Morgunblaðið - 14.03.1986, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR14. MARZ1986
Fjárhagnr Sameinuðu
þjóðanna á heljarþröm
Ölund og kvíði hjá starfsfólkinu
eftir Ivar Guðmundsson
New York: — Sameinuðu þjóðim-
ar eru í það alvarlegum fjárkrögg-
um, að verði ekki fljótlega gerðar
ráðstafanir til að tryggja alþjóða-
samtökunum nægjanlegt rekstrarfé
er fyrirsjáanlegt að áður en lagt
er liðið á árið verður skortur á
reiðufé til að greiða laun starfs-
fólksins, afborganir og vexti af Ián-
um og til að standa straum af öðrum
daglegum þörfum stofnunarinnar.
Fjárþörf Sameinuðu þjóðanna á
þessu ári er samkvæmt fjárhags-
áætlun, sem samþykkt var á síðasta
Allsheijarþingi í desember sl., rúm-
lega 800 milljónir dollara. Það fé
hefði átt að vera fyrir hendi nú, ef
öll aðildarríkin hefðu greitt framlög
sín á réttum tíma. En það er langt
frá að svo sé. Það er ekki nóg, að
ijöldi aðildarríkja hafí ekki greitt á
réttum tíma. Mörg þeirra hafa ekki
greitt beint „þátttökugjald" og auk
þess neitað að taka þátt í kostnaði
við friðarsveitir SÞ. Skulda þau
langt aftur í tímann. Við þetta
bætist svo, að Bandaríkin, sem
standa straum af fjórða hluta af
útgjöldum Sameinuðu þjóðanna,
eru farin að draga í við sig í þeim
efnum. Bandaríkjaþing hefír sam-
þykkt lög, sem kennd eru við frú
Nancy Kassebaum, öldungadeildar-
fulltrúa. Lögin takmarka framlög
Bandaríkjanna til alþjóðastofnana,
nema að vissum skilyrðum sé fylgt.
Til viðbótar eru hin svokölluðu
Gramm-Rudman-HolIings-lög, sem
skera niður útgjöld alríkisins í þeim
tilgangi að lækka hinn mikla halla
sem er á Qárlögunum. Þessi lög
hafa að vísu nýíega verið dæmd
brot á stjómarskrá Bandaríkjanna
á þeim forsendum, að þingið geti
ekki veitt ríkisféhirði umboð til þess
að skera niður á Qárlögum. Málið
fer nú bráðlega til úrskurðar
Hæstaréttar og er talið, að lögin
verði áfram í gildi í aðalatriðum.
Enn er ekki vitað hvað mikið niður-
skurður á fjárlögum Bandaríkj-
anna, samkvæmt þessum lögum,
muni draga úr greiðslum til Sam-
einuðu þjóðanna. Giskað hefír verið
á allt frá 50 uppí 90 milljónir doll-
ara.
+
Ogreiddar skuldir
við SÞ nema 225
milljón dollurum
Um síðustu áramót áttu Samein-
uðu þjóðimar samtals 225 milljónir
dollara í útistandandi skuldum hjá
aðildarþjóðunum. Skuldimar em
frá því langt aftur í tímann. Ber
þar hæst skuld vegna friðargæslu
á fyrstu ámm sjöunda áratugarins,
aðallega í sambandi við Kongó-
málið. Þá neyddust Sameinuðu
þjóðimar til að taka 200 milljóna
dala lán, sem átti að greiðast upp
á 25 ámm, en er enn að mestu
ógreitt. Kommúnistaríkin, með
Sovétríkin í broddi fylkingar, neit-
uðu að taka þátt í greiðslum vegna
þessa láns, sem Allsheijarþingið
hafði samþykkt að taka.
Við þetta bætist, að Sameinuðu
þjóðimar skulda aðildarþjóðum,
sem lagt hafa til fríðarlið, samtals
um 200 milljónir dollara.
