Morgunblaðið - 22.04.1986, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL1986
tognnÞlftfrtfr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Skattsvik
Inóvember 1984 skipaði Al-
bert Guðmundsson, fyrrver-
andi fjármálaráðherra, starfs-
hóp, sem vinna átti úttekt á
umfangi skattsvika á íslandi.
Formaður nefndarinnar var
Þröstur Ólafsson, hagfræðing-
ur. Þorsteinn Pálsson, fjármála-
ráðherra, hefur lagt fyrir Al-
þingi skýrslu um störf nefndar-
innar, sem m.a. felur í sér
samandregnar niðurstöður og
tillögur til úrbóta. Nefndin
kemst að þeirri niðurstöðu að
dulin atvinnustarfsemi hér á
landi sé á bilinu fímm til sjö
prósent af landsframleiðslu.
Þetta þýðir, ef rétt er ályktað,
að svört atvinnustarfsemi hafí
velt 6,5 milljörðum króna á liðnu
ári og að tap hins opinbera, ríkis
og sveitarfélaga, vegna vantal-
inna tekjustofna, bæði í beinum
sköttum og söluskatti, geti verið
frá 2,5 til 3,0 milljarða króna.
Skattsvik eru ekki séríslenzkt
fyrirbrigði. í skýrslu starfs-
hópsins kemur fram að hlutur
hins „dulda hagkerfís" eða
„svartrar atvinnustarfsemi“ er
hliðstæður í grannríkjum okkar.
Þrjátíu og þrír af hveijum
hundrað, sem spurðir vóru í
norskri könnun 1983, höfðu
tekið þátt í „svartri atvinnu-
starfsemi", annaðhvort sem
kaupendur eða seljendur. Dulið
hagkerfí er talið svara til 4-6%
af landsframleiðslu í Noregi og
4-7% í Svíþjóð, svo dæmi séu
tekin. Tíðni nótulausra viðskipta
hér á landi frá maí/84 til maí/85
er talin 23,4% og heildarsala í
nótulausum viðskiptum rúmar
900 m.kr.
Til eru þeir sem telja skatt-
svik til eins konar þjóðaríþróttar
hér á landi. Sú staðhæfíng er
vonandi röng. Skýrsla sú, sem
fjármálaráðherra hefur nú lagt
fyrir Alþingi, sýnir hinsvegar,
að hér er og hefur lengi verið
alvarleg brotalöm i skattkerf-
inu. Gegnir raunar furðu að
fyrri ríkisstjómir létu ekki fram
fara hliðstæða úttekt á umfangi
skattsvika né komu við mark-
vissari vömum. Þorsteinn Páls-
son, fjármálaráðherra, sagði
hinsvegar í útvarpsumræðu frá
Alþingi síðastliðið fímmtudags-
kvöld, að í undirbúningi væri
heildaruppstokkun á skatta-
kerfínu og tillögugerð til breyt-
inga á því. Óhjákvæmilegt sé
að byggja hér upp nýtt tekjuöfl-
unarkerfí, bæði beinna og
óbeinna skatta, og hafí verið
unnið að því að undanfömu.
í skýrslu starfshópsins eru
tíundaðar helztu ástæður skatt-
svika, að hans dómi. Þar er talað
um „flókið skattkerfí með óljós-
um mörkum milli hins löglega
og ólöglega" og að „frádráttar-
og undanþáguleiðir íþyngi mjög
framkvæmd skattalaga og opni
sniðgönguleiðir". Þar er einnig
talað um „há skatthlutföll" sem
hvetjandi til skattsvika og
„eflaust á tilhneiging til laga-
setningar og opinberra hafta á
ákveðnum sviðum sinn þátt í
örvun skattsvika", segir þar.
Þegar kemur að úrbótum er
talað um að einfalda skattalög,
fækka undanþágum og afnema
margs konar frádráttarliði, svo
skattstofnar verði skýrir og
greiðsluskylda auðreiknanleg.
