Morgunblaðið - 20.11.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoóarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Agúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Vandi Hafskips
að eru mikil ótfðindi, þegar
fyrirtæki með um 300 starfs-
menn i þjónustu sinni kemst í slíkar
ógöngur, sem Hafskip hf. er komið
í.Osk fyrirtækisins um greiðslu-
stöðvun er til marks um að rekstur-
inn er kominn í þrot. Þau viðbrögð
ráðamanna félagsins að setja á
stofn pappírsfyrirtaeki, sem á
skömmum tíma kaupir allar eignir
Hafskips án þess að sjáanlegir séu
miklir fjármunir á bak við þau
kaup sýna, að þeir telja sig ekki
eiga margra kosta völ. Hvað veldur
því, að svo umsvifamikið fyrirtæki
er komið í þrot?
Enginn vafi leikur á því, að hluti
skýringarinnar er almennur vandi
skipafélaga og raunar viðskipta-
banka þeirra um allan heim. Á
nokkrum misserum hefur verð
skipa fallið mjög og bankar, sem
hafa lánað fé til kaupa á þeim
standa frammi fyrir því, að þau
standa ekki lengur undir þeim
veðum, sem í þeim hafa verið tekin.
Hafskip var eignalítið fyrirtæki
fyrir og þess vegna varð verðfall
skipanna þeim mun meira áfall.
Um aðrar skýringar forráðamanna
Hafskips má margt segja. Auðvitað
hefur missir varnarliðsflutninga
rýrt tekjur íslenzku skipafélaganna
mjög. En ekki verður því trúað að
þau hafi beinlfnis gert út á þá flutn-
inga. Það er a.m.k. ekki burðugur
atvinnurekstur, sem ekki stendur
af sér þann tekjumissi. Verkfallið
fyrir ári varð dýrt fyrir Hafskipen
það kom líka illa við fjöldamörg
önnur fyrirtæki í landinu. Gengis-
breytingar hafa að sjálfsögðu nei-
kvæð áhrif á rekstur fleiri fyrir-
tækja en Hafskips. Það sem úrslit-
um ræður fyrir Hafskip, sem stóð
á höllum fæti fyrir er auðvitað að
þetta gerizt allt á skömmum tíma.
Sjálfsagt hefði fyrirtækið staðið af
sér eitt þessara áfalla eða jafnvel
tvö en ekki öll í einu.
Viðbrögð ráðamanna fyrirtækis-
ins frammi fyrir þessum vanda sýn-
ast hafa verið tvíþætt. í fyrsta lagi
taka þeir mikla áhættu með því að
hefja umfangsmiklar siglingar yfir
Atlantshafið milli Evrópu og
Bandaríkjanna og vilja með því ná
hlutdeild í þeim hagnaði, sem mörg
skipafélög hafa haft á þessari leið.
Atlantshafssiglingar Hafskips hafa
lítið komið við sögu í opinberum
umræðum um stöðu fyrirtækisins
að undanförnu en Morgunblaðið
hefur heimildir fyrir því, að veru-
legt tap hafi orðið á þessari starf-
semi en ekki hagnaður. Atlants-
hafssiglingarnar hafa þv( aukið á
vanda fyrirtækisins en ekki dregið
úr honum. Verra er þó að upplýs-
ingar um þennan rekstur fyrirtæk-
isins hafa verið takmarkaðar a.m.k.
framan af, þar sem forráðamenn
félagsins héldu lengi vel að hagnað-
ur væri á þessum siglingum, þegar
raunin var sú, að um taprekstur
var að ræða. í öðru lagi hófust
forsvaremenn félagsins handa um
hlutafjársöfnun sl. vetur til þess
að rétta við hag fyrirtækisins. í
þessu hhitafjárútboði söfnuðust um
80 milljónir króna. Ljóst er að
mikill hluti þessa nýja fjármagns
hefur komið frá tiltölulega fáum
einstaklingum.sem stóðu nærri
fyrirtækmu.
Á þessu stigi málsins verður
ekkert fullyrt um það, hvað skuldir
Hafskips umfram eignir eru miklar
en víst má telja, að þar sé um hærri
upphæð að ræða en áður hefur
þekkzt í viðskiptum hér nema ef
vera skyldi gjaldþrot Endurtrygg-
ingafélags Sambandsins, þar sem
öll kurl eru ekki komin til grafar
enn. Hitt fer ekki á milli mála, að
viðskiptabanki Hafskips, sem er
Útvegsbankinn mun tapa veruleg-
um fjármunum vegna erfiðleika
fyrirtækisins og alls ekki ljóst hver
staða Útvegsbankans verður, þegar
dæmið hefur verið gert upp.
Nú beinist athygli manna að
viðræðum forráðamanna Hafskips
og Sambands ísl. samvinnuféiaga.
