Morgunblaðið - 23.03.1986, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MARZ1986
„Búið að strika
út bakþankann"
legan og glaðbeittan hátt, en sara-
kvæmt nákvæmri og skarpri yfír-
vegun.
Samtal okkar er ómarkvisst til
að byija með, fer víða og báðar
leitum við fyrir okkur að farvegi
til að beina umræðunum í. Leiklistin
og þróun þeirra mála á undanförn-
um áratugum er þó meginviðfangs-
efnið og við náum smám saman að
stilla saman strengi okkar. „Góður
og fær leikari getur breytt um
aðferð og tækni og túlkað hinar
ólíkustu kringumstæður, það er
ekkert mál fyrir hann,“ segir Brynja
og er nú orðin alvarleg og hugs-
andi. „Slæmur leikari er allsstaðar
slæmur, þessi básaskipting sem
tíðkast hér er stórhættuleg leiklist-
inni í landinu, þetta að skipta fólki
t.d. niður í leiksviðs- og kvikmynda-
leikara, að ég ekki tali um leiksviðs-
og kvikmyndaleikstjóra."
Svíar vilja fá leikhúsfólk
til starfa við sjónvarpið
Ástæðan til að ég fór á þetta
námskeið í Svíþjóð var m.a. sú að
Svíar eru n ú að leita með logandi
ljósi að leikhúsfólki til að vinna við
Islenskt leiklistarlíf hefur
tekið miklum stakkaskipt-
um á undanfömum tutt-
ugu og fímm árum. Þeir
leikarar sem hófu nám og
störf fyrir þann tíma hafa
því sannarlega mátt taka á aðlögun-
arhæfileikunum til að aðlagast
breyttum kringumstæðum. Um
1960 voru þrjár þekktar stærðir í
leikhúslífínu, Iðnó, Þjóðleikhúsið og
Ríkisútvarpið. í dag eru leikhópar
á höfuðborgarsvæðinu að nálgast
tuttugu að því að talið er, svo er
það sjónvarpið, útvarpið og kvik-
myndimar. Þetta er nánast gjör-
bylting.
Störf við þessa ólíku miðla kreíj-
ast mjög mismunandi tækni og oft
heyrir maður leikara setta á bása
í þeim efnum, menn tala um að
þessi eða hinn sé góður sviðsleikari,
kvikmyndaleikari, sjónvarpsleikari,
útvarpsleikari, gamanleikari og svo
framvegis.
Brynja Benediktsdóttir lauk prófí
úr leiklistarskóla Þjóðleikhússins
árið 1960 og hefur alla tíð síðan
unnið fullt starf sem leikari og leik-
stjóri, nú er hún annar tveggja
fastráðinna leikstjóra við Þjóðleik-
húsið. Hún hefur því sannarlega
lifað tímanna tvenna í leiklistarlegu
tilliti.
í haust dvaldi Brynja í tvo mán-
uði í Svíþjóð við nám í sjónvarps-
tækni við Dramatiska Institutet og
sænska sjónvarpsstöð. í samtali
sem blaðamaður Morgunblaðsins
átti við Brynju á heimili hennar við
Laufásveginn í Reykjavík bar margt
á góma í sambandi við íslensk leik-
listarmál. Þetta er efni sem Brynju
er ákaflega hugleikið sem eðlilegt
er og hún hefur velt fyrir sér frá
mörgum hliðum. Hún og maður
hennar Erlingur Gíslason leikari
hafa lifað og hrærst í leiklistar-
heiminum frá því þau voru komung.
Þau hafa ekki aðeins tekið þátt í
því sem ísland hefur uppá að bjóða
í leiklistinni heldur hafa þau lagt
sig fram um að ferðast og starfa
erlendis eftir því sem við hefur verið
komið, kynnast þeim straumum og
viðhorfum sem ríkja í ýmsum þeim
löndum sem eiga margfalt eldri
leiklistarhefð en fyrir hendi er hér
á landi. Það kom fram í máli Brynju
að Norðurlöndin hafa þó orðið tals-
vert útundan í þessum efnum hjá
henni þar til nú að hún brá sér til
Svíþjóðar í haust sem leið. Hún
sagði slík ferðalög og námsdvalir
hafa komið sér til góða á ýmsan
hátt ekki síst víkkað sjóndeildar-
hringinn og gert sig skyggnari á
eigið umhverfí.