Herða þurfí bókhaldseftirlit og
fela embætti ríkisskattstjóra
„heildarstjómun skattamála
bæði faglega og verkstjómar-
lega“.
Hér verður ekki lagður dómur
á þær tillögur til úrbóta, sem
starfshópurinn viðrar. Það ber
hinsvegar að fagna því að þeir
§ármálaráðherrar, sem starfað
hafa í þessari ríkisstjórn, hafa
tekið meint skattsvik á Islandi
til vandlegrar úttektar með það
í huga, að koma við nauðsynleg-
um leiðréttingum. Fjármálaráð-
herra talar um heildamppstokk-
un skattakerfísins sem og að
byggja upp nýtt tekjuöflunar-
kerfí, bæði beinna og óbeinna
skatta. Hér er ekki látið við það
sitja að tala um brotalömina í
skattakerfínu, eins gert var í
næstgengnum ríkisstjómum,
heldur stefnt að því að láta
verkin tala.
Það skattkerfí verður að vísu
seint fundið sem útilokar skatt-
svik að fullu. Hinsvegar er hægt
að draga verulega úr því skatta-
lega ranglæti sem viðgengst í
dag. Það gengur þvert á al-
menna réttlætisvitund, svo ekki
verður lengur við unað.
Það vekur athygli að „há
skatthlutföll“ hér á landi em
talin meðvirkandi orsök skatt-
svika. Að vísu hafa beinir skatt-
ar verið lækkaðir um 1.400
m.kr. frá árinu 1982 og skatt-
tekjur ríkisins í heild verið
færðar niður um 3.800 m.kr.
frá sama tíma. Þrátt fyrir þá
skattalækkun, sem í þessum
tölum felst, er hlutur ríkis og
sveitarfélaga í ráðstöfun þjóðar-
tekna allhár. Ekki er hægt að
skilja framsetningu skýrslunnar
um skattsvik á annan veg en
þann, að hóflegri skattheimta
(skattstigar) myndi vinna gegn
undandrætti.
Stærð skattstofna skiptir
ekki síður máli fyrir ríkissjóðs-
tekjur en skattstigamir sjálfír,
raunar meira máli. Skattastefna
næstu framtíðar þarf að taka
mið af tvennu, öðm fremur. í
fyrsta lagi að umsvif í atvinnu-
starfsemi nái að vaxa og stækka
skattstofna. í annan stað að
eyða hvötum til skattsvika, m.a.
með hóflegri skattstigum, svo
almennar tekjur og umsvif skili
sér betur til skatts.
Oddeyri fær fyrra
raðsmíðaskipið
frá slippstöðinni
Skipið verður tilbúið í október
^ Akureyri.
A FOSTUDAG var gengið
frá kaupum útgerðarfélags-
ins Oddeyrar hf. á Akureyri
á fyrra raðsmíðaskipinu sem
í smíðum er í Slippstöðinni
hf. Síðdegis í gær voru kaup-
samningar undirritaðir og
gerðu það Gunnar Ragnars,
fyrir hönd Slippstöðvarinnar,
og Jón Sigurðarson, Kristján
Jónsson og Þorsteinn Bald-
vinsson fyrir hönd Oddeyrar
— en þeir skipa stjórn fyrir-
tækisins.
Útgerðarfélag Kópaskers, sem
átti að fá skipið, var ekki talið
geta staðið við skilyrði sem sett
vom fyrir kaupunum og var því
í fyrradag ákveðið að ganga til
samninga við Oddeyri hf., sem
átti næsthæsta tilboð í skipið.
Útgerðarfélag Kópaskers
hafði fengið frest til að uppfylla
skilyrði þau er sett vom þar til
í fyrradag. Meðal skilyrða var að
tryggt væri að eigið fé fyrirtækis-
ins yrði lagt fram frá hluthöfum
en ekki úr opinbemm sjóðum og
að trygging yrði lögð fram fyrir
endurgreiðslu lána.