Varasjóðurinn tómur
í 40 ár hefír hinn svokallaði
„framkvæmdasjóður", sem í upp-
hafí var 40 milljónir dollara, en var
síðan hækkaður í 100 milljónir,
komið til bjargar þegar reiðufé
þraut í bili. A meðan hægt var að
grípa til þessa varasjóðs reyndist
oft hægt að bjarga greiðsluþörf frá
degi til dags. Stundum var ráðið,
að greiða ekki laun til friðarsveit-
anna í bili. Hingað til hefír ekki
komið til þess, að ekki hafí verið
hægt að greiða starfsfólkinu laun
á réttum tíma, en nú gæti hæglega
farið svo, að ekki verði reiðufé fyrir
hendi til þess.
Frá upphafí hefír það verið venja,
Bygging Sameinuðu þjóðanna í New York
að starfsfólk Sameinuðu þjóðanna
hefír fengið laun sín greidd tvisvar
í mánuði. En nú heyrast raddir um,
að í ráði sé að breyta þessu og
byija á því, að greiða aðeins einu
sinni í mánuði. Þessi orðrómur hefír
valdið kurr meðal starfsfólks — og
mátti varla bæta á óánægjuna.
Þrír Qórðu hlutar af útgjöldum
Sameinuðu þjóðanna fara til starfs-
mannahalds og þar er ekki rúm
fyrir spamað, nema að draga úr
framkvæmdum og segja starfsfólki
upp. En það verður ekki hlaupið
að því ráði því verkefni og áætlanir
stofnunarinnar eru ákveðin af Alls-
heijarþingi og það er ekki á valdi
framkvæmdastjómarinnar að
draga úr þeim, eða breyta á einn
eða annan hátt því, sem þingið
hefír ákveðið.
Auka Allsherjar-
þing í vor
Háttsettir embættismenn í fram-
kvæmdastöðum hjá Sameinuðu
þjóðunum hafa látið svo ummælt
að það sé ekki lengur á þeirra valdi,
að halda stofnuninni gangandi.
Neita að
greiða til
friðargæslu
Um síðustu áramót námu
ógreidd framlög frá 18 aðild-
arþjóðum SÞ samtals 199,7
milljónum dollara. Hér er um
að ræða kostnað við margs-
konar málefni, sem fjárveit-
ingar hafa verið veittar fyrir
á fjárhagsáætlunum Allsheij-
arþingsins.
22 ríki hafa ekki greitt
framlög til friðarsveitanna í
Líbanon.
Sú upphæð nemur samtals
210 milijónum dollara.
18 ríki hafa neitað að greiða
framlög til friðarliðs SÞ og
nemur sú upphæð 30,9 millj-
ónum dollara. Þá voru 55,6
milljónir dollara ógreiddar
vegna friðargæslu SÞ, fyrir
1981.
Það eru nær eingöngu
Austur-Evrópu ríkin og önnur
ríki, sem hafa miðstýrða efna-
hags- og stjómmálastefnu,
sem veigra sér við að styðja
fríðarsveitir SÞ.
Ásmundur Ásgeirsson,
skákmeistari, áttræður
Skák
Margeir Pétursson
ÁSMUNDUR Ásgeirsson, fyrrum
íslandsmeistari í skák, á í dag
áttræðisafmæU. Ásmundur varð
skákmeistari íslands árin 1931,
1933, 1934 og 1944 og hélt titlin-
um einnig árin 1945 og 1946,
því þá giltu þær reglur að sigra
þurfti Islandsmeistarann í ein-
vígi til að hreppa titílinn. Skák-
meistari Reykjavíkur varð Ás-
mundur fjórum sinnum og sigr-
aði m.a. á fyrsta Skákþingi
Reykjavikur, sem fram fór 1930.
Ásmundur þekktir því tímana
tvenna í skákinni, hann tefldi t.d.
á fimm Ólympíumótum og sat
þar að tafli með kynslóð alþjóð-
legra stórmeistara sem nú er
löngu horfin.
Asmundur fæddist 14. marz
1906 og iærði ekki að tefla fyrr en
hann var orðinn 17 ára. Það tók
hann síðan 5—6 ár að vinna sig upp
í hóp beztu skákmanna landsins. Á
árunum 1930—1933 var hann nær
ósigrandi á mótum hér innanlands,
en þá fluttist hann út á land og
bjó að Sléttu í Mjóafírði til 1937.
