Morgunblaðið - 22.04.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL1986
Vegið að sjómannastéttinm
eftir Guðmund
Hallvarðsson
í 3. tbl. Sjómannablaðsins Vík-
ings er 10 blaðsíðna grein sem
nefnist sjómenn og fíkniefni. Hauk-
ur Már Haraldsson tekur viðtal við
tvo sjómenn og Arnar Jensson full-
trúa hjá fíkniefnalögreglunni.
Það sem fær mig til að stinga
niður penna vegna þessa viðtals er
framsetning greinarinnar svo og
söluauglýsingar Víkingsins, þær er
dunið hafa yfir alþjóð í útvarpi með
tilvitnunum í þessa grein þar sem
sjómenn allir eru lagðir undir þann
dóm að vera meira og minna viðrinir
fíkniefnanotkun og fíkniefnasmygl.
Aldrei fyrr hefur mórölsku hlið sjó-
mannastéttarinnar verið jafn alvar-
lega ógnað með slíkri uppsláttar-
grein og það alvarlega í málinu er,
að Sjómannablaðið Víkingur er
málgagn stéttarfélaga yfirmanna á
fiski- og farskipaflotanum og hefði
ég því síst átt von á slíkum furðu-
skrifum úrþessari átt.
í viðtali Víkings við Arnar Jens-
son lögreglufulltrúa segir hann
orðrétt:
„Mér dettur hins vegar í hug,
hvort það geti ekki verið eitthvert
samband milli þessara vinnuslysa
og fíkniefnaneyslu um borð í skip-
um.“ Víkingsmenn leggja þessa
spumingu fyrir annan tveggja sjó-
manna sem einnig er viðtal við og
hann svarar: „Ég er sannfærður
um að það er hægt að setja jafnað-
armerki milli þessara atriða. Ég
slapp að vísu sjálfur vegna reynslu,
en guttar sem koma um borð sem
þaulvanir fíkniefnaneytendur en
óvanir sjómenn slasast frekar."
Þegar þessar tilvitnanir eru lesn-
ar og bomar saman við söluauglýs-
ingu Sjómannablaðsins Víkings sem
margsinnis hefur verið lesin í út-
varpi og er þannig hljóðandi: „Beint
samband vinnuslysa á sjó og fíkni-
efnaneyslu segir sjómaður í viðtali."
Þykir mér sem vitnað sé frekar
til viðtals við lögreglufulltrúann en
sjómanninn. Það skiptir í sjálfu sér
ekki máli, heldur fullyrðingin og
auglýsing Sjómannablaðsins sem
þama kemur fram, þ.e. um orsaka-
vald hinna háu slysatíðna á sjó.
Og grípum annars staðar niður
í viðtölin þar sem sjómaður segir:
„Það er nóg af mönnum í landi sem
vilja pláss. Þetta þýðir að í góðu
fiskiríi standa menn dögum saman
og eru eins og svefngenglar fyrir
rest. Þá er bara að gæta þess að
eiga nóg spítt (örvandi lyf, svo sem
amfetamín og fenmetalín; skýring
Sjóm. bl. Víkings) til að halda sér
gangandi endalaust. En það er
auðvitað enn hættulegra en að vera
bara syfjaður."
Hvaða aðilar innan raða Far-
manna- og fiskimannasambandsins
í skipstjóra- og stýrimannastöðum
keyra sjómenn svo hart áfram í
vinnu sólarhringum saman að þeir
verða að fá sér spítt til að halda
sér gangandi? Ef málgagn samtaka
yfirmanna á sjó sér enga ástæðu
til annars en að birta slíkar fullyrð-
ingar athugasemdalaust verður að
ætla að ábyrgðarmenn blaðsins
þekki til einstakra skipa þar sem
ofangreint ástand er ríkjandi með
þátttöku og eða vitund yfirmanna
skipsins. Sé svo verður slík vitn-
eskja að koma í ljós.
Annars staðar í viðtali í Víkingn-
um er eftirfarandi haft eftir sjó-
manninum: „Heimferðimar úr sigl-
ingunum eru líka oft mikill darrað-
ardans. Þá er allt leyfílegt; jafnvel
drukkið við stjórnvölinn. Þá er
að vísu ekkert unnið á dekki, en
það er líka hægt að sigla þessum
skipum í vandræði. Raunar er það
merkilegt að ekki skuli hafa orðið
fleiri slys.“
Hér eru enn hafðar í frammi
alvarlegar fullyrðingar um ástand
Guðmundur Hallvarðsson
„Aldrei fyrr hefur mór-
ölsku hlið sjómanna-
stéttarinnar verið jafn
alvarlega ógnað með
slíkri uppsláttargrein
og það alvarlega í mál-
inu er að Sjómanna-
blaðið Víkingur er mál-
gagn stéttarfélaga yfir-
manna á fiski- og far-
skipaflotanum og hefði
ég því síst átt von á slík-
um furðuskrifum úr
þessari átt.“
fískimanna um borð í skipi á leið
heim úr söluferð erlendis.
