Morgunblaðið - 24.04.1986, Qupperneq 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. APRÍL1986
Minning:
Skúli Magnús-
son kennari
Fæddur 27. mars 1911
Dáinn 15. mars 1986
Kveðja
Síðla dags þriðjudaginn 15. apríl
sl. barst mér fregnin um fráfall
Skúla Magnússonar, kennara.
Hann hafði kvatt að morgni þess
dags í Landspítalanum. Fregnin
kom ekki að óvörum. Skúli hafði
um skeið átt við þung veikindi að
stríða. Nú er ferðinni lokið í mann-
lífsins ólgusjó. Þrautir á enda. Frið-
ur fenginn. En ný vegferð að heijast
á sviðum nýrrar tilveru.
Það voru 22 sem útskrifuðust
sem stúdentar frá MA á vordögum
1935. Nú hafa 7 yfirgefið vettvang
dagsins hér. Hinir 15 koma á eftir,
smátt og smátt, einn af öðrum uns
hópurinn er allur. Slíkt er lögmálið
og undan því verður ekki vikist.
Vegna augnveiki í Ijórða bekk
frestaðist skólavist mín um eitt ár.
Þrjóska hvatti mig til að hefja nám
að nýju. Þá fluttist ég í aðra bekk-
sögn og við Skúli urðum herbergis-
félagar í heimavist af tilviljun. Það
fór vel á með okkur þótt ólíkir
værum talsvert um margt. Aldrei
kom til árekstra. Hemaðarmáttur-
inn áþekkur. Báðir og nokkuð sjóað-
ir í lífsins andstreymi og fátækir
af fé. Gagnkvæmt traust ríkti og
landamerki virt í hvívetna.
Skúli var meðalmaður á hæð og
bjartur yfirlitum. Hlédrægur og
hógvær. Gætinn, glöggur og vel
greindur. Hann hafði sig lítt í
frammi í félagsmálum skólans.
Bekkjarfélagi ágætur. Sagði sína
skoðun óhikað og tók afstöðu
ákveðinn en án einstrengingshátt-
ar. Féll inn í hópinn. Naut virðingar
og trausts og var vinsæll. Hann var
sögumaður góður. Söng fyrsta
tenór, háan og hreimfagran. Hann
var og skáld gott en flíkaði því lítt.
Vel lesinn í góðum bókmenntum
og það var ánægjulegt að hlýða á
hann ræða um þau efni eða velta
vöngum yfir torráðnum gátum til-
verunnar. Hann var og ferðafélagi
prýðilegur.
Einn sólbjartan en heldur svalan
vordag vora svo stúdentshúfumar
settar á kollinn. Hópurinn kom
saman með nokkram gestum niðri
í bæ. Lögin vora tekin hvert af
öðra: Gaudeamus igitur, Undir skól-
ans menntamerki, Eg vil elska mitt
land o.s.frv. Allir vora þar allsgáðir.
Síðan var kvaðst innilega og ný
vegferð hafín til frekara náms til
nýrra starfa.
Svo mættist hópurinn vorið 1985.
Þeir sem þá vora enn ofan foldar
og höfðu aðstöðu til slíks. Heilsast
var hlýlega. Lögin tekin á ný.
Raddimar þó ekki eins blæfagrar
og fyrr. Yfírbragðið eilítið öldur-
mannlegra en kannske virðulegra
að nokkra. Hreyfíngamar eitthvað
hægari en áður. En andinn var
furðu hress. Minningamar lifa góðu
lífí og gamanstundir frá skólaver-
unni era rifjaðar upp og hlegið dátt.
Svo er aftur kvaðst og hver held-
ur heim til sín. Ovíst með öllu um
endurfundi.
Að hryggjast og gleðjast
hérumfáadaga.
Að heilsast og kveðjast,
þaðerlifsinssaga.
(P. Árdal)
Stúdentahópurinn frá MA 1935
var ágætlega samsyilltur. Hann
mættist yfírleitt á 10 ára fresti og
á meiriháttar afmælum hvers ein-
staks. Störf manna vora nokkuð
sitt á hvað og í mismunandi fylking-
um staðið. En visst traust trúnaðar-
samband tengdi liðið saman. Það
kom glöggt fram á 50 ára afmæl-
inu.
Gildi starfa hvers og eins er
umdeilanlegt og þau láta mishátt
yfir sér. En allir reyndu sitt besta.
gjkúli ~káús~~kennnrastáffíð. Því
gegndi hann með prýði. Kennsla
hans ber ávöxt í viðhorfum og
þekkingu nemenda hans um víðar
byggðir landsins. Verkin tala með
svo ýmsum hætti.
