Morgunblaðið - 15.06.1986, Blaðsíða 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JÚNÍ1986
VALDNIÐSLA
Þegar
Mao stal
skáldinu
Íao Tse-tung, formanni kín-
verska kommúnistaflokks-
ins, var margt til lista lagt og
meðal annars þótti hann afbragðs
ljóðskáld. Nú hafa Kínveijar
komið fram með afdráttarlausar
fullyrðingar um að hann hafi
stundað ritstuld og skreytt sig
með lánsQöðrum frá öðrum skáld-
um. Rýrir þetta mjög hróður for-
mannsins eins og gefur að skilja.
í mars síðastliðnum varð op-
inská saga manns sem á sínum
tíma var handtekinn fyrir að hafa
stolið og stælt ritverk Maos. Þessi
maður var Chen Mingyuan og var
hann ekki nema liðlega tvítugur
þegar þessir atburðir áttu sér stað
árið 1966. Hann er núna 42ja ára,
og fyrir skömmu var haft viðtal
við hann í tímaritinu Beijing
Review sem gefið er út á ensku
í Kína. Þar skýrði hann svo frá
að rétt væri að sum af ljóðum
sínum hefðu verið eignuð Mao en
bætti því hins vegar við að for-
maðurinn hefði sjálfur verið frá-
bært skáld.
Chen upplýsti að þegar hann
hefði verið 15 ára gamall hefði
hann sýnt Guo nokkrum Moruo
nokkur ljóða sinna, en hann var
helzti sérfræðingur Kínverja í
fomri sagnfræði og eldheitur
aðdáandi Maos. Hafði hann verið
útnefndur forseti kínversku vís-
indaakademíunnar, ekki sízt
vegna aðdáunar sinnar á for-
manninum. Guo las ljóð unga
mannsins og tjáði honum að hann
hefði mikið til brunns að bera.
Hann ráðlagði honum að lesa 37
ljóð sem höfðu birzt eftir Mao og
voru ort í stfl 12. aldar ljóðlistar
í Kína, þrátt fyrir megna fyrirlitn-
ingu formannsins á hinu foma
höfðingjaveldi sem þessi ljóðlist
var sprottin úr.
Árið 1961 sendi Chen Guo
nokkrum þjóðkunnum skáldum og
rithöfundum ljóð sem hann hafði
ort og voru sum þeirra í klassísk-
um stfl. Skömmu síðar hófst
menningarbyltingin með sinni
taumiausu aðdáun á Mao for-
manni. Um 1966 lánaði vinur
Chenshonum nýútkomna bók sem
hét „Áður óbirt ljóð Maos for-
manns".
í bókinni sá Chen að flest ljóð-
anna voru eftir hann sjálfan. „Ég
var ungur og einfaldur og hélt
að ég gæti sjálfur leiðrétt þessi
mistök", sagði hann í viðtalinu
við Beijing Review.
En þrátt fyrir allt vildi Chen
hafa vaðið fyrir neðan sig, því að
hann áttaði sig á að það gat verið
hættulegt að ásaka Mao á meðan
tign hans og tilbeiðslan á honum
stóð sem hæst. Þess vegna fór
hann þá leið að skrifa bréf til
Sjú Enlæ forsætisráðherra, þar
sem hann skýrði honum frá þeim
mistökum sem orðið hefðu. Marg-
ir Kínverjar töldu þegar hér var
komið sögu að Sjú væri eini full-
trúi heilbrigðrar skynsemi við
stjómvölinn í Kína.
Á jóladag árið 1966 kom full-
trúi Sjús í Vísindaakademíuna þar
sem Chen vann og náði tali af
honum. Hann hafði meðferðist
þrenn fyrirmæli frá forsætisráð-
herranum sem hafði undir eins
skilið að þessi uppljóstrun gat
orðið afdrifarík fyrir skáldið unga.
í skilaboðunum hét hann því að
bók Maos yrði ekki gefin út aftur
og Chen yrði ekki ákærður og þá
var að auki skýrt tekið fram að
mál þetta væri ekki af pólitískum
toga.
Lögreg’lumenn ákærðir
fyrir að vega „Hróa hött“
Lögreglumenn í Brasilíu hafa
verið sakaðir um að hafa drepið
mann sem fetaði í fótspor Hróa
hattar og tók upp vopn til vamar
tíu þúsund fjölskyldum sem stund-
uðu landbúnað í Amason-héruðum
Brasilíu. Ennfremur hefur lögreglu-
mönnum verið gefið að sök að hafa
framið önnur morð, nauðganir,
pyndingar og þjófnaði á þessum
slóðum.
