Morgunblaðið - 24.04.1986, Blaðsíða 60

Morgunblaðið - 24.04.1986, Blaðsíða 60
60 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. APRÍL1986 Ljósm. Einar Hannesson. Veiðimannahúsið Melprýði (gamalt) við Straumfjarðará, skammt frá þjóðvegi. Sjá brúna í baksýn. Ljósm. Einar Hannesson. Veiðimannahús við Straumfjarðarás hjá Dal í Miklaholtshreppi. Straumfjarðarás í Hnappadalssýslu eftir Einar Hannesson Fjöldi veiðiáa á Snæfellsnesi er svo sem engan veginn í samræmi við strandlengjuna. Straumvötn eru af eðlilegum ástæðum flest lítil og falla stutt þar sem skaginn er mjór og auk þess fjöllóttur. Þá þekur hraun víða stór landsvæði, eins og kunnugt er. Undirlendi er að jafnaði lítið á Snæfellsnesi nema í Hnappa- dalssýslu og í Staðarsveit. Á fyrr- greinda svæðinu eru öflugustu lax- veiðiárnar: Haffjarðará og Straumfjarðará. í veiðimálaspjalli þessu er ætlunin að Qalla um síðar- nefndu ána. Tvö stöðuvötn í árkerfinu Vatnamælingar Orkustofnunar einkenna Straumljarðará sem dragá með stöðuvötn í kerfinu. Stærð aðrennslissvæðis Straum- fjarðarár í sjávarósi á svonefndum LönguQörum er 221 km 2. Efstu drög vatnakerfísins munu vera upptök lækjar í Seljadal, en hann fellur í stuðvesturenda Hrauns- Qarðarvatns. Áin sjálf kemur hins vegar úr Baulárvallavatni. Það er skammt suðvestur af Kerlingar- skarði, í 16 km fjarlægð frá sjó. Auk þess er Hraunsfjarðarvatn á kerfinu sem fyrr greinir þar sem lækur, Vatnaá, fellur úr því í Baul- árvallavatn. HraunsQarðarvatn er 2.5 km2 að flatarmáli og í 207 m hæð yfir sjó, en Baulárvallavatn er 1.6 km2 að flatarmáli, í 193 m hæð yfir sjó. Straumfjarðará fellur úr Baulár- vallavatni í stefnu í suð-suðaustur og sameinast sjó á Löngufjörum sem fyrr var getið. Fyrstu tvo km af þeim 16 km, sem eru til sjávar er hæðarmunur 86 m eða 4,3 m á hveija 100 metra. Eftir það er meðaltal fallsins um 0,8 m á hverja hundrað metra. ' í vatnakerfí Straumflarðarár er Laxá í Mikla- holtshreppi og fellur í hana á ósa- svæðinu. Auk þess koma ofar í vatnakerfið, beggja megin, ýmsar smáár og lækir, eins og Kaldakvísl, Vallnaá, Grímsá og Fáskrúð. Veiðifélag stofnað 1938 Veiðifélag var stofnað um sjálfa Straumfjarðará árið 1938 og er það eitt af elstu veiðifélögum hér á landi. Að félaginu stóðu átta jarðir, allar í Miklaholtshreppi: Hrísdalur, Dalur, Hofstaðir, Straumfjarðar- tunga, Borgarholt, Fáskrúðarbakki, Stakkhamar og Laxárbakki. Síðar bættust við jarðimar Eiðhús og Ytra-Skógames. Þá er þess og að geta, að á sumum jarðanna hefur verið tvíbýli. Fyrir daga veiðifélagsins var stunduð netaveiði í ánni, en eftir að það hóf starf hefur eingöngu verið veitt á stöng. Áin er fískgeng að Rjúkandafossi, sem er í 11 km tjarlægð frá sjó. í ána gengur bæði lax og göngusilungur: urriði og bleikja. Dýr yfirsjón Til fróðleiks um fyrri tíðar veiði- mál við Straumfjarðará, hefur Er- lendur Halldórsson, bóndi í Dal, tjáð undirrituðum, að Helgafellsklaustur hafí á sínum tíma átt öll veiðihlunn- indi í Straumfjarðará. Þetta megi sjá í máldaga klaustursins frá 1378 og eins í Vilkinsmáldaga frá 1397. Klaustrið hafí trúlega eignast veiði- réttinn um 1250, og ekki aðeins veiðiréttinn heldur nálega allar jarð- ir sem að ánni lágu. Erlendur hefur m.a. grafíð upp, að árið 1351 hafí verið dæmt í máli ábótans á Helga- felli og bóndans á Fáskrúðarbakka í veiðiþjófnaðarmáli. Því lyktaði með því að bóndanum var gert að greiða í gjald hvorki meira né minna en níu kýrverð! Erlendur bendir á að Bænhúsahylur í ánni minni á veiðiskap munkanna í Helgafells- klaustri, sem byggðu sér bænahús við ána og stunduðu þar veiði til matfanga fyrir klaustrið. Laxveiöin Varðandi laxveiði úr Straum- fjarðará á árum áður, má geta þess að á tímabilinu 1953 til 1957 veidd- ust að nieðaltali á hverju ári 334 laxar. Á tuttugu ára tímabili frá 1966 til 1985 fengust árlega að jafnaði 472 laxar. Hins vegar var meðaltalið 569 laxar, fyrir árin 1970 til 1979. Flestir fískar veidd- ust úr ánni árið 1975, eða 755 laxar. heimild var til að nota að jafnaði þijár stendur við veiðar í ánni fram til 1972, en fjórar stengur Sjávarfoss í Straumfjarðará. mest samtímis eftir það. Sú regla gildir að dagleg veiði má vera mest sex laxar á stöngina. Leigntakar