I viðtalinu kemur fram að menn
séu fullir af „spítti" og jafnvel
drekka (áfengi) við stjómvölinn.
Ætla má að sjómenn séu sífellt
undir áhrifum fíkniefna um borð
en sérstaklega orð á því gerandi
sé áfengi haft um hönd.
I upphafsorðum að inngangi
þessarar greinar segir textahöfund-
ur: „Fíkniefnaneysla virðist ótrú-
lega útbreidd um borð í íslenskum
skipum jafnt farskipum sem físki-
skipum. Hvernig var þessara upp-
lýsinga aflað? Islenski kaupskipa-
flotinn samanstendur af47 kaup-
skipum, 3 varðskipum 3 hafrann-
sóknaskipum og 2 sanddæluskip-
um. I fiskiskipastólnum em 195
fískiskip 200 brúttólestir og stærri.
Alls munu vera um 5.500 til 6.000
manns starfandi á fiskiskipum og
kaupskipum. í viðtali við Arnar
Jensson lögreglufulltrúa kemur
fram í Sjómannablaðinu Víkingi að
79 sjómenn vom kærðir hjá ávana-
og fíkiefnadeild lögreglunnar á síð-
asta ári eða 0,1% sjómanna. Það
kemur hins vegar ekki fram hver
er Skilgreining á sjómanni sem
starfsheiti þegar viðkomandi er
skráður hjá fíkniefnalögreglunni,
því í viðtalinu segir lögreglumaður-
inn: „Svo em auðvitað nokkrir sem
ráða sig á skip í þeim tilgangi einum
að smygla fíkniefnum." Skyldu
þessir aðilar flokkast undir starfs-
heitið sjómaður á skrá fíkniefnalög-
reglunnar?
Hér hef ég stiklað á nokkmm
atriðum úr viðtali Sjómannablaðsins
Víkings við fíknefnaneytendur til
sjós og lögreglu. Nú skal enginn
taka orð mín svo að mér þyki málið
nokkuð léttvægt þ.e. sem að sjó-
mannastéttinni snýr vegna þeirra
talna sem ég gat hér um fyrr.
Vissulega verður að vinna að því
með öllum ráðum að sporna við
hverskonar fíkniefnaneyslu um
borð í íslenskum skipum. Ég fullyrði
að almennt em sjómenn gegn fíkni-
efnum um borð og það kemur einnig
fram í viðtalinu við lögreglufulltrú-
ann þar sem hann segir: „Samvinna
okkar (lögreglu) við sjómenn hefur
verið mjög góð. Það má raunar
segja að þeir hjálpi okkur yfírleitt
frekar en hitt og oft fáum við
ábendingar frá þeim.“
Á árinu 1985 slösuðust 459 sjó-
menn við störf sín um borð í íslensk-
um skipum. Stórátak hefur verið
gert á sviði öryggismála sjómanna
m.a. á vegum alþingis þar sem
samgönguráðherra setti nefnd al-
þingismanna til að íj'alla um og
gera tillögur um úrbætur í öryggis-
málum og hefur verulegur árangur
orðið af þessu starfi. Slysavamafé-
lag íslands hefur haldið nokkur
námskeið í öryggismálum fyrir sjó-
menn og mun halda slíku starfi
áfram auk annarrar fræðslu til að
koma í veg fyrir slys á sjómönnum.
Vegna hárrar slysatíðni sjómanna
hafa fjöldamargir aðilar, félög,
samtök og stofnanir, lagt sig alla
fram í þeim ásetningi að ná niður
slysatíðni sjómanna. Það er þarft
verk og verður aldrei fullþakkað.
Gagnvart þessum aðilum, öllum sjó-
mönnum og fjölskyldum þeirra og
ekki hvað síst þeim mörg hundruð
sjómönnum sem slasast hafa á
undanförnum árum eru skrif sjó-
mannablaðsins Víkings um sjómenn
og fíkniefni alvarleg aðför að ís-
lenskri sjómannastétt. Æsifrétta-
stíll auglýsingar Víkingsins sem
lesin hefur verið margsinnis í út-
varpi þ.e.: „Beint samband vinnu-
slysa á sjó og fíkniefna" er sem
köld vatnsgusa í andlit þeirra aðila
sem að öryggismálum sjómanna
vinna. Málinu hefur verið hrundið
fram og verður ekki hjá því vikið
að Sjómannablaðið Víkingur verði
gert ábyrgt orða sinna af þeim hluta
samtaka sjómanna sem ekki standa
að útgáfu þess og bera þar af leið-
andi enga ábyrgð á ritsmíðum
blaðsins.
Höfundur er formaður Sjómanna-
félags Reykjavíkur.
JÓN ÞÓRARINSSON SKRIFAR FRÁ KAUPMANNAHÖFN
ELEKTRA
*
Opera eftir Richard Strauss frumsýnd í Kaupmannahöfn
Leif Roar í hlutverki Orestes.