Básaskipting úteltur
hugsunarháttur
„Það er úreltur hugsunarháttur
sem loðir við umræðu hér á íslandi
að flokka leikara niður eins og gert
er hér,“ segir Brynja um leið og
hún gefur blaðamanni te í bolla og
hvetur hann óspart til að borða
saman peru og gráðost ofan á
brauð, enginn ostur án peru segir
hún hlægjandi og dregur fætuma
undir sig um leið og hún kemur sér
fyrir í stórum hægindastól. Hún
lagar sítt fjólublátt pijónapilsið og
brettir betur uppá stórar skyrtu-
ermar. Stutt hárið er með rauðleit-
um blæ að kröfu tískunnar, en
einhvemveginn undirstrikar per-
sónuleiki hennar þá staðreynd að
torvelt er að vega fólk og mæla
með slíkri mælistiku. Það sem inni
fyrir býr leitar fram og blaðamaður
fær á tilfinninguna að það sé ákaf-
lega eðlilegt að þessi kona hafí lagt
fyrir sig leikstjóm, henni sé lagið
að stjóma og skipuleggja á elsku-
IRætt við
Brynju Ben-
ediktsdótt-
urumleik-
listarlifáís-
landi og í
Svíþjóð
sjónvarpið, sem hefur verið í lægð
undanfarin ár. Staðreyndin er
nefnilega sú að þessi skóli þeirra í
Dramatiska Institutinu hefur ekki
skilað þeim viðunandi árangri,
þaðan hafa að þeirra áliti ekki
komið t.d. dugandi leikstjórar fyrir
sjónvarp, að undanskildum Lárusi
Ymi Óskarssyni sem starfar við
kvikmyndagerð í Svíþjóð og Þráni
Bertelssyni sem nú er að fara að
vinna fyrir Þjóðveija. Auk mín hafa
fáeinir íslendingar verið þar á nám-
skeiðum sem geta staðið allt að
einu misseri, Hrafn Gunnlaugsson
er meðal þeirra. Hann hefur nýlega
lokið við gerð sjónvarpsmyndar
fyrir Svía.
Svíar eru afskaplega gestrisnir
og eyða miklum fjármunum í að
halda námskeið í ýmsu því sem
viðkemur leikhúsi og fjölmiðlum.
íslenskt fjölmiðla og Ieikhúsfólk
ætti að hyggja betur að hvað þar
er í boði. Slík tilboð mega ekki
daga uppi í skrifborðsskúffum
ýmissa stofnanna hér.
Ástæðan fyrir því að ég fékk
þetta tækifæri var sú að til er leik-
listarsjóður Þorsteins Ö. Stephen-
sen við Ríkisútvarpið. Sjónvarpið
sendi Jónu Finnsdóttur á þetta
námskeið sem ég fór á og ég var
svo heppin að við unnum saman
að uppsetningu á verki eftir Strind-
berg. Hún var upptökustjóri en ég
leikstjóri. Þetta verk okkar þótti
takast frábærlega vel. í kjölfar
þessa verks var mér boðið að koma
til viðtals að ári um hugsanlega
uppsetningu á Strindberg fyrir sjón-
varp. Það er þó dálítið hik á mér í
þessu sambandi, mér finnst ég varla
eiga erindi til Svíþjóðar til að setja
upp Strindberg, annað mál væri ef
mér byðist að setja upp íslenskt
verk. Þess má geta að Svíar skipu-
leggja sig svo langt fram í tímann
að fyrir liggur þriggja ára áætlun.
Brynja tekur sér umþóttunartíma
þegar hér er komið sögu. Veltir
vöngum yfír ríkjandi afstöðu á Is-
landi til þessara mála. „Ég má til
að nefna í þessu sambandi þennan
„smábæjarkomplex" okkar íslend-
inga, allt er betra í útlöndum,“ segir
hún. „Við flytjum inn fólk sem aflar
sér hér reynslu sem það fer svo
með heim aftur. Við sitjum eftir
engu bættari en ungu leikstjórarnir
okkar fara þannig á mis við mörg
verkefni sem gætu gert þá að betri
leikstjórum."
Forréttindamanneskja
Aftur víkur sögunni til Svíþjóðar,
Brynja heldur áfram: „Auk mín
voru á námskeiðinu átta þekktir og
reyndir leikstjórar úr sænskum leik-
húsum. Ég fann mér til undrunar
að ég var með nokkrum hætti for-
réttindamanneskja í hópnum, ég
bjó yfír meiri reynslu en félagar
mínir, hafði fengið fjölbreyttari
tækifæri hér á landi en þeir í sínu
heimalandi. Þessi reynsla mín nýtt-
ist mér að fullu þarna.
Ég starfaði lítils háttar við sjón-
varpið á fyrstu árum þess. Ég hef
unnið við leiksvið af ýmsum stærð-
um, mér kom á óvart hve lítið mál
er í rauninni að vinna fyrir sjónvarp
þegar maður hefur unnið fyrir t.d.
stór og tæknilega krefjandi leiksvið
eins og Þjóðleikhúsið. Það er mikið
talað um alla þá tækni sem menn