Morgunblaðið - 24.04.1986, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. APRÍL1986
Önnur hlið á okurmálinu
Vvnllirétii*
Aliirlcsiiluriiiii
N »j* KulMu
13333
Þannig var auglýst í símaskránum fram í júní 1984.
önnumtt kaup og sölu allra almannra vaöakuklabréfa og
•nnfremur vöruvfxla.
Gatum ávallt baatt vlð kaupandum á viðsklptaakrá okkar.
Góð þjónusta - Reyniö viöekiptln.
eftir Sigvrð
Þormar
Umfjöllun fjölmiðla um lána-
starfsemi Hermanns Björgvinsson-
ar hefur vakið furðu margra. Strax
í upphafi byijuðu dylgjurnar í garð
einstakra manna, sem átt höfðu
viðskipti við hann, og málinu var
slegið stórt upp. Manni skildist á
blöðunum, að loksins hafí tekizt að
fínna þá, sem fjármögnuðu fíkni-
efnakaup og kæmi fólki, sem ætti
í fjárhagsörðugleikum, á vonarvöl.
Ráðist var með svívirðingum á unga
konu Hermanns, birt mynd af húsi
þeirra með viðeigandi lýsingu á
því, að það hafi verið endumýjað
sómasamlega. Ekki gleymdist held-
urað geta þess, að hún keyrði á
eigjn bfl. Engum, sem til þekkti,
duldist þó sakleysi hennar.
Strax var málið farið að snúast
um það að krefjast birtingar nafna
þeirra, sem skipt höfðu við Verð-
bréfamarkaðinn, svo að allt heiðar-
legt fólk gæti brugðið sér í gervi
faríseans og þakkað guði fyrir, að
það væri betra. Þegar svo einn
blaðamaður fékk að vita hjá emb-
ætti ríkissaksóknara, að þeir gæfu
ekki upp nein nöfn, þá minnti blaða-
maðurinn á það í grein sinni, að
þama væri Omerta, lögmál Maf-
íunnar, að verki um gagnkvæma
þögn.
Þessi skrif um nafnbirtingar og
dylgjur um glæpi hafa svo orðið til
þess, að fólk hefur ekki þorað að
halda uppi vömum af ótta við, að
þá yrð nöfn þess birt. Ég hef orðið
var við það, að fólk þorir ekki að
bera vitni af ótta við að verða
bendlað við málið.
Svo eru önnur atriði, sem blaða-
menn hafa ekki áhuga á, t.d. hvetj-
ir fengu peningana að láni hjá
Hermanni og af hveiju eigandi
Verðbréfamarkaðarins kemur aldr-
ei við sögu. Getur eigandi fyrirtækis
látið það afskiptalaust, að fyrirtæki
hans auglýsi árum saman þjónustu,
sem síðar er haldið fram, að aldrei
hafí verið til boða í fyrirtækinu?
Þar á ég við stöðugar auglýsingar
Verðbréfamarkaðarins um að hann
annist kaup og sölu veðskuldabréfa
og vöruvíxla, sem birtust í DV um
langan tíma, svo og stóra auglýs-
ingu í símaskrám allt fram í júní
1984 (sjá mynd). Þannig fór ekkert
á milli mála, hvað í boði var.
Rangfærslur
Hermanns
Við yfírheyrslurnar var Hermann
iðinn við að bera það á fólk, að það
hefði komið með peninga til hans
til að lána honum með ólöglegum
vöxtum. Rannsóknin gegn fólkinu
gekk svo að stórum hluta út á það,
að fá það til að segja á einn eða
annan hátt, að það hafí verið að lána
honum peninga.
Ég hef eins og margir aðrir um
árabil keypt veðskuldabréf og
vöruvíxla með afföllum hjá hinum
ýmsu verðbréfasölum. Fyrir tíma
verðtrygginga fjárskuldbindinga
var það eini möguleikinn auk spari-
skírteina, sem fólk hafði til að forða
peningum sínum frá verðbólgubál-
inu. Það skal tekið fram, að afföll
af verðbréfum eru lögleg og
eðlileg, þótt ýmsir haldi annað.