Brezka blaðið Observer skýrði í
fyrra frá manni sem gekk undir
nafninu Quintino. Hann hafði verið
jarðeigandi en yfirgefið Qölskyldu
sína árið 1979 til þess að stofna
og veita forystu samtökum bænda
í héraðinu Gleba Cidapar skammt
frá mynni Amazon-fljóts. Tilgangur
þessara samtaka var að veita við-
nám gegn stórfyrirtækjum sem
reyndu að hrekja þá frá jörðum sfn-
um. Eigendur stórjarða og náma-
fyrirtækja höfðu ráðið til sín leigu-
morðingja til þess að hrekja fólkið
á brott með morðum og öðrum
ofbeldisverkum og leggja síðan
undir sig lönd þeirra. Margir vopn-
aðir menn og oft í löreglufyigd
ruddust inn í þorp eða sveitabæi
og drápu menn eða börðu til óbóta,
og eitt fómarlambanna var meira
að segja krossfest. Þeir settu smá-
böm ofan á mauraþúfur, nauðguðu
ungum stúlkum, eyðilögðu hús og
uppskeru og stálu peningum og
verkfærum. Samtök Quintinos tóku
upp vopn til þess að beijast gegn
þessum lýð. Þau lentu í átökum við
tugi vopnaðra manna, sem voru á
mála hjá stórfyrirtækjum og land-
eigendum, og drápu rúmlega 100
þeirra. Quintino varð átrúnaðargoð
SVIÐIN JÖRÐ — Berfætlingar i
norðaustur Brasiliu í biðröð eftir
vatnsskammtinum sínum eftir að
fimm ára óslitinn þurrkur hafði
breytt landskikunum i sprungu-
þakta eyðimörk.
Mao Tse Tung.
En þrátt fyrir þetta reyndist
ekki unnt að vemda Chen fyrir
fjórmenningaklíkunni og þar með
eiginkonu Maos sem beitti öllum
ráðum til að notfæra sér hylli
formannsins til að ná æðstu völd-
um. Chen var sakaður um falsanir
og andbyltingarstarfsemi, var
misþyrmt og varpað í fangelsi. I
örvæntingu sinni reyndi hann að
stytta sér aldur.
Hann hlaut ekki uppreisn æru
fyrr en árið 1978 eða tveimur
árum eftir lát Maos. Hann kennir
útlendingum kínversku í Peking
og undirbýr nú útgáfu ljóðasafns.
En árið 1961, þegar hann sendi
frá sér sín fyrstu ljóð var Mao
formanni byijað að hraka. Vitað
er að sum þeirra ljóða sem hann
sendi frá sér um þessar mundir
voru í raun eftir önnur skáld.
- JONATHAN MISRSKY.
HINIR HEIMAKÆRU
Kanakreppan hreint
að drepa Evrópubúa
Háttsettur brezkur löreglumað-
ur hjá Scotland Yard gekk
nýlega til liðs við Margréti Thatcher
forsætisráðherra í viðleitni hennar
við að hvetja bandaríska ferðamenn
til að koma til Bretlands. Banda-
rískum ferðamönnum hefur fækkað
þar mjög vegna ótta við hryðjuverk,
og þar sem talið er of seint að
bjarga málunum að þessu sinni, er
allt kapp lagt á að laða ferðamenn
til landsins að ári.
Lögreglufulltrúinn, Richard
Wells að nafni, kvaddi á sinn fund
fulltrúa 80 bandarískra ferðaskrif-
stofa og sagði þeim að hættan á
hryðjuverkum í Bretlandi hefði
verið stórlega orðum aukin. í máli
hans kom fram að frá árinu 1983
hefðu hryðjuverkamenn banað nfu
manns í Lundúnum og þar af einum
bandarískum ferðamenni. Hann
minnti og á að meira væri um
morð í New York einni en í gervöllu
Bretaveldi. „Við megum ekki láta
hryðjuverkamenn skaða okkur
efnahagslega, og við viljum að þið
Bandaríkjamenn haldið áfram að
sækja okkur heirn," sagði hann.
Orð lögreglufulltrúans voru berg-
mál af því sem forsætisráðherrann
hafði sagt sólarhring fyrr í ávarpi
í bandarískri sjónvarpsstöð, en þar
fórust henni svo að orði: „Okkur
þykir mjög vænt um að fá Banda-
ríkjamenn í heimsókn. Komið fyrir
alla muni. Við söknum ykkar!"
Fulltrúar ferðaskrifstofanna
staðfestu allir að óttinn við hryðju-
verk væri meginástæða þess að
dregið hefði stórlega úr ferðum
Bandaríkjamanna til Evrópu. „Nú
er ekki lengur í tízku að ferðast til
Evrópu," sagði Manny Beauregard
sem starfar í Atlanta í Georgíu, og
bætti því við að 80% samdráttur
hefði orðið í Evrópuferðum á vegum
skrifstofu sinnar.
Það er til marks um hversu alvar-
legum augum er litið á fækkun
bandarískra ferðamanna að hátt-
settir Iögreglufulltrúar skuli vera
fengnir til að beija í brestina. Fjöldi
bandarískra ferðamanna í Evrópu
verður í ár víðast hvar fjórðungi
minni en í fyrra, en það var líka
metár.
