Morgunblaðið - 23.03.1986, Síða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MARZ1986
Á skerminum eigrar fólk um
eyðimörk með skepnur sínar.
Sandurinn rýkur. Hvorki vatn né
stingandi strá að sjá. Fólkið reynir
að forða sér suður á bóginn áður
en allar skepnur eru dauðar og
engan mat að fá. Enn ein myndin
af þurrkasvæðunum í Afríku, eins
og við erum búin að venja okkur
á að kalla Sahelbeltið sem sand-
stormamir frá Saharaeyðimörk-
inni eru smám saman að leggja
undir sig. Blása sandinum suður
yfír það. I þessari sjónvarpsmynd
sl. miðvikudagskvöld er þó í lokin
obboiítil vonarglæta. Þar sjáum
við nokkrar veiklulegar trjáplönt-
ur, sem verið er að gróðursetja í
sandinn svo djúpt að megi ná í
raka úr grunnvatninu og geti tórt
ogbundið jarðveg. Það er byrjunin
á að vinna aftur landið tapaða. í
kynningu heyrum við að Rauði
krossinn á íslandi ætli að safna
fé til að styðja þessa trjáplöntun
I Afríku. Og jafnframt til tijá-
plöntunar á Islandi. Það er björg-
unarstarf.
Víkjum þá norður til Islands.
Myndin sem þá birtist fyrir hug-
skotssjónum er frá góða sumrinu,
a.m.k. hér á Suðurlandi. Blíðskap-
arveður upp á hvem dag. Nú
kvartar enginn undan veðrinu,
allir segja „enn er blessuð blíðan".
Úr sumarhúsi Blaðamannafélags-
ins í Brekknaskógi efst í Biskups-
tungunum er gengið á fyall og
horft yfir landið fríða. Á svona
hlýju sumri hlýtur allt að gróa og
grænka. Ekki þarf að hafa
áhyggjur af heyjunum og þurrk-
unum. Sem við stöndum þama fer
svolítið að blása. Við sjáum hvar
himinhár sandmökkur birtist og
tekur að velta suður yfír landið.
Kemur ofan af hálendinu niður
yfír láglendi Rangárvallasýslu.
Um leið og hreyfír vind er hann
kominn dökkur og ógnvænlegur.
Er að éta upp landið eins og vind-
urinn frá Sahara. Þetta er töluvert
áfall þama sem við stöndum og
horfum á eyðilegginguna, þótt
maður viti vel að í þúsund ár hefur
gróðurlendi landsins verið að étast
upp og minnka um að minnsta
kosti helming og uppblásturs-
hraðinn hafí að jafnaði verið 20
ferkm á ári, eins og dr. Sturla
Friðriksson benti á. Eða að árleg-
ur uppblástur nemi einum þúsund-
asta af hinu gróna landi. Úr því
bestu sumrin eru svona læðist að
manni grunur um að ef til vill
séum við komin yfír hættumörkin
eða það sem flugmenn og aðrir
kalla „punktinn þar sem ekki
verður aftur snúið". Eins og í
Afríku. Nema eitthvað miklu
meira en nú er komi ágóðamegin
á vogarskálina, þrátt fyrir svokall-
aða þjóðargjöf og nokkra viðleitni.
Enn er land að eyðast. Meiri
hrollvekju er ekki að fá á kvik-
myndaskerminum, jafnvel ekki í
ógnum geimmyndanna.
Sá sem í stofu sinni situr við
sjónvarpsskerminn tengir kannski
ekki það sem hann sér af upp-
blásturssvæðunum í Afríku, þar
sem stór landsvæði eru að verða
óbyggileg, við okkar land. Nema
af því að í sömu setningu í kynn-
ingunni er talað um herferð til
að planta tijám á báðum stöðum
til að binda jarðveg. Þörfín er ein
og sú sama.