Fyrirtækið Oddeyri hf. var í
vetur stofnað í þeim tilgangi að
kaupa annað raðsmíðaskipið af
Slippstöðinni — til að afla K.
Jónsson og Co. hf. rækju til
vinnslu. Hlutafé Oddeyrar hf. er
30 milljónir króna. Hluthafar em
eftirtaldir og hlutafjárupphæð
hvers og eins fylgir með:
Akureyrarbær (Framkvæmda-
sjóður) 11 milljónir, K. Jónsson
og Co. hf. 7,8 milljónir, Samheiji
hf. 8 milljónir, Jón Kr. Kristjáns-
son 100.000 krónur og Gísli Már
Ólafsson 100.000 krónur.
Skipið sem hér um ræðir er
hið fyrra í röðinni hjá Slippstöð-
inni og verður það tilbúið til veiða
í október á þessu ári.
Ásakanirnar ekki á
rökum reistar
Gunnar Ragnars, forstjóri
Slippstöðvarinnar, sagði í gær í
samtali við Morgunblaðið, að
ásakanir á forráðamenn Slipp-
stöðvarinnar um brot á viðskipta-
venjum, sem Kópaskersmenn
hefðu haft í frammi, væm ekki
á rökum reistar. „Við gátum
engan frest gefíð og höfnuðum
ekki neinum framlengingum til
að þeir gætu bjargað sínum mál-
um. Þann 4. apríl var haldinn
fundur með nefnd, sem yfírfarið
hafði öll tilboð í skipin. Óskir
okkar og túlkanir komu þar fram
en sjónarmið okkar náðu ekki
fram að ganga. Nefndin sett:
fram niðurstöður í þessu máli —
að skipin skyldu seld á Blönduós
og Kópasker," sagði Gunnar og
bætti við: „en sett vom fram
ákveðin skilyrði til að af samning-
um gæti orðið og við vomm
beðnir að koma þeim skilyrðum
á framfæri. Við gerðum það með
símtali mánudaginn 7. apríl.
Kópaskersmenn höfðu alla þá
viku til að vinna að því að upp-
fylla skilyrðin. Mánudaginn 14.
apríl var okkur tjáð af yfírvöldum
að endanleg niðurstaða yrði að
fást miðvikudaginn 16. og við
áttum að láta þá vita af því.
Þeir höfðu því níu daga til að
vinna að þessu, en ekki nokkrar
klukkustundir eins og þeir hafa
sagt. En ljóst var eftir að
Byggðasjóður synjaði þeim um
fyrirgreiðslu 15. apríl að dæmið
gengi ekki upp. Óg við vomm
beðnir að segja þeim að frestun
hefði engan tilgang. Við vildum
upphaflega að nefndin tilkynnti
aðilum málsins ákvarðanir sínar
beint — en vomm beðnir að vera
milliliðir og urðum það. Við höf-
um því ekki hegðað okkur illa
gegnvart kaupendum. Skilyrðin
sem sett vom vom hörð — og
yfírvöldum þótti ljóst að þeir á
Kópaskeri gætu ekki staðið við
þau,“ sagði Gunnar Ragnars.
Mannslífin, sem
„dagar uppi“
eftir Ómar Þ.
Ragnarsson
Það er að daga uppi umferðar-
lagafrumvarp á Alþingi. Og hvað
með það?
Jú, í því eru ákvæði um sektir
við brotum á lögum um skyldunotk-
un bílbelta. Akvæði, sem hefur
vantað í bráðum fimm ár.
Nú, skiptirþað einhveiju máli?
Já, það er um mannslíf að
tefla. Sjö til tíu á ári og hundruð
slasaðra. Það sýnir reynslu ann-
arraþjóða.