Við andlát Skúla hefur í hópnum
frá 1935 fækkað enn um einn. Nýtt
ófyllt skarð stendur því autt. En
við hin komum á eftir eitt af öðra.
Tími gestanna á Hótel Jörð er
takmarkaður. Einn fer í dag, annar
á morgun. En vel flestir era þeirrar
skoðunar að vort líf, þótt stutt og
stopult sé, það stefni á æðri leiðir
og þar kunni að vera bjartara land
fyrir stafni. Og hópurinn að norðan
er sæmilega ókvíðinn um sinn hlut.
Honum er ljóst að kynslóðir koma
og kynslóðir fara en lífíð varir. Og
hann veit að enginn héraðsbrestur
verður þótt 50 ára stúdentar og
eldri hverfí yfír móðuna miklu.
Nú er hér einn ur liðinu kvaddur,
Skúli Magnússon. Hverfulleiki lífs-
ins blasir við og söknuður ríkir.
Skúli var vel kvæntur og farsæll
að niðjum. Við samstúdentamir
þökkum þessum prúða og geð-
þekkilega manni kynnin og sam-
verana um ævinnar skeið. Amum
honum fararheilla inn á lönd nýrrar
tilvera. Geymum góðar minningar
síungar í sál.
Vottum eiginkonu og niðjum
samúð okkar við fáfall svo ágæts
eiginmanns, föður og afa.
Einn úr stúdentahópnum frá MA
vorið 1935,
Eiríkur Pálsson
frá Olduhrygg.
Baráttunni er lokið með sigri
þess, sem alltaf hefír betur að lok-
um, hversu vasklega sem varist er.
Þótt hann kunni að gefa frest og
stundargrið, sjáum við oft blika á
sigðina beittu, og enginn veit, hve-
nær henni verður næst bragðið á
rós eða reyr.
En barátta Skúla Magnússonar
var hetjuvöm, og bestu vopn hans
voru bjartsýni hans, stilling og
hugarró, jákvæð afstaða til lífs og
lifenda, hvað sem á reyndi. Hann
vissi, að dauðinn er það gjald, sem
við verðum öll að greiða fyrir þann
munað að fá að lifa og njóta lífsins,
hvenær sem svo að gjalddaganum
kemur, enda varð hann drengilega
við dauða sínum, eins og sagt er
um fomar hetjur. Helsjúkur hafði
hann gamanyrði á vöram fram á
síðasta dag og vissi þó fullvel, að
hverju dró.
Skúli kvaddi þennan heim, þegar
liðnir vora þrír aldarfjórðungar og
tæpar þijár vikur frá því er hann
Ieit hann fyrst, sem var 27. mars
1911 í Hátúni í Hörgárdal, en flutt-
ist síðar að Skriðu í sömu sveit með
foreldram sínum, Friðbjörgu Jóns-
dóttur og Magnúsi Friðfínnssyni.
Þau hjón áttu tvo syni aðra,
Höskuld, sem andaðist árið 1944,
og Finn, sem nú á heima á Akureyri.
Skúli lauk stúdentsprófí frá
Menntaskólanum á Akureyri árið
1935, lagði stund á sálarfræði við
Kaupmannahafnarháskóla
1937—1939, en tók kennarapróf við
Kennaraskóla íslands 1940. Hann
kenndi við skólana í Vestmannaeyj-
um næsta vetur, en settist að á
Akureyri 1941 og gerðist kennari
við Barnaskóla Akureyrar og jafn-
framt stundakennari við Mennta-
skólann. Þar var hann einnig áram
saman prófdómari í sögu við stúd-
entspróf.
Skólaárið 1944—1945 vora deild-
ir efsta bekkjar Bamaskóla Akur-
eyrar vistaðar í hinu nýja og hálf-
karaða húsi Gagnfræðaskólans.
Þeim fylgdu tveir kennarar, Krist-
ján Sigurðsson og Skúli Magnús-
son, en samningar tókust milli skól-
anna um það, að þeir kenndu að
hluta við Gagnfræðaskólann gegn
því að tveir kepn;>rar hans kcnndu
bamaskóladeildum jafnmarga tíma
á móti. Þetta varð til þess, að Skúli
gerðist fastakennari við gagn-
fræðaskóla Akureyrar árið 1945 og
kenndi þar óslitið til ársins 1978
eða í 34 ár. Frá 1976 var hann
stundakennari, þar sem hann var
þá farinn að fínna til heilsubrests,
en kenndi jafnframt nokkuð við
Iðnskóla Akureyrar. Síðustu átta
' árin hefír heimili hans verið í
' Reykjavík. Þar fékkst hann m.a.
við prófgæslu við Háskóla Islands
og þýðingar, eftir því sem heilsan
leyfði.