Eyðileggingin í Afríkuiöndun-
um sunnan Sahara með meðfylgj-
andi hungursneyð gerðist ekki í
einni svipan. Það var bara komið
að punktinum þegar ekki verður
aftur snúið. Þurrkamir í 2—3 ár
í röð eru ekki orsökin, þótt þeir
hafí tekið í gikkinn, ef svo má
orða það. Þeir sem fylgst hafa
grannt með síðustu áratugi hafa
vitað þetta og aðvarað. Því alltaf
hafa komið 7 vond ár og 7 góð,
eins og í Biblíunni, og menn
þraukað vondu árin á hinum góðu
í vissu um bata. En nú er búið
að taka of mikið út af innstæðunni
— með vaxandi álagi á gróður
vegna örrar ijölgunar dýra og
manna, sem um langan aldur
hafa höggvið tré og runna í eldivið
og fært sig til með skepnur sínar
þegar bletturinn þeirra var orðinn
rótnagaður hveiju sinni. Það sem
landið gaf af sér hefur verið að
minnka stöðugt frá 1967, þegar
farið var að hafa af þessu áhyggj-
ur. 1978 kom út skýrsla alþjóða-
stofnunar í Addis Ababa, sem
aðvaraði um að Eþíópía væri að
missa milljarð tonna af jarðvegi
á ári hveiju. í rauninni hafa menn
áhyggjur af álaginu á öllu land-
svæðinu frá Miðjarðarhafí suður
til Góðrarvonarhöfða. Því þegar
trén eru farin og gróðurinn, er
ekkert lengur sem bindur jarðveg-
inn - og púff, hann fykur við
minnstu golu. Þegar 1978 gátu
sérfræðingar séð hungursvæðin
fyrir. Vissu bara ekki nákvæm-
lega hvenær vond ár, eins og oft
höfðu komið um aldir, mundu taka
í gikkinn sem þegar var spenntur.
Spumingin er þá bara hvenær er
búið að ganga fram af landinu.
Og hvenær duga engin vettlinga-
tök til að snúa aftur.
Og hvaða steinn setti nú svona
dapurlega gáruhringi af stað í
heilabúinu? Ekki bara myndin af
gróðurvana Sahelsvæðinu með
sandrokinu á sjónvarpsskermin-
um. Jafnvel ekki þótt hún tengdist
þeirri vitneskju að ennþá gengur
á sama hátt á ísienskan jarðveg
á ári hveiju — þrátt fyrir fróm
fyrirheit í hátíðarræðum og
nokkra viðleitni til landgræðslu á
undanfömum árum. Kannski eiga
þungar þenkingar við á föstunni.
En þá er alltaf vonin framundan
í páskunum. Og því er hér varpað
út bjarghring, sem e.t.v= má gagn
gera í viðbót við annað, land-
græðslu og tijáplöntun. Bjarg-
hringurinn sá er tekinn trausta-
taki úr grein í Morgunblaðinu nú
í mánuðinum. Þar segir mætur
bóndi í Þingeyjasýslu, Vigfús B.
Jónsson á Laxamýri, í grein með
hvatningu um að hafa stjóm á
byggðareyðingu á Islandi og hlýt-
ur að hafa meira vægi en gáruhöf-
undur á mölinni:
„Það er augljóst að fyrst farið
var út í hina miklu stjómun á
landbúnaðarmálum, þá verður í
sumu tilfelli að stjóma þeim út í
gegn. en ekki bara í annan end-
ann. Ég held t.d. að ef við þurfum
að bíta í þann beiska bita að
minnka sauðijárstofninn til móts
við innanlandsmarkaðinn, þá beri
að -taka gróðurfar landsins inn í
myndina og stefna á það, að
sauðfjárbúskapurinn fari sem
mest fram þar sem gróðurfarið
er best, en sem minnst þar sem
landið er meira og minna örfoka.
Á þann hátt gætum við töluvert
jafnað metin varðandi hina stóm
skuld, sem við eigum að gjalda
gróðurlendi landsins, eftir meira
en 11 alda búsetu og óvægilega
umgengni í harðri lífsbaráttu lið-
inna alda. Með þvílíkri tilfærslu á
sauðfjárbúskapnum i landinu
gætum við aukið hagkvæmni hans
og í ýmsu falli styrkt hinn hefð-
bundna byggðahring umhverfis
Iandið og vil ég í því sambandi
nefna bændabyggðir Norður-
Þingeyjarsýslu, sem sumar em i
hættu staddar, en þar er hvað
best undir íjárbú í öllu landinu."
Semsagt nú er tækifæri. Því
ekki hvíla í nokkur ár viðkvæm-
asta hálendið og þá staði sem
gróður á mest í vök að veijast,
nú þegar einhvers staðar verður
hvort eð er að létta á. Eþíópíu-
stjórn í Afríku ansaði ekki aðvör-
unum. Kannski ættum við hér
norðurfrá að gera það. Annars
kynnu afkomendumir að þurfa
að segja eins og Káinn af öðm
og votara tilefni:
Ljós eru slokknuð og landið er svart
í loftinu er ekkert að hang’á,
Það er í sannleika helvíti hart
að hafa’ ekki jörð til að ganga’á.