Nokkrir aðilar hafa leigt veiði í ánni á undanfömum áratugum. Fyrr á árum var Ólafúr R. Bjöms- son, stórkaupmaður og félagar hans lengi með neðri hluta árinnar á leigu. Á því tímabili hafði Kristján Einarsson efri hlutann. Síðar komu til sögunnar sem leigutakar þeir Magnús R. Magnússon og Árni Kristjánsson. Árið 1969 tók Valdi- mar Sigurðsson á leigu veiðina og hefur verið með hana til þessa dags. Aðstaða fyrir veiði- menn Frá því um 1950 hafa veiðimenn haft til umráða sérstakt veiði- mannahús, því leigutakar að svæð- inu á fímmta áratugnum skuld- bundu sig til að byggja slíka að- stöðu, sem þeir gerðu skömmu síð- ar. Fyrirþann tíma höfðu veiðimenn gist á bæjum eða í tjöldum. Hús þetta, að nafni Melprýði, er skammt frá brúnni á þjóðvegi. Hins vegar réðst veiðifélagið sjálft í byggingu hentugs veiðihúss og var það tilbúið tii notkunar 1975. Það er 185 fer- metrar að flatarmáli og er í landi Dals. Fiskrækt Hvað fískrækt varðar, má geta þess, að á fyrsta áratugi útleigu árinnar var sleppt í hana töluverð- um §ölda kviðpokaseiða af laxi. En síðar hefur tiltölulega lítið verið um það, að laxaseiðum væri sleppt í Straumfjarðará. Það var þá helst í sambandi við klaköflun um miðjan sjöunda áratuginn þegar laxeldis- stöð í Vatnsholti á Snæfellsnesi fékk að taka stofnfísk úr ánni og endurgalt það með sumaröldum laxaseiðum sem sleppt var efst í ána. Hins vegar hefur efsti hluti árinnar árlega verið friðaður fyrir allri veiði. Þá hefur sérstaklega verið fylgst með laxagengd í ána og hvemig veiði hefur gefist og friðun verði aukin ef þess hefur verið talin þörf. Þá var nokkrum sinnum fyrr á árum brugðið á það ráð að veiða lax, til að sleppa í efri hluta árinnar. Þannig vom flutt í nokkur ár tugir laxapara til þess að láta þau hrygna á ófískgengu svæði árinnar, ofan Rjúkandafoss. Auk þess hafa verið gerðar ýmsar umbætur á rennsli árinnar, m.a. hefúr Dalfoss verið lagfærður, en hann hafði verið hindrun fyrir laxinn. Veiðistaðir Veiðistaðir eru margir í ánni og eru að sjálfsögðu misgóðir, eins og eðlilegt er. Þannig má nefna þá helstu: Sjávarfoss, Húshylur, Brú- arhylur, Traustibakki, Svarta- bakkafljót, Bænhúshylur, Lygnihyl- ur, Litlifoss og Dalfoss. Um árabil hefur aðeins verið veitt á flugu í júlí og ágúst ár hvert. Góðar tekjur af veiði Leigutekjur af veiðinni hafa verið góðar. Þær námu 1,2 milj. kr. á árinu 1984 og 1,7 millj. kr. 1985 og komu þessar fjárhæðir báðar óskiptar til veiðieigenda. Þeim var skipt samkvæmt arðskrá veiðifé- lagsins, er sýnir hlutdeild hverrar jarðar í veiði. Arðskráin er reist á landlengd jarða að ánni, hrygning- ar- og uppeldisskilyrðum fyrir landi jarðar og aðstöðu þar til veiði, hvort heldur sem er stang- eða netaveiði, sbr. ákvæði laga um lax- og silungs- veiði. Orkuvirkjun á svæðinu Meðal ráðamanna orkumála hef- ur verið talað um að virkja fallið úr HraunsQarðarvatni í Hraunsfjörð- inn á norðanverðu Snæfellsnesi. Af slíku leiddi að Bauluárvallavatn yrði einnig notað til miðlunar fyrir þessa virkjun. Það hefðu aftur á móti í för með sér að Straumfjarðará yrði líklega eyðilög sem laxveiðiá. Fyrr- greind stöðuvötn eru bæði góð veiðivötn. Ráðagerðum þessum hefur að sjálfsögðu verið mótmælt af veiðieigendum á svæðinu. Veiðifélagið er í landsambandi veiðifélaga. Þá er það eignaraðili að Fiskræktarstöð Vesturlands að Laxeyri í Hálsasveit, sem er í eigu veiðifélaga, fyrirtækja og einstakl- inga á Vesturlandi. Stjórn veiðifélagsins Fyrsti formaður Veiðifélags Straumfjarðarár var Kristján Ein- arsson, eigandi Dals, og var hann formaður til 1962. Er hann lést, tók við formennsku Árni Kristjánsson (Dalur). Alexander Guðbjartsson, Stakkhamri, varð formaður árið 1966, en hann féll frá árið 1968. Þá tók við sem formaður félagsins Hörleifur Sigurðsson, Hrísdal, en lét af formennsku þegar hann flutti burt úr sveitinni og Kjartan Egg- ertsson, Hofstöðum tók við árið 1976 og hefur verið formaður síðan. Með Kjartani í stjóm hafa verið þeir Erlendur Halldórsson, Dal, og Bjami Alexandersson, Stakkhamri. Helstu heimildir: Vatnamæling- ar, Orkustofnun. Veiðimálastofnun, birtogóbirtefni. Höfundur erfulltrúi /yá Veiði- málastofnunl Ljósm. V. Sig.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.