Þótt bandarískir ferðamenn beri
einkum fyrír sig óttann við hryðju-
verk valda ýmsir aðrir þættir því
að þeir hafa ákveðið að dveljast
heima í sumar. Þar má til dæmis
nefna Chemobyl-slysið og enn-
fremur lág fargjöld á innanlands-
leiðum og lækkandi bensínverð.
Fýrir vikið geta þeir aðilar sem
starfa að ferðamálum innan Banda-
ríkjanna horft fram á góða daga.
En afleiðingamar fyrir Evrópu-
ríki hafa þegar orðið hrapallegar
og em þó ekki öll kurl komin til
grafar. I Frakkland gera menn ráð
fyrir að afpantanir á ferðum Banda-
ríkjamanna verði allt að 30%, en
tjónið verður þó ekki að fullu ljóst
fyrr en síðar, því að ferðamanna-
tímabilið er varla hafið. Verstar
verða afleiðingamar fyrir stór hótel
sem taka við hóppöntunum. Sam-
dráttur hefur og orðið í flugferðum
og Air France hefur lýst yfír að
farþegum þess á Atlantshafsleiðinni
muni væntanlega fækka um 17%.
Þtjár milljónir Bandaríkjamanna
komu til Ítalíu á síðasta ári og
vonuðust ítalir til að 20% aukning
yrði á ferðamannastraumnum að
vestan á þessu ári. Enn liggja ekki
fyrir opinberar tölur en talsmenn
hótela, veitingahúsa og ferðaskrif-
smábændanna. Þeir létu honum í
té mat, húsaskjól og skotfæri. Hann
var heiðursgestur þeirra við brúð-
kaup, skímarveizlur og önnur há-
tíðahöld.
Maður nokkur sem lögreglan
hafði náð á sitt vald skýrði frá því
að Quintino yrði viðstaddur af-
mælisveizlu hjá einu af hinum
mörgu guðbömum sínum 4. janúar
1985. Lögreglan gerði honum fyr-
irsát og skaut hann til bana ásamt
félögum hans tveimur er hann var
á leið að húsinu þar sem veizlan
átti að vera.
Lögreglan fullyrti að þremenn-
ingamir hefðu skotið fyrst, en vitni
sögðu að þeir hefðu verið skotnir í
bakið án þess að hafa dregið upp
byssur sínar. Þar á meðai var óvil-
hallur læknir sem annaðist líkskoð-
unina.
Víða í Brasilíu eru hatrammar
deilur og átök um landsvæði. Smá-
bændur sem hafa ekki formlegan
ábúðarrétt á jörðum sínum reyna
að sitja þar sem fastast og rækta
kom. Borgaraleg fylkisstjóm tók
við völdum af herforingjastjóminni
á síðasta ári og er henni umhugað
um að bændur þessir haldi áfram
búsýslu sinni. Ef menn hafa jarð-
næði til sveita er síður hætta á að
þeir fylli flokk atvinnuleysingja sem
þyrpast til borganna. En þrátt fyrir
allt þarf stjómin að fá tekjur af
stórbýlum með nautgriparækt og
námafyllitækjum sem flytja út jám
og kopar.
Frjálslynd öfl í Brasilíu fagna
því ákaft að stjómin í Pará skuli
nú hafa haft siðferðislegt þrek til
þess að taka höndum og leiða fyrir
rétt brotlega lögreglumenn sem em
í þjónustu hennar. Þeim er mikið í
mun að uppræta leifamar af alræð-
isstjóm herforingjanna sem vom
við völd í 21 ár og þótti ekki taka
neinum vettlingatökum á iandslýðn-
um.
José Carlos Castro er lögfræðing-
ur fjölskyldu Quintino og annarra
sem eiga harma að hefna vegna
atburðanna í Gleba. Hann gætir
jafnframt hagsmuna smábænda
sem vilja fá viðurkenndan ábúðar-
rétt á jörðum sínum og eiga í deilum
við stórfyrirtæki í öðmm fylkjum
Brasilíu, sem vilja sölsa undir sig
lönd þeirra. Flestar þær fjölskyldu
sem Quintino barðist fyrir hafa
þraukað. Vikum saman þurftu þær
að búa við þröngan kost úti í skógi
á meðan ástandið var sem verst í
heimahémðum þeirra, en nú virðast
hrakningar þeirra á enda og að við
blasa tiltölulega friðsælt tímabil.
Gamall bóndi sem þurft hefur að
flækjast víða um hérað í leit að
jarðnæði segist aldrei ætla að láta
undan síga. „Við ætlum ekki að láta
hrekja okkur á brott. Blóði okkar
hefur verið úthellt því að við viljum
vinna og styðja við bakið á bömum
okkar án þess að þurfa að þjóna
ríka fólkinu fyrir sultarlaun."
- ROBERT DEL QUIRARO