Sést það bezt á stöðugum auglýs-
ingum verðbréfasala um gengi
veðskuldabréf, sem er verð þeirra,
þegar afföll hafa verið dregin frá.
Flestum er kunnugt um auglýs-
ingar verðbréfamarkaðanna um
ávöxtunarmöguleika hjá þeim.
Ekkert virtist fólki því athugavert
við það, að einnig gæti verið góð
ávöxtun hjá Verðbréfamarkaðnum,
skráðri verðbréfasölu.
Ég minnist t.d. auglýsingar frá
sl. hausti, þar sem viðskiptavinum
eins verðbréfamarkaðarins var ósk-
að til hamingju með 78% ávöxtun
hjá honum. Þetta kom til umræðu
í sjónvarpsþætti skömmu síðar.
Spurt var hvemig þetta mætti vera,
að ávöxtunin væri virkilega svona
há. Forsvarsmaður þessa verðbréfa-
markaðar svaraði, að það væri ekki
„Þessi skrif um nafn-
birtingar og dylgjur um
glæpi hafa svo orðið til
þess, að fólk hefur ekki
þorað að halda uppi
vörnum af ótta við að
þá yrðu nöfn þess birt.
Eg hef orðið var við það
að fólk þorir ekki að
bera vitni af ótta við
að verða bendlað við
málið.“
hægt að gefa skýringar á því í
stuttu máli, það væri of flókið.
Samtímis var ætlazt til þess af
fólki, að það gerði sér grein fyrir
því, að um ólöglega starfsemi væri
að ræða hjá Verðbréfamarkaðinum,
af því að Hermann gaf því upp
ávöxtunarmöguleika langt yfír 30%
áári.
Viðskipti mín við Verð-
bréfámarkaðinn
Ég var einn þeirra, sem kom í
Verðbréfamarkaðinn til Hermanns.
Var það fyrst og fremst vegna þess,
að erfítt var orðið að fá verðbréf
hjá verðbréfamarkaði Fjárfesting-
arfélagsins, sem var farinn að
auglýsa af miklum krafti eins og
fleiri verðbréfamarkaðir, með þeim
afleiðingum að kaupendum fjölgaði
stórlega. Hermann var með frek-
ar lítið af veðskuldabréfum, en
sagðist geta útvegað nóg af
vöruvíxlum. Fór ég þá að beina
viðskiptum mínum til hans og
annars verðbréfasala og keypti
vöruvíxla. Þessa víxla fór ég með
í banka til innheimtu. Hermann
vissi, að ég verzlaði einnig við
anhan verðbréfasala og reyndi allt
til að ég flytti öll mín viðskipti til
sín. Hann var einstaklega geð-
þekkur og greiðvikinn maður, ég
held að ég hafi ekki verið einn um
þá skoðun. Þegar það kom fyrir að
víxill, sem hann hafði selt mér, lenti
í vanskilum í bankanum, sagði hann
mér iðulega að taka víxilinn úr
innheimtu og skyldi hann ná
greiðslunni inn. Fékk ég þá ávísun
til tryggingar víxlinum, sem ég
afhenti Hermanni, fyrir víxilupp-
hæðinni og vanskilavöxtunum.
Einnig kom það fyrir að hann
greiddi víxlana út, þegar ég kom
með þá úr bankanum. Lái mér hver
sem vill, þó að ég fengi mikið traust
á þessum manni.
Þar kom, að hann stakk upp á
því, að ég léti sig alfarið sjá um
innheimtu víxlanna. Hann sagðist
vera í sambandi við lögfræðing, sem
sæi um þau mál fyrir sig, sem hann
ekki innheimti sjálfur.