Áratuginn fyrir seinni heims-
styijöld tefldi Ásmundur á fímm
Ól}mipíumótum. Einu sinni var
hann valinn til að tefla á fyrsta
borði fyrir íslands hönd, það var
árið 1933 í Folkestone í Englandi.
í Hamborg 1930, Miinchen 1936
og Buenos Aires 1939 var hann á
öðru borði og á þriðja borði í Stokk-
hólmi 1937.
Árangur Ásmundar á batnaði
eftir því sem hann öðlaðist meiri
reynslu. í Stokkhólmi náði hann
50% vinninga og í Buenos Aires átti
hann einna stærstan þáttinn í
frægðarför íslensku sveitarinnar,
sem sigraði í B-flokki og vann for-
setabikarinn, sem Bent Larsen hélt
að hefði orðið eftir í Argentínu, en
er í öruggri varðveislu Skáksam-
bandsins okkar.
Á áratugnum eftir Argentínuæv-
intýrið náði Ásmundur einnig frá-
bærum árangri. Þá hélt hann ís-
landsmeistaratitlinum í þijú ár og
hafði yfírleitt í fullu tré við erlenda
meistara sem sóttu _ okkur heim.
Upp úr 1950 fór Ásmundur að
minnka mjög þátttöku slna á mót-
um, enda voru þá komnir til sögunn-
ar nýir menn til að halda merkinu
á lofti. Ásmundur hefur samt ávallt
fylgst vel með gangi mála í skák-
inni, þótt ekki hafi mikið borið á
honum í blöðum, enda er hann
hæglátur maður og tranar sér ekki
fram. Ég vona samt að einhver
blaðamaður beri gæfu til þess að
fá samanburð hans á Aljekín og
Capablanca annars vegar og snill-
ingum nútímans hins vegar.
Árangur Ásmundar í skáklistinni
er ekki sízt merkilegur fyrir það
að lífsbaráttan setti skákiðkan hans
þröng takmörk. Hann var alla tíð
erfíðisvinnumaður og á kreppuár-
unum, þegar hann var hvað sterk-
astur, varð taflið að mæta afgangi.
Aðstöðumunur hans og þeirra sem
áhyggjulausir stunduðu skákina var
því mikill, enda vakti það oft at-
hygli að óskólagenginn verkamað-
ura skyldi ná svo góðum árangri.
Max Euwe, þáverandi heimsmeist-
ari, fór t.d. lofsamlegum orðum um
Ásmund í ræðu sem hann hélt að
loknu Ólympíumótinu í Stokkhólmi
1937.
Ásmundur hefur löngu sannað
að skólamenn og skrifstofuþrælar
hafa ekki einkaleyfi á því að nota
heilann. Auk skákgáfunnar var
hann frægur fyrir hæfileika sína til
að leysa stærðfræðiþrautir í hugan-
um og að auki vel hagmæltur.
Hann spreytti sig mikið á blind-
skákum og átti lengi íslandsmet í
þeirri grein að tefla sem flestar
blindskákir samtimis.
Það setti hann með því að tefla
átta blindskákir í einu í Bárunni í
Reykjavík árið 1932. Ásmundur
tefldi víða um land á árunum fyrir
stríð og þáttur hans í að viðhalda
okkar gömlu skákhefð er meiri en
margan grunar. Hann var gerður
að heiðursfélaga Taflfélags Reykja-
víkur árið 1937 og heiðursfélagi
Skáksambandsins varð hann 44
árum síðar, árið 1981.
í nýútkominni og vandaðri bók,
íslenskir skákmenn{ 1. bindi, er
dæmi um kveðskap Ásmundar, sem
ég get ekki stillt mig um að láta
fylgja hér með. Er hann setti ís-
landsmetið í blindskák var einn af
andstæðingum hans Hannes Jóns-
son fískali. Þegar taflið var nýhafíð
skaut hann þessarí vísu að Ás-
mundi:
Stendur Asi starblindur
ístímabraki.
Áttamátaætlarhann
í andartaki.
Ásmundur lét ekki duga að hugsa
um blindskákimar átta á meðan á