Áður en þær komu til sögunnar
höfðu töluverðar umræður farið
fram milli forsvarsmanna Eim-
skipafélagsins og Hafskips. Þessir
aðilar hafa ekki náð saman um
yfirtöku Eimskipafélagsins á svo-
nefndum Islandssiglingum Haf-
skips. Væntanlega hafa forráða-
menn Eimskip haft það að ieiðar-
ljósi að ganga ekki lengra í þeim
viðræðum, en geta Eimskipafélags-
ins leyfði. Enginn væri bættari með
því að Eimskipafélagið lenti einnig
í erfiðleikum vegna þess, að það
hefði reynt að taka við of miklu.
Þá varð niðurstaða forráðamanna
Hafskips sú að taka upp viðræður
við mesta viðskiptaveldi á íslandi,
sem er Samband ísl. samvinnufé-
laga. Enn er ekki ljóst, hver verður
niðurstaðan af þeim viðræðum.
Enginn láir ráðamönnum Hafskips
og Útvegsbankans að reynt verði
að fá sem hæst verð fyrir eignir
Hafskips og viðskiptavild. Sumir
segja, að ef Eimskipafélagið yfir-
tæki rekstur Hafskips yrði mestur
hluti sjóflutninga til landsins
kominn á eina hendi og þess vegna
sé sá kostur betri að Sambandið
taki við þessum rekstri. Þeir hinir
sömu gleyma því þá, að Sambandið
er mesti auðhringur á íslandi.
Áhrif þess í viðskiptalífinu eru slfk,
að nær væri að brjóta það við-
skiptaveldi upp með lögum en bæta
við það eins og nú kann að gerast.
Einkaframtaksmenn, sem hafa
gengið til samstarfs við Sambands-
veldið um atvinnurekstur hafa ekki
af því góða reynslu. Nægir í því
sambandi að benda á rekstur Olíu-
félagsins hf. en nokkrir einstakling-
ar hafa komið þar við sögu í gegnum
tíðina og áhrif þeirra ekki reynzt
mikil. Þeir ráðamenn Hafskips, sem
nú hyggja á samstarf við Samband-
ið um skipaflutninga eru því ekki
að mýnda nýjan valkost frjáls at-
vinnulífs í landinu. Þeir eru að
ganga Sambandinu á hönd.
Sú nýjung í fyrirtækjarekstri,
sem komið hefur til sögunnar síð-
ustu daga með stofnun pappírs-
fyrirtækis, sem hefur tekið við
eignum Hafskips tii þess að komast
undan erlendum kröfuhöfum hefur
vakið athygli en draga verður í eía,
að hún verði til eftirbreytni í fram-
tíðinni. Greiðsluþrot og erfiðleikar
Hafskips eiga eftir að hafa mikil
áhrif í viðskiptalífinu, í fjármálalífi
þjóðarinnar og á stjórnmálasvið-
inu. Vandinn sem fyrirtækið stend-
ur frammi fyrir er slíkur að með
ólíkindum er. Eftir því, sem vanda-
mál félagsins verða ljósari vakna
fleiri spurningar um það, sem
þarna hefur gerzt. Fraamvinda
málsins ein mun veita Svör við þeim
spurningum.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
HALLUR HALLSSON
Hin grimma vei
íslenskra undirh
Fíkniefnasali blandaði rottueitri út í amfetamínið. Þess var ]
kveikja í bifreið hans
FYRIR nokkru veiktist í Reykjavík ung kona hastarlega eftir
að rottueitri hafði verið blandað út í amfetamín, sem hún
sniffaði. „Klíkan" sem konan tilheyrir grunaði fíkniefnasal-
ann um illræðið og þess var hefnt - glæsiieg amerísk bifreið
hans var lögð í rúst og lagður eldur að henni. Þessi saga og
margar aðrar lýsa þeirri breytingu, sem átt hefur sér stað í
íslensku samfélagi; lýsa hinni grimmu veröld undirheima
íslensks samfélags.
Þessa breytingu má rekja til
hinna „hörðu" efna - amfetamíns,
kókaíns og heróíns. Fólk hefur
skipt úr hassi yfir í örvandi efni
og þeim fylgja glæpir. Fyrir 10
árum var hass ráðandi fíkniefni
hér á landi. Fólk var tiltölulega
meinlaust, hassið róaði fóik. Hins
vegar er það óbrigðul reynsla að í
kjölfar cannabisefna fylgja ör-
vandi lyf, eins og „speed", kókaín
og heróín. Og þessum hörðu efnum
fylgja glæpir og mannfyrirlitning.
Rifrildi um fíkniefni
endaði með hnífsstungu
Merki grimmdar og mannfyrir-
litningar sjást viða í heimi fíkni-
efnanna - sögurnar bera vitni um
það. Fyrir nokkru kom lögreglan
í Reykjavík að liðlega þrítugum
manni Kfshættulega særðum á
Hverfisgötu. Hann hafði verið
stunginn í kviðarholið af tæplega
þrítugri vinkonu sinni. Þau höfðu
deilt harkalega um fíkniefni.