Ég féllst á það, þar sem hann
hafði reynzt vel í þeim málum, og
ég vissi, að honum var annt um
viðskiptin við mig. Eftir það sá
Hermann um víxlakaupin og inn-
heimtu þeirra. Þar sem hann gat
ekki innheimt víxlana, án þess að
hafa þá í höndum, fékk ég trygging-
arávísun frá honum með gjalddaga
og upphæð viðkomandi víxla. Þetta
er reynt að túlka þannig, að ég
hafí verið að lána Hermanni pen-
inga, þar sem ég hafí ekki tekið
við víxlunum og afhent honum þá
aftur til innheimtu gegn kvittun. Ég
býst við að flestir geri sér ljóst
hvers virði slíkar kvittanir væru nú,
en ég er búinn að fá ávísanakröf-
umar staðfestar með dómi á Her-
mann.
Ég fylgdist í fyrstu annað
slagið með því, að Hermann
keypti raunverulega víxlana,
sem ég fól honum að kaupa og
innheimta, en hætti því síðar, þar
sem Hermann leit á það sem
óvinsamlega tortryggni. Af því
að víxlarnir fundust ekki hjá
Hermanni, þegar hann var hand-
tekinn, og hann neitar að hafa
séð um víxlakaup og innheimtu
þeirra fyrir mig, eru víxlaafföll-
in talin sem vextir.
Til þess að þessi fullyrðing Her-
manns um lánsviðskipti við mig
passi við bókhald hans, sem fannst
hjá honum, þarf hann að halda
því fram, að samið hafi verið um
vexti með 2 aukastöfum. Hvað
mundi fólk halda, ef einhver bank-
inn auglýsti að innlánsvextir væru
nú 16,28%.
Afföllin, sem reiknuð voru af
víxlunum, voru aftur á móti heil
tala, sem ég gaf upp hjá rannsókn-
arlögreglunni, án þess að hafa séð
bókhaldið. Þau passa við bókhaldið.
Þar sem Hermann hafði ekki haft
lygina með 3 aukastöfum (samsvar-
ar að. bankinn auglýsti 16,279%)
munar 80 aurum á 100.000 kr.
ávísun. Þannig standa þau mál.
Innheimtustofan
Hermann ræddi oft um, að hann
hefði mikinn áhuga á að setja sjálf-
ur upp innheimtustofu. Svo var það
sl. sumar, þegar hafizt var handa
um að byggja. hæð ofan á húsið
við Lækjartorg, að Hermann gerði
ráðstafanir til að láta drauminn
rætast með því að kaupa stóran
hluta (80 fm?) af hæðinni. Þar
ætlaði hann að setja upp innheimtu-
stofu, sem átti að taka til starfa
um sl. áramót. Hann var búinn að
biðja mig að láta sig vita, ef ég
vissi um einhvern ungan og dugleg-
an lögfræðing, sem gæti séð um
hana.
Þegar hann svo tók niður skilti
Verðbréfamarkaðarins sl. haust,
spurði ég hvers vegna það væri
horfið. Hann sagðist vera að láta
gera nýtt skilti í sambandi við inn-
heimtustofuna.
Hermann hefur játað kaupin og
fyrirætlanir sínar með innheimtu-
stofu frá sl. áramótum hjá rann-
sóknarlögreglunni. En hvað ætlaði
hann að innheimta? Varla dettur
nokkrum í hug, að þar ætti að
innheimta okurlán. Nei, þarna átti
að innheimta vöruvíxla og önnur
lögleg verðbréf.
Grunsamlegar
innheimtur
Nú sér maður í blöðunum, að
Hermann hafi innheimt gamlar
skuldir upp á 5 milljónir króna rétt
áður en hann fór í frí til útlanda.