Svava Erlends-
dóttir - Minning
Fædd 28. ágúst 1918
Dáin 15. mars 1986
Á morgun verður til moldar borin
frá Fossvogskirkju, Svava Erlends-
dóttir, sem þreytt sofnaði svefnin-
um langa laugardaginn 15. mars
sl. Andlát hennar kom eigi á óvart,
samt er það svo þegar maðurinn
með ljáinn slær, vekur það ávallt
hryggð og söknuð.
Svava fæddist í Hafnarfírði 28.
ágúst 1918, var hún dóttir hjónanna
Þómnnar Jónsdóttur og Érlendar
Jónssonar. Hún ólst upp í Hafnar-
fírði þriðja í röðinni sex systkina.
Ung missti Svava föður sinn en
hann dmkknaði þegar togarinn
Robertson fórst í hinu illræmda
Halaveðri árið 1925. Það var mikið
átak móður hennar að ala upp stór-
an bamahóp á erfiðum ámm heims-
kreppunnar miklu, en því hlutverki
skilaði Þómnn Jónsdóttir með prýði
af miklum dugnaði.
Árið 1940 fluttist Svava frá
Hafnarfírði í Skeijafjörðinn með
móður sinni og systkinum, og árið
1953 giftist hún eftirlifandi manni
sínum, Hjalta Jónatanssyni frá
Vestmannaeyjum, góðum og
traustum manni, er starfaði um
langt árabil sem birgðavörður hjá
Vita- og hafnarmálaskrifstofunni.
Lengst af bjuggu þau Svava og
Hjalti á Sogavegi 82 í Reykjavík.
Þar gafst þeim kostur á að sinna
miklu áhugamáli er var garðrækt
og fegmn. Þau komu sér upp af
mikilli eljusemi, einum fegursta
blómagarði borgarinnar, og hlutu
fyrir það margskonar viðurkenning-
ar og aðdáun þeirra mörgu er heim-
sóttu þau. Þegar svo heilsan fór að
bila, treystu þau sér ekki til að sinna
þessu krefjandi áhugamáli sínu og
seldu því húseign sína við Sogaveg-
inn á sl. ári og fluttust í íbúð er
þau keyptu við Jöklasel í Reykjavík,
þar sem þau bjuggu síðan. Þeim
Svövu og Hjalta varð eigi bama
auðið en systkinabömum Svövu
sýndu þau sérstaka ástúð og um-
hyggju.
Svava Erlendsdóttir var heil-
steypt kona, hispurslaus í ta.ll og
framkomu allri. Hún var myndarleg
húsfreyja er helgaði sig heimili sínu.
Þessi fáu kveðjuorð til mágkonu
minnar, Svövu, eiga jafnframt að
flytja samúðarkveðjur til eigin-
manns hennar og systkina.
Hermann Guðmundsson
Þegar þau hjónin Svava Erlends-
dóttir og Hjalti Jónatansson fluttu
á Sogaveginn fyrir nærri 20 árum
kom það fljótt í ljós að við í smá-
íbúðahverfínu höfðum eignast góða
nágranna. Á Sogaveginum komu
þau sér upp yndislegum skrúðgarði.
Þar ræktuðu þau ótal jurtir sem
fæstum hefði dottið í hug að hægt
væri á íslandi. Þá komu margir og
fengu að sjá blómaskrúðið og út-
lendingar tóku myndir til þess að
hafa heim með sér, vegna þess að
með orðum gátu engir lýst garðin-
um svo að þeim væri trúað.
Þau hjónin voru einstaklega
samhent og hlý í viðmóti og buðu
gesti velkomna. Á sumrin voru þau
komin á fætur á undan flestum
nágrönnum sínum. Að mörgu var
að hyggja. Vökva, reyta, bera á,
slá grasið og hlúa að blómunum.