Læknum á Borgarsjúkrahúsinu
tókst að bjarga lífi mannsins, sem
gengur undir nafninu „Malaga-
fanginn".
í sumar upprætti lögregla þjófa-
gengi. Harður kjarni fíkniefna-
neytenda braust skipulega inn í
íbúðir ( Reykjavík og stal miklum
verðmætum. Þeir hringdu skipu-
lega í heilu hverfin til þess að
ganga úr skugga um hvort einhver
væri heima í viðkomandi húsi eða
íbúð. Þegar þeir höfðu mælt út hús
eða íbúð létu þeir til skarar skríða.
Þannig höfðu þeir stolið verðmæt-
um fyrir hátt í milljón króna þegar
þjófagengið var upprætt.
Hugðust sprengja
bifreið dómara
Fyrir um það bil fimm árum var
bifreið sprengd i loft upp i Naut-
hólsvík. Við rannsókn kom i ljós,
að kunnir kappar úr fíkniefna-
heiminum höfðu verið að æfa sig
i meðferð sprengiefna. Svo óhönd-
uglega tókst til, að þeir sprengdu
eigin bifreið í loft upp. Þeir höfðu
stolið sprengiefni og hugðust nota
það til þess að sprengja í loft upp
bifreið Ásgeirs Friðjónssonar,
dómara í sakadómi ! ávana- og
fikniefnum.
I sumar lentu lögreglumenn i
hörðum átökum við fikniefna-
smyglara þegar þeir tóku 60
grömm af amfetamíni. Norsk yfir-
völd hafa sakað sama mann um
að sýna lögregluþjóni í Osló bana-
tilræði. Þá er hann sakaður um
að hafa hótað norskri stúlku líf-
láti. Maðurinn beindi skammbyssu
að höfði lögregluþjónsins, sem
hugðist handtaka hann vegna
gruns um innbrot. Skot hljóp ekki
úr byssunni, annað hvort vegna
þess að byssan stóð á sér þegar
hann tók i gikkinn eða lögreglu-
þjónninn náði að afvopna Islend-
inginn. Þá er íslendingurinn sak-
aður um að hafa hótað norksri
konu lifláti.
Á undanförnum árum hefur ítr-
ekað verið ráðist á gamlar konur
og þær rændar. Á ferðinni hafa
verið fíkniefnaneytendur, sem
hafa brugðið á það ráð að ræna
og rupla til þess að fjármagna
kaup á eiturefnum. Fólk hefur
sætt árásum í miðborg Reykjavík-
ur og ekki bara gamlar konur.
Fyrir stuttu skýrði Morgunblaðið
frá árás á ungan mann í Skóla-
stræti. Tveir menn réðust á hann
og rændu hann peningaveski. Og
það verður æ algengara að lög-
reglumenn lendi á átökum við
fíkniefnaneytendur. Atvikið á
Grandagarði á dögunum þegar
fundust 40 grömm af aiqfetamíni.
þrir smyglarar veittu harða mót-
spyrnu er aðeins eitt slíkt. Fólk
undir áhrifum örvandi fikniefna
er óútreiknanlegt og getur verið
stórhættulegt. Þessar sögur bera
vitni um ofbeldið í undirheimum
Reykjavíkur.
Hvert stórsmyglið
rekið annað
Undanfarin tvö ár hefur lög-
regla upplýst hvert stórsmyglið á
fætur öðru. Og það er Kklega að-
eins sá hluti isjakans sem upp úr
stendur. í október 1983 tóku toll-
verðir skipverja á togaranum
Karlsefni með 11.3 kiló af hássi í
ferðatösku sinni. Fíkniefnin voru
keypt í Þýzkalandi fyrir um hálfa
milljón króna, en söluverð hér á
landi var metið á tæpar 5 milljónir
krónur. Við rannsókn kom í Ijós,
að Hermann Björgvinssðn, sem nú
Lögreglumenn leiða fikniefnasmyglara á
situr i gæsluvarðhaldi vegna okur-
málsins, hafði lánað þritugum
manni fé til fíkniefnakaupanna.
Við yfirheyrslur kvaðst Hermann
ekki hafa vitað til hvers nota ætti
peningana.
Skömmu síðar varð uppvíst um
stórsmygl í Lagarfossi. I lestum
skipsins fundust liðlega 5 kíló af
hassi, 240 grömm af amfetmaíni
og 20 grömm af kókaíni. Söluverð-
mæti fíkniefnanna hér var talið
um4.5 milljónirkr.
Stærsta smyglið fjár
magnað með okurláni
í maí 1984 upplýsti fíkniefna-
deild lögreglunnar stórfelldasta
amfetaminsmygl, sem upp hefur
komið hér á landi. Þá lagði lögregl-
an hald á 700 grömra af amfeta-
míni og 400 grömm af hassoliu.
Lögreglumaður með sérþjálfaðan hund um borð f Viðey fyrir helgi. Þar