Maður verður að ganga út frá því,
að rétt sé frá skýrt, þar sem kunn-
ingjar Hermanns eru bomir fyrir
þessu hjá blaðinu, sem sagt ákveðn-
ir menn, sem blaðið veit um. Auk
þess er tekið fram, að innheimtan
hafí átt sér stað með aðstoð lög-
fræðings Hermanns, sem er sér-
staklega nafngreindur í því sam-
bandi.
Hermann gat ekki innheimt
neitt af þeim kröfum, sem fund-
ust hjá honum. Honum hafði
verið synjað um að fá þær af-
hentar til innheimtu. Hvað inn-
heimti hann þá? Nærtækust er
sú skýring, að þar hafi verið um
að ræða vöruvíxlana, sem ekki
fundust, og máttu ekki finnast
meðan á rannsókn stæði. Þá má
spyija, hvert hið raunverulega verð-
mæti þeirra hafi verið, fyrst hægt
var að fá 5 milljónir fyrir þá á
nokkrum dögum, þegar öllu máli
skipti að fá a.m.k. eitthvað. Þar á
ég við, að blaðið lét að því liggja,
að flótti úr landi hafi verið framund-
an hjá honum. Það skal tekið skýrt
fram, að ég veit ekkert um þetta
mál annað en það, sem í blaðinu
stóð. Hermann fékk aldrei lánaða
peninga hjá mér. Verðbréfa-
markáðurinn auglýsti kaup og
sölu vöruvíxla, ég notfærði mér þá
þjónustu, en léði aldrei máls á nein-
um öðrum viðskiptum. Affallatekj-
ur vegna vöruvíxlakaupanna gaf
ég einnig upp til skatts sem slík-
ar, sömu tekjurnar og nú er lögð
mikil áherzla á að kalla óiöglega
vexti.
Bakari hengdur
fyrir smið
Maður, sem ég þekki vel bjó í
leiguíbúð ásamt unnustu sinni og
nýfæddu bami. Hann var að beijast
við að safna fyrir útborgun í íbúð.
Hann hreifst af gylliboðum hinna
ýmsu verðbréfamarkaða og keypti
veðskuldabréf. Hann hringdi til að
afla sér upplýsinga um ávöxtun,
m.a. í Verðbréfamarkaðinn. Þar
spurði hann um veðskuldabréf.
Hermann svaraði, að hann skyldi
koma til sín og ræða málið. Þegar
hann kom, sagðist Hermann ávaxta
fé í kaupum veðskuldabréfa og
vöruvíxla með afföllum. Menn at-
hugi, að þama var maðurinn stadd-
ur á skrásettri verðbréfasölu. Her-
mann tók við innleggi til ávöxtunar
í framangreindum bréfum af mann-
inum og lét hann hafa ávísun fram
í tímann sem tryggingu ákveðinnar
ávöxtunar, sem Hermann sagði, að
þessi viðskipti gæfu.
Næst þegar maðurinn kom á
Verðbréfamarkaðinn, spurði hann
Hermann, hvort þetta væri örugg-
Ráðstefna um skólalýðræði
og tengsl skóla og atvinnulíf s
HELGINA 26.-27. apríl gangast
Iðnnemasamband Islands og
Bandalag íslenskra sérskóla-
nema fyrir ráðstefnu á Hótel
Esju undir yfirskriftinni „Skóla-
lýðræði og tengsl skóla og at-
vinnulífs“.