Þessi lagasetning hefur nú dreg-
ist í hálft fimmta ár og gæti dreg-
ist i tvö ár í viðbót.
Það má ekki gerast.
Hvers vegna ekki?
Vegna þess, að engin þjóð hefur
efni á þeim mannfómum, sem felast
í því að hundsa viðurkenndan ár-
angur slíkrar Iagasetningar.
Austan hafs sem vestan, jafnt
að frumkvæði hægri sem vinstri
ríkisstjórna, hefur verið tekin upp
skyldunotkun bílbelta með sektar-
ákvæðum. Árangurinn hefur alls
staðar orðið sá sami.
Fækkun slysanna er 20—35 pró-
sent, í Bretlandi, fjölmennustu
fylkjum Bandaríkjanna, Vestur—
Þýzkalandi, alls staðar þar, sem
þetta hefur verið reynt.
Um árangurinn af svona lög-
gjöf verður ekki lengur deilt.
Gera menn sér grein fyrir því,
hvað fimm til sjö ára töf á þessari
löggjöf kostar íslenzku þjóðina?
Það eru styijaldartölur:
Hálft hundrað fallnir og hátt
í þúsund særðir.
Svona tölur eru hærri en svo, að
hörðustu talsmenn óhefts frelsis í
Bretlandi og stærstu fylkjum
Bandaríkjanna hafi talið fært að
bregða fæti fyrir bílbeltalöggjöf
með sektarákvæðum. Enda er slík
löggjöf hliðstæð því að þvinga menn
með lögum og sektum til að virða
stöðvunarskyldu og umferðarljós,
jafnvel, þótt frelsisunnandi bflstjór-
um þyki hart að þurfa að stöðva
bílinn undir þeim kringumstæðum,
þegar enga umferð er að sjá.
Ótrúleg- töf á fram-
gangi nauðsynjamáls
Næsta haust verða liðin fímm ár
síðan sett voru lög, sem skylduðu
menn til að nota bflbelti í framsæt-
um bifreiða. Illu heilli voru engin
sektarákvæði í lögunum, en alls
staðar erlendis hafði reynslan orðið
sú, að það væri nauðsynlegt, ef
lögin ættu að verða meira en dauður
bókstafur. Hvergi, jafnvel hjá
löghlýðnustu þjóðum, hefur tek-
ist að fá menn til að virða lögin,
án sektarákvæða. Hér á landi
stóðu þeir, sem ferðinni réðu, hins
vegar í þeirri trú, að það væri hægt.
Menn stóðu enn í þessari trú í fyrra,
þegar frumvarp um sektarákvæði
féll á jöfnum atkvæðum á Alþingi.
Nú hefur lagabastarðurinn frá
1981, sem ekki hefur fengist breytt,
verið ónýtur svo lengi, að þegar
hefur verið unnið óbætanlegt tjón.
Síðan 1981 hefur endurskoðun
umferðarlaga verið að velkjast fyrir
löggjafanum.
Nend, sem skipuð var til að
undirbúa þetta, þurfti auðvitað
nokkur ár til þess, en ekki tókst
að afgreiða málið á síðasta þingi,
loksins, þegar það kom fram. Nú
er á ný að líða að þingslitum og
enn ætlar þetta mál að daga uppi.
Það eru nefnilega kosningar fram-
undan; þetta er kosningaþing. Á
slíkum þingum er altítt, að hin
„ómerkari" mál deyi drottni sínum
í jafnvel enn meiri mæli en ella. í
þessu umferðarlagafrumvarpi eru
mörg nauðsynleg nýmæli, m.a.
sektarákvæði vegna vanrækslu á
notkun bflbelta. Nú er útséð um,
að þetta ákvæði verði að lögum,
og ekkert sérstakt frumvarp þess
efnis var flutt í vetur eins og í fyrra.
Næsta vetur verður kosninga-
þing, eins og nú, og þá verða
væntanlega Alþingiskosningar