Árangurinn var undraverður. AIls-
konar skrautjurtir ásamt gúrkum,
vínbeijum og tómötum. Maður trúði
varla sínum eigin augum. Gestum
var þá gjaman boðið upp á vínber
með ijóma úti í glerhúsinu. Svo á
vetuma, þegar snjór huldi jörð, var
sópaður blettur í garðinum og stráð
komi fyrir smáfuglana. Einnig þeim
var veitt af gestrisni og góðvild.
Ekki töldu þau hjónin sporin
þegar hressa þurfti og telja kjark
í nágrannana, þá sem höfðu orðið
fyrir áföllum í lífínu. Það gætu
fleiri en ég borið um af eigin
reynslu. Hún Svava hafði lag á með
sínu ljúfa viðmóti og glöðu hlátram
að létta skap samferðafólksins. Og
þó að leiðir hafi skilið, er minningin
um góða konu ljúfsár og dýrmæt.
Þeim Hjalta varð ekki bama
auðið, en blómin vora þeirra böm.
Að þeim var hlúð með móðurlegri
hlýju.
Það gladdi Svövu í fyrra, þegar
ung hjón fluttu í húsið þeirra á
Sogaveginum, hjón sem höfðu
mikinn áhuga á blómarækt. Þau
myndu hugsa vel um blómabömin
hennar.
Útför Svövu Erlendsdóttur verð-
ur gerð mánudaginn 24. þ.m. frá
Fossvogskirkju.
Ég votta Hjalta Jónatanssyni og
öðram aðstandendum innilega
samúð. Blessuð sé minning Svövu
Erlendsdóttur.
Oddrún Inga Pálsdóttir
Á morgun, mánudag 24. mars,
er til moldar borin systir mín Svava
Erlendsdóttir, er lést í Borgar-
sjúkrahúsinu 15. mars síðastliðinn
eftir langa og erfiða sjúkdómslegu.
Svava var fædd og uppalin í Hafn-
arfirði, dóttir hjónanna Þórannar
Jónsdóttur og Erlendar Jónssonar
og var þriðja elst af sex systkinum.
Þann 24. október 1953 gekk hún
að eiga Hjalta Jónatansson frá
Vestmannaeyjum og var það mikill
hamingjudagur í lífí hennar. Svava
og Hjalti vora sérstaklega samhent
hjón. Það sýndi sig í allri snyrti-
mennsku sem og áhugamálum
þeirra. Ljóðelsk var hún og hrókur
alls fagnaðar og það var alltaf
gaman þegar þau vora komin í
kaffi. Það var sama hvað Svava tók
sér fyrir hendur, hvort sem það var
handavinna eða eitthvað annað,
alltaf var vandvirknin og snyrti-
mennskan í fyrirrúmi. Ung að áram
fór hún að hafa mikinn áhuga á
blómum og blómarækt og þá naut
hún þess best þegar þau Hjalti voru
búin að koma sér upp stór fallegum
verðlaunagarði á Sogavegi 82, þar
sem þau og bjuggu lengst af. Þar
áttum við og fleiri ógleymanlegar
ánægjustundir og þá var það sama
hvað hún var spurð um, varðandi
blóm og blómarækt. Alltaf hafði
hún svör á reiðum höndum.
Hjalti minn. Við vitum að þú átt
um sárt að binda og að söknuðurinn
er sár hjá þér en við vitum að guð
vakir yfir þér og varðveitir.
Með þessum fáu orðum þökkum
við Svövu fyrir allt það sem hún
var okkur, bömum og bamaböm-
um.
Farþúífriði,
friður guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkstþú meðguði,
guðþérnúfylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem)
Systir
Birting afmælis-
og minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritstjórn blaðsins
á 2. hæð í Aðalstræti 6, Reykjavík og á skrifstofu blaðsins í
Hafnarstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að
greinar verða að berast með góð-
um fyrirvara. Þannig verður
grein, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði að berast síðdegis á
mánudegi og hliðstætt er með
greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn
látni ekki ávarpaður. Ekki era
tekin til birtingar framort ljóð um
hinn látna. Leyfilegt er að birta
ljóð eftir þekkt skáld, 1—3 erindi
og skal þá höfundar getið. Sama
gildir ef sálmur er birtur. Megin-
regla er sú, að minningargreinar
birtist undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina
gildir sú regla, að aðeins era birtar
greinar um fólk sem er 70 ára
eða eldra. Hins vegar era birtar
afmælisfréttir með mynd í dagbók
um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að
handrit séu vel frá gengin, vélrit-
uð og með góðu línubili.