Á ráðstefnunni, sem hefst kl. 10
á laugardagsmorgni með setning-
arávarpi Sverris Hermannssonar,
menntamálaráðherra, verða flutt
ýmis framsöguerindi og ávörp. Á
laugardeginum mun Jón Böðvars-
son ritstjóri Iðnsögu íslands flytja
framsögu um uppbyggingu
menntakerfisins og stjórnun þess,
möguleika nemenda til að hafa áhrif
á mótun kerfísins og ákvarðanatöku
innan þess og um aðrar stefnur og
leiðir til úrbóta. Þorlákur Helgason
kennari mun ræða um kennslufyrir-
komulag og vinnubrögð innan skól-
anna, val námsefnis, fijálsræði í
námsvali og námsmat og möguleika
nemenda til að hafa áhrif á þessi
atriði, svo og um aðrar stefnur og
leiðir til úrbóta. Sólrún Jensdóttir
skrifstofustjóri í menntamálaráðu-
neytinu mun segja frá helstu mál-
efnum sem á döfínni eru í ráðuneyt-
inu. Ingólfur Á. Jóhannesson sagn-
fræðingur heldur ávaip um lýðræði
í menntun. Mörður Ámason mun
flalla um hugtakið „gagnrýnið
nám“ og Víðir Hafberg Sigurðsson
spjallar um próf og námsmat. Fjórir
nemar, af grunnskóla-, framhalds-
skóla- og háskólastigi, munu og
taka til máls um þessi efni. Þá verða
starfshópar í gangi um ákveðna
þætti þessara mála síðdegis á laug-
ardeginum.
Á sunnudeginum, 27. aprfl, hefst
ráðstefnan á ný kl. 13 með fram-
söguræðu Halldórs Guðjónssonar
kennslustjóra í Háskóla íslands um
tengsl skóla og atvinnulífs, en
Halldór er einmitt formaður ríkis-
skipaðrar nefndar um þetta mál.
Að lokinni framsöguræðunni verður
efnt til pallborðsumræðna um þetta
sama mál undir stjóm Tryggva Þórs
Aðalsteinssonar frá Menningar- og
fræðslusambandi alþýðu (MFA).
Þátttakendur auk hans og Halldórs
Guðjónssonar verða þau Ingjaldur
Hannibalsson forstjóri, Siguijón
Valdimarsson viðskiptafræðingur,
Sigurður Kristinsson formaður
Iðnfræðsluráðs, Guðrún Halldórs-
dóttir skólastjóri Námsflokka
Reykjavíkur, Magnús Einar Sig-
urðsson formaður Félags bókagerð-
armanna, Hörður Bergmann
fræðslu- og upplýsingafulltrúi
Vinnueftirlits ríkisins, Kristinn H.
Einarsson fræðslustjóri Iðnnema-
sambandsins, og Kristín Elva
Guðnadóttir nemi í Fósturskóla ís-
lands. Að pallborðsumræðum lokn-
um verður efnt til almennra um-
ræðna um málið.
Á laugardeginum verður borinn
fram matur fyrir ráðstefnugesti, og
báða dagyna verður kaffí á boðstól-
um. Menn eru því beðnir að tilkynna
þátttöku til skrifstofu Iðnnemasam-
bandsins.
(Fréttatilkynning frá INSÍ og BÍSN.)
Húsavík:
Frímerkjasýn-
ingogþing
Húsavík.
OPNUÐ verður frímerkjasýning
í Safnahúsinu á Húsavík á morg-
un, föstudag, í tilefni af 10 ára
afmæli frímerkjaklúbbsins
Öskju. Þetta er þriðja sýning
klúbbsins, hinar voru haldnar
árin 1977 og 1980.
Sýningin er sú stærsta sem hald-
in hefur verið utan höfuðborgar-
svæðisins. Sýnt verður í 90 römm-
um. Pósthús verður opið á sýningar-
stað fostudag og laugardag þar sem
hægt er að kaupa umslög, frímerki
og fá sérstakan stimpil, sem ein-
ungis verður í gildi á meðan á sýn-
ingu stendur. Frímerkin á sýning-
unni koma bæði úr safni Pósthúsa
og úr einkaeign. Tvenn söfn koma
einnig frá Noregi. Sýningin stendur
fram á sunnudagskvöld og er dag-
lega opin frá kl. 14.00 til 22.00.
Á laugardag verður árlegt þing
Landssambands íslenskra frí-
merkjasafnara einnig haldið í
Safnahúsinu. Fréttaritari.