Eg kynntist Skúla Magnússyni
fyrst að marki, þegar ég gerðist
kennari við Gagnfræðaskóla Akur-
eyrar haustið 1947. Við urðum ekki
aðeins starfsfélagar á fjórða tug
ára, heldur tókst líka gróin vinátta
með okkur og heimilum okkar. Þau
tengsl hafa aldrei bilað eða brostið.
Þessa vináttu er mér nú bæði Ijúft
og skylt að þakka, því að góðir vinir
era hveijum manni ómetanleg gjöf
og mikið þakkarefni.
Alltaf var gott til hans að leita,
hins reynda, hugkvæma og snjalla
kennara, ef vanda eða vafamál bar
að höndum. Alltaf var sömu ljúf-
mennskunni að mæta hjá honum,
jafnlyndi og manngæðum. í kenn-
araliði skólans ríkti jafnan hinn
besti samstarfsandi og skemmtileg-
ur félagsskapur, þar sem hver
studdi annan eftir megni og hver
um sig reyndi að gera öðram greiða,
ekki aðeins í starfínu sjálfu, heldur
náði þessi samstaða langt út fyrir
veggi skólans. Þetta var skólanum
og skólastarfínu öllu mikill styrkur,
og það var ekki síst að þakka
mönnum eins og Skúla, sem var
alltaf sami góði, trausti og
skemmtilegi félaginn.
Skúli var í hópi bestu úrvalskenn-
ara. Ég minnist þess ekki að hann
ætti við agavandamál að etja í
kennslustundum sínum. Þar ríkti
athygli og starfsvilji, og þar höfðu
baldnir strákar og masgefnar meyj-
ar hægt um sig. Ekki var það vegna
þess að Skúli væri skapríkur eða
stórorður, þannig að þeim stafaði
ógn af honum, öðra nær, heldur
bára nemendur ósjálfrátt þá virð-
ingu fyrir þessum rólega og festu-
lega kennara, að þeim þótti ekki
við eiga að spilla vinnufriði hjá
honum. Nemendum hans þótti líka
svo vænt um hann, að enginn vildi
gera honum neitt á móti skapi.
Arangur kennslunnar varð eftir
því. Margir gamlir nemendur Skúla
hafa minnst á þetta við mig, og
þeim kemur öllum saman um, að
þannig hafí það verið, og í minning-
unni sé þeim virðing og væntum-
þykja efst í huga, þegar þeir rifja
upp kynni sín af honum. Honum lét
vel að leggja námsefnið þannig fyrir
nemendur sína, að það vekti áhuga
þeirra, spurn og fróðleiksþorsta, svo
að þeir leituðu svars og svölunar
af eigin rammleik síðar, þótt
kennslustundinni lyki.
Eftirlætiskennslugreinar Skúla
vora saga, landafræði og íslenska,
en annars var hann furðu jafnvígur
á margar greinar. Hann var fjöl-
fróður, skarpskyggn og prýðilega
vel að sér. Hann stuðlaði að því
með verkum sínum og verklagni
að gera starfsheitið kennari að
sæmdarheiti, ekki eingöngu með
því að hafa próf sín á hreinu og
bréf upp á það, heldur með því að
vera lifandi, áhugasamur og starfs-
vandur fræðari, sem nemendurnir
lærðu hjá gagnleg fræði og góða
siðu, kennari, sem varð þeim fyrir-
mvnd að föpru lífi.
Skúli var háttvís og sómakær
drengskaparmaður, og öll fram-
koma hans var fáguð, festuleg og
stillileg. Hann var bjartur yfírlitum,
svipurinn hreinn og heiðríkja í
augnaráði. Hann var röskur meðal-
maður á hæð og beinvaxinn, vel á
sig kominn og léttur í spori.
Skúli Magnússon var ekki ein-
ungis farsæll í starfi, heldur var
hann ekki síður gæfumaður í einka-
lífi. 12. apríl 1938 gekk hann að
eiga skólasystur sína, Þorbjörgu
Pálsdóttur frá Víðidalsá við Stein-
grímsfjörð, mikla atgerviskonu, og
siðan hafa þau fylgst fast að og
stutt hvort annað í byr og andróða.
