitt „allt
sem ég hefi áhuga á sjálfur“,
eins og Magnús orðar það. Éinn
þátturinn er um náttúrulífið við
Mývatn og tekinn upp þar.
„Tek þennan þátt til að sýna
hve mikinn áhuga almenningur
á íslandi hefur á náttúrunni og
verndun hennar. Þarna er fjall-
að um vandann við að finna
jafnvægi milli nauðsynlegrar
friðunar og þróunar mannlífs.
Það er að samræma mannlíf og
fuglalíf. Hvorki hægt að segja að
hér verði ekkert fólk né að hér
verði ekkert fuglalíf. Þetta er
mikill vandi og verður alltaf að
fara með gát. Þýðir ekkert að
beita aðferðum eins og Green-
peace samtökin, sem ég hefi litl-
ar mætur á. í fuglaverndarfélag-
inu okkar á Bretlandi leggjum
við okkur fram um að vinna með
fólkinu, ekki á móti því. Við setj-
um upp verndarsvæði í samráði
við íbúana og vinnum þá á okkar
band með fræðslu.
Magnús tekur dæmi frá
heimalandi sínu Skotlandi:
„Gjóðurinn (eða fiskiörninn) í
Skotlandi var þar nær alveg út-
dauður. Félagið girti svæðið af
svo að enginn kæmist nálægt
fuglunum, en kom upp skoðun-
arturnum þar sem fólk gat feng-
ið að skoða þá með sjónaukum i
öruggri fjarlægð og án þess að
trufla þá. Þá fóru íbúarnir að
segja „þetta er fuglinn okkar“ og
nú mundu þeir ganga í skrokk á
hverjum þeim sem reyndi að
ræna þar hreiður. Alveg útilokað
að nokkur heimamaður mundi
aðstoða slíka ræningja. Áður var
fuglinn skotinn miskunnarlaust.
Fólk sagði að hann æti laxaseið-
in og raunar var skotið á hvaða
fugl sem var á 19. öldinni. En við
friðunina er fiskiörninn nú
smám saman að ná sér og festast
i sessi.“ Talið berst að ránum á
fálkaungum og eggjum á Islandi
og Magnús segir: „Að koma til
íslands í vor var eins og að lesa
reyfara, Þjóðverjar að laumast í
dularklæðum um sveitir.“
Fleiri dæmi nefnir Magnús
Magnússon um aðgerðir þar sem
nauðsynlegt hefur reynst að
friða fugla sem voru í hættu. „Á
Lindisfarne norðaustan við Eng-
land finnst gæsategundin „Pale
Bellied Brent Goose“. Eyjan er
eini staðurinn fyrir utan einn í
Danmörku, þar sem þessi gæs
heldur sig á vetrum. Það byggist
á því að hún lifir þá á mjög sér-
hæfðu fæði, étur svonefnt „zost-
era“ og marhálm. Þennan fugl
þurfti því að vernda þarna.
Fiskimennirnir höfðu í aldaraðir
vanist því að skjóta sér í matinn.
En eftir að sportveiðimenn tóku
að leggja þangað leið sína varð
álagið of mikið. Það varð því að
semja við heimamenn um vernd-
un á þessum fugli og það tókst.
Nú mundi enginn þeirra snerta
þessa gæs. Þetta er þeirra fugl.
Oft er erfitt að vita nákvæmlega
hvað ber að gera, en að minnsta
kosti gefst aldrei vel að standa í
stríði. Það gerir meira illt en
gott.
Mér finnst ég núna skynja
vott af andstöðu við náttúru-
vernd vegna þess að ofstækisfólk
hefur verið að skipa heimafólki
fyrir verkum í stað þess að finna
lausn á málunum," segir Magnús
ennfremur. „Tökum dæmi af
skosku eyjunni Islay þar sem er
ákveðin mosategund sem eyja-
skeggjar nýta til þess að gefa
viskiinu sem þeir framleiða
þetta sérstaka bragð. Og viskí-
framleiðsla er nánast þeirra eini
atvinnuvegur. Gæsin kemur
þarna á vetrum og lifir á mosan-
um. Ekki dugar því að heimta
bara algera friðun fyrir gæsirn-
ar. Þegar svo náttúruverndar-
menn komu vaðandi til eyjarinn-
ar til að skipta sér af þessu. þá
hrópuðu íbúarnir þá niður og
allt fór í bál og brand. í slíkum
tilfellum verður að fara með
mikilli gát, láta fara fram rann-
sóknir til að afla vitneskju um
fuglana og ef rökin eru nægilega
góð þá er hægt að sannfæra fólk-
ið. Við vitum að til eru dýr sem
laga sig að öllum aðstæðum,
rottan þar skýrasta dæmið svo
og refurinn og fiðrildin. Það er
óþarfi að hjálpa þeim til þess að
laga sig að nýjum aðstæöum. En
svo eru aðrar tegundir sem ekki
hafa þessa aðlögunarhæfni og
þeim er hætta búin. Þá verður að
fræða fólk um það í stað þess að
banna. Útskýra af hverju þetta
er svo. Og vinna að því að fólk
læri að meta þetta dýr og njóta
þess að hafa það.
Það verður líka að gefa fólki
tækifæri til að njóta. Ég er
formaður í Ancient Monuments
Board í Skotlandi, sem er opin-
ber fornminjastofnun. Okkar
starf er að að vernda, sýna og
kynna fornminjar. Þar kemur
við sögu Mouseyaborg á lítilli
eyju við Hjaltland, sem nefnd er
í Egilssögu. Þar er piktískur
turn (piktar bjuggu á Bretlandi
fram undir 900), sá besti sem
varðveist hefur. En það er ekki
nóg að friða þennan turn, fólk
verður líka að fá tækifæri til að
vita af honum og njóta þess að
skoða hann. Til að komast þang-
að þarf að hafa ferjusamgöngur.
Og ef eytt er í þessa friðun af
opinberu fé, þá verður almenn-
ingur að fá að njóta þess sem
gert er fyrir féð. Um leið fæst
skilningur á því að bjarga slík-
um minjum úr fortíðinni og eft-
irleikurinn er auðveldari ef fólk-
ið fæst með í það.“
Samtalið verður ekki lengra,
enfla tékið þegar Magnús Magn-
ússon hafði skroppið til íslands
til að Udca við verðlaunum ferða-
málaráðs fyrir góða Islands-
kynningu og hafði aðeins tíma
til að stansa einn dag. Raunar
sést á þessu samtali að maður-
inn hefur margt á sinni könnu og
drífur hlutina af, hvern á fætur
öðrum. Þegar haft er orð á því að
það hljóti að bæta enn á verkefni
hans að vera forseti Konunglega
fuglaverndarfélagsins á Bret-
landi segir hann aðeins: „Maður
verður aldrei þreyttur af að gera
það sem manni þykir gaman að.
Og þetta er ægilega skemmti-
legt!“ - E.Pá.