Óperan „Elektra" eftir Richard
Strauss er _ svo sem ekki ný af
nálinni. Hun var fyrst sýnd í
Dresden á því herrans ári 1909
og markaði fyrsta áfanga hins
mikla samstarfs tónskáldsins við
skáldið Hugo von Hofmannsthal.
Næsta samstarfsverkefni þeirra
var óperan „Rósariddarinn" sem
frumsýnd var í Dresden 1911 og
í Kongunglega leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn 1916. Hún hefur síðan
orðið vinsælasta ópera tónskálds-
ins. Fáum árum fyrr en „Elektra"
kom fram hafði Strauss samið
„Salome" við texta eftir Oscar
Wilde. Sú ópera var fyrst sýnd í
Kaupmannahöfn 1919. En ástæð-
an fyrir því að „Elektra" hefur
beðið sýningar öll þessi ár er sú,
að hljómsveitargryfja Konunglega
leikhússins rúmaði ekki þá 100
manna hljómsveit, sem óperan
krefst, fyrr en húsinu hafði verið
breytt og gryfjan stækkuð nú fyrir
skemmstu.
„Salome" og „Elektra“ eiga það
sammerkt að þær eru sannnefnd-
ar hryllingsóperur. Höfuðpersóna
hinnar fyrrnefndu er sú kona sem
heimtar — og fær — höfuð Jó-
hannesar skírara á fati til að svala
hefndarþorsta Heródíasar móður
sinnar. Aðalpersóna hinnar síðari
er dóttir Agamemnons herkon-
ungs í Mýkenu og Klytaimnestru
drottningar, en drottningin hefur
ásamt Aigisthos elskhuga sínum
myrt konunginn, nýkominn úr
Trójustríðinu, áður en saga óper-
unnar hefst. Upp frá þessu hefur
líf Elektru þann einn tilgang að
hefna föðurmorðsins og treystir
hún í því efni mjög á Orestes bróð-
ur sinn, en hann hefur alist upp
í útlegð. Hatur, einsemd, hefndir,
morð — þar með eru efnisþættim-
ir taldir. En sem betur fer sést
ekki á sviðinu allt það blóð sem
flýtur í textanum.
„Salome" og „Elektra" eiga það
líka sameiginlegt að eiginlega eru
báðar óperumar fyrst og fremst
hljómsveitarverk, þar sem línur
söngraddanna eru ýmist lagðar
ofan á eða þræddar inn í veg
hljómsveitarleiksins. Það er sjálf-
sagt eigin tilviljun, að Strauss
fann ekki þann óperustíl sem varð
honum eiginlegur og gerði hann
frægan fyrr en eftir að hann hafði
samið hin frægu „tónaljóð" sín,
„Don Juan“, „Eulenspiegel“,
„Don Quixote" og „Tod und Ver-
klarung". í „Elektru" er um að
ræða tónbálk sem tekur tekur sjö
stundarfjórðunga í flutningi, án
þess að hlé verði á og með fáum
— kannske of fáum — hvíldar-
punktum. Lengst af er þessi tón-
list býsna hástemmd og það svo
mjög að mestu átakastaðimir
njóta sín tæpast fyrir vikið. Aug-
ljóst er að fjöll sem rísa af há-
sléttu sýnast lægri en þau sem
gnæfa yfir láglendið. Um þá raun
sem hér er lögð fyrir söngvara
þarf varla að fjölyrða, en rithátt-
urinn fyrir hljómsveitina er
stórglæsilegur.
Það var norsk söngkona, Ingrid
Bjoner, sem færðist í fang það
tvöfalda stórvirki að setja óperuna
á svið og syngja aðalhlutverkið á
frumsýningu. Þessi kona hefur
marga hildi háð á leiksviðum
hinna miklu ópemhúsa heimsins,
í Mílanó, Berlín, París, Vín, Lond-
on, New York og Tokýó. En hér
ætlaði hún sér ekki af. í síðari
sýningum mun Lone Koppel
syngja hlutverk Elektm. Þetta
mun í höfuðdráttum vera sama
sviðsetning og Norska óperan
flutti í haust sem leið. Leikmynda-
hönnuðurinn Bjöm Næss er
norskur og stjómandinn Heinz
Fricke frá Austur-Þýskalandi er
um þessar mundir einnig tónlist-
arstjóri Norsku ópemnnar. Þá var
það ennfremur norsk söngkona,
Vessa Hanssen, sem fór með
hlutverk drottningarinnar, móður
Elektm.
En það var heimafólk í Konung-
lega leikhúsinu sem best var
fagnað í lok þessarar sýningar.
Leif Roar í hlutverki Orestes og
alveg sérstaklega Eva Johansson
sem söng hlutverk Chrysothemis,
systur Elektru, stórglæsilega.
Hún átti fegurstu tónhendingam-
ar sem heyrðust af sviði leik-
hússins þetta kvöld. Annars var
það í hljómsveitargryfjunni sem
flest það athyglisverðasta gerðist,
og hljómsveitin lék frábærlega
vel.
Ingrid Bjoner sem Elektra.