Þau hafa búið bömum sínum hinn
fegursta gróðurreit með skjól og
yl, þar sem heimili þeirra er, enda
hafa þau hjón hlotið mikið barnalán.
Elstur systkinanna er Magnús,
geðlæknir við Landspítalann og var
kvæntur Geirlaugu Bjömsdóttur,
meinatækni. Næst að aldri er
Margrét, kennari að mennt, gift
Halldóri Ármannssyni, efnafræð-
ingi, sem nú starfar í Kenýa á
vegum Sameinuðu þjóðanna, og
eiga þau heima í Nairobi. Þriðji er
Páll, prófessor og núverandi forseti
Heimspekideildar Háskóla íslands,
kvæntur Auði Birgisdóttur frá
ísafírði. Þá er Þórgunnur, bók-
menntafræðingur og starfsmaður
bókaútgáfunnar Iðunnar, gift Herði
Halldórssyni tæknifræðingi hjá
Norrænu eldfjallastöðinni. Yngstur
er Skúli, sem einmitt þessa dagana
er að ljúka MA-prófi í líffræði í
Kanada.
I landareign Skriðu í Hörgárdal,
á æskustöðvum Skúla, komu þau
hjón upp tijáreit í aflíðandi grösugri
hlíð með beijalautum. Þar dvöldu
þau oft á sumrin í kyrrð dalsins og
góðum ilmi úr jörð, angan þeirra
bjarka, sem þau höfðu gróðursett
sjálf. Þar nutu þau þeirrar hvíldar
og endurnæringar, sem návist við
móður náttúra getur ein veitt.
Þegar við, sem áttum vináttu
Þorbjargar og Skúla, hittum þau,
var okkur alltaf fagnað af hlýju og
innileika. Marga góða stund áttum
við á heimili þeirra fyrr og síðar. Á
skírdag átti Skúli 75 ára afmæli,
og þá átti ég síðast við hann tal í
síma. Hann var þá fullur bjartsýni
og vongleði, kvaðst vera á góðum
batavegi eftir erfiða skurðaðgerð
eftir áramótin síðustu, og við mælt-
um til endurfunda á komandi sumri.
Þeim fundum verður sennilega að
skjóta á frest um sinn, því að nú
hefír syrt í lofti, birta hins byijandi
vors hefir vikið um stund. En „él
eitt mun vera," mælti Njáll forðum,
og enn eram við sömu trúar.
Gagnfræðaskóli Akureyrar
þakkar dyggum starfsmanni sínum
um áratugi ómæld og ótalin spor
og verk, orð og athafnir í þágu
æskufólks á Akureyri og menningar
á íslandi.
Við Ellen kveðjum Skúla vin
okkar með þakklátum hug fyrir
langa og falslausa vináttu. Við
biðjum honum fararheilla, en send-
um Þorbjörgu, bömum þeirra og
öðram vandamönnum einlægar
samúðarkveðjur á viðkvæmri stund.
Sverrir Pálsson
Þegar ég kynntist Skúla Magn-
ússyni var hann hættur kennslu og
þau Þorbjörg kona hans flutt frá
Akureyri til Reykjavikur. Það var
fyrir tíu áram. Síðan þá höfum við
átt töluvert samán að sælda, bæði
í starfi og leik, en síðustu árin vann
Skúli við prófvörslu í Háskóla ís-
lands.
Sem starfsmaður við prófvörslu
var Skúli einstaklega samviskusam-
ur, nákvæmur og vandvirkur. Hann
var hægur í fasi og ljúfur í allri
umgengni jafnt við samstarfsfólk
sem stúdenta. Reyndar minnist ég
þess ekki að hann skipti skapi svo
á bæri, en varla var það sakir
geðleysis, heldur fremur af stillingu
sem honum var í blóð borin og
birtist einnig í hógværð hans og
kurteisi. Þannig var hann ávallt
boðinn og búinn að koma til starfs
þótt fyrirvari væri oft skammur og
stundum enginn og sjálfsagt stæði
ekki alltaf vel á hjá honum; en um
það fékk maður ekki að vita. Hann
bar hógværðina og lítillætið utan á
sér og sagðist jafnan bara vona að
Verkleysið líkaði honum illa.
Þessar eigindir Skúla þekkti ég
einnig af persónulegum kynnum og
vináttu við hann og Þorbjörgu. Er
við Sigríður kona mín festum kaup
á íbúð okkar, þá kom Skúli óbeðinn
og hjálpaði okkur við að mála og
lagfæra; var hann Sigríði og vinur
í raun er aðstæður réðu því að ég
var vant við látinn. Sýndi hann þar
af sér ótrúlega ósérhlífni og elju-
semi og einstaka velvild í okkar
garð. Þótti mér þá, og reyndar tíð-
um endranær, að hann kynni sér
vart hóf í vinnu; hugurinn vildi
miklu lengra en líkamlegt þrek
leyfði.
Skúli hafði lokið hefðbundnu
dagsverki sínu er við kynntumst,
en fylgdist vel með öllu, las mikið
og þýddi bækur og greinar. Lífsaf-
staða hans virtist um margt mótast
af íhugaðri vitund um hverfulleik
lífsins; lífíð var fyrir honum til að
lifa því á meðan þess er nokkur
kostur. Hann naut þess mjög að
vera til, naut þess að vera þátttak-
andi í mannlífinu og að fylgjast
með því. Um hvað svo tæki við
hafði hann sjálfsagt sínar hug-
myndir, en þær bar hann ekki á
torg. Hver dagur var honum ný
gjöf sem vert var að njóta; er við
kvöddumst að kvöldi að loknu
dagsverki sagðist hann jafnan
reikna með að við sæjumst á morg-
un, en hann gæti engu um það
lofað. Það kæmi í ljós. Og svo
brosti hann kankvís. Það var býsna
gott að fá að kynnast Skúla Magn-
ússyni. Hann var þeirrar gerðar að
kallaði á virðingu. Og það verður
gæfa að eiga hann að í minning-
unni.
Við Sigríður og Ásgeir vottum
Ingibjörgu og allri fjölskyldu þeirra
Skúla okkar innilegustu samúð við
fráfall hans, en vitum um leið að í
sorginni er styrkur að minningu um
vandaðan mann.
Þórður Kristinsson
„Áður sat ítur með glöðum
ogorðumvelskipti;
nú reikar harmur í húsum
og hryggð á þjóðbrautum."
Jónas Hallgr.
Þessi hending skáldsins tjáir
betur en mörg orð hugi ástvina og
frænda þegar dauðinn hefur höggv-
ið nærri. Og eflaust fór svo fleiram
en mér er spurðist lát föðurbróður
míns, Skúla Magnússonar, en hann
lést hinn 15. þ.m. á Landspítalanum
í Reykjavík. Óvænt gat fréttin ekki
talist þótt vonbrigðum ylli. Eftir
mikla og næsta tvísýna aðgerð er-
lendis í ársbyijun höfðu batahorfur
verið all góðar. Þrótturinn hafði
aukist smátt og smátt og glaðleg
og hvetjandi orð Skúla sjálfs vöktu
vonir um að enn gæfíst honum
nokkur heilsa og tækifæri til að
sitja á ný „ítur með glöðum og
orðum vel skipta". Hann lét engan
bilbug á sér fínna. Háttur hans var
sem fyrr að kvarta ekki,. viðmót
hans allt fremur hvatning til bjart-
sýni og^að gleðjast meðan dagur
entist. Ósjaldan vekur slík fram-
ganga öðram andvaraleysi en gerir
um leið minningamar þeim mun
bjartari. En því er líka við hæfí að
fylgja hugsun skáldsins áfram og
segja:
„... Glaðir skulum allir að öllu
til átthagavorra
horfa, er héðan sá hverfur
oss hjarta stóð nærri.“
Eins og ósjálfrátt reikar hugur-
inn til bernskuára minria í Skriðu
í Hörgárdal, þegar Skúli var hin
styrka stoð fjölskyldunnar. Veikindi
yngri bróður hans, Finns, höfðu um
það leyti valdið erfíðleikum sem
ekki var séð fyrir hvemig leystir
yrðu, en eldri bróðir hans, Höskuld-
ur, látinn fyrir fáum áram. Óhjá-
kvæmilegt var að ráðast í íbúðar-
húsbyggingu og vonin bundin Skúla
öðram fremur að leggja því lið.
Hann bjó þá á Akureyri ásamt
bömum sínum og eiginkonu, Þor-
björgu Pálsdóttur frá Víðidalsá í
Steingrímsfírði, en þau gengu í
hjónaband 12. apríl 1938. A Akur-
eyri hafði Skúli nokkram áram áður
tekið við kennarastöðu við Bama-
skóla Akureyrar og síðar Gagn-
fræðaskólann, sem hann átti eftir
að leggja til starfskrafta sína í ára-
Bann gætl orðlð að einhveriu gaimi tugj. En _rómm er sú tancr er rekkílj