Morgunblaðið - 17.08.1986, Side 29

.

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1986
i
29
Einkarekstur í heil-
brig’ðisþj ónustu ávallt til
staðar í einhverri mynd
- segir bandarískur heilsufélagsfræðingur
BANDARÍSKI félagsfræðingurinn Odin W. Anderson hélt fyrirlestur
um einkarekstur í heilbrigðiskerfinu sl. föstudag, á vegum Land-
læknisembættisins og Félagsvísindadeildar Háskóla íslands.
Anderson er heiðursprófessor við
viðskiptadeild Chicago-háskóla og
félagsvísindadeild Wisconsin-
háskóla. Hann er einn helsti frum-
kvöðull heilsufélagsfræði í Banda-
ríkjunum, en það er nú stærsta
undirgrein félagsfræði í Banda-
ríkjunum og enn í vexti. Hann hefur
fengist við rannsóknir á þessu sviði
frá 1942. Rannsóknir hans hafa
spannað vítt svið, en þekktastur er
hann fyrir samanburðarrannsóknir
sínar á heilbrigðiskerfum vest-
rænna ríkja. Hann hefur síðari ár
einkum rannsakað einkarekstur í
heilbrigðiskerfum og áhrif nýrrar
tækni á heilsugæslu.
Strandir:
f fyrirlestri sínum tók prófessor
Anderson helst mið af þróun mála
í Bandaríkjunum, Svíþjóð og Bret-
landi. Kom fram hjá honum að
andstæð sjónarmið hafi ráðið upp-
byggingu heilbrigðiskerfanna í
Bandaríkjunum og Evrópu. í
Bandaríkjunum hafí áherslan verið
á að halda ríkinu sem mest utan
heilbrigðisþjónustunnar, en í Evr-
ópu, einkanlega Norðurlöndum,
hafí verið lögð áhersla á skyldur
ríkisvaldsins að tryggja öllum sáma
rétt til heiibrigðisþjónustu.
Kostnaður af heilbrigðisþjón-
ustunni hefur allsstaðar farið
vaxandi, og hefur það vakið áhuga
á að færa heilbrigðisþjónustuna í
hendur einkaaðila í þeim tilgangi
að tryggja hagkvæmari nýtingu
fjárins. I Svíþjóð hafi heilbrigðis-
þjónustan verið flutt í æ ríkari
mæli á hendur sveitarstjóma, en í
Bandaríkjunum hafí áherslan verið
á að innleiða samkeppni í heilbrigð-
iskerfíð. Hafði Anderson orð á því
að íslenska kerfið einkenndist af
óvenjumikilli miðstýringu fjárveit-
inga til heilbrigðiskerfísins og
óvenju lítt miðstýrðri stjómun.
Einnig hafði hann orð á að með
einkarekstri ættu íslenskir læknar
yfírleitt við stofur eða læknamið-
stöðvar í einkaeign, en ríkið borgi
fyrir þjónustuna, en í Bandaríkjun-
um væri miðað að því að halda
ríkinu utan heilbrigðiskerfísins,
nema til að tryggja þeim fátækustu
lágmarksþjónustu.
Niðurstaða rannsókna Andersons
er að hvar sem sett er upp ríkisrek-
ið heilbrigðiskerfi, komi alltaf fram
einkakerfi við hliðina á því, sem
sinni óskum um sérþjónustu, og
víðast er einkarekstur og ríkisrekst-
Morgunblaðið/Einar Falur
Bandaríski prófessorinn Odin W. Anderson flutti fyrirlestur um
einkarekstur í heilbrígðisþjónustu í Odda sl. föstudag.
ur svo samblandað að erfítt er að
greina í sundur.
Þá taldi hann ljóst, að sú hefð
að líta á læknisþjónustu sem rétt
sem allir ættu tilkall til myndi ekki
ganga til frambúðar, vegna nýrra
og dýrra sérmeðferða sem stöðugt
er verið að þróa. Taldi hann það
því líklegustu þróunina að komið
yrði upp vissri lágmarksþjónustu
sem allir fengju, en dýrari sérþjón-
usta yrði aðeins veitt í sumum
tilvikum, og yrði þá miðað við ein-
hvem árangur. Þá vaknar sú
siðferðilega spuming hvort nokkur
maður megi fá vissa þjónustu, þ.e.
þeir sem geta borgað, ef allir geta
ekki fengið hana. Við þessu kunni
hann ekkert svar.
Aðspurður um möguleika á að
innleiða samkeppniskerfi að banda-
rískri fyrirmynd hér á landi, sagðist
hann telja það ómögulegt vegna
smæðar þjóðfélagsins og dreifðrar
byggðar hér á landi. Það væri helst
í Reykjavík sem möguleiki væri á
að innleiða samkeppni í einhverri
mynd í heilbrigðisþjónustuna.
Slysum hef-
ur fjölgað með
vaxandi um-
ferðarþunga
„Umferðarþungi hefur aukist
gífurlega í sumar og þar með
fjölgar slysum,“ sagði Matthías
Lýðsson, lögreglumaður á
Hólmavík í samtali við Morgun-
blaðið.
Matthías sagði að í sumar hefðu
verið mörg slys á Ströndum. Nefndi
hann sem dæmi síðustu tvær vikur.
Tveir slösuðust alvarlega hinn 31.
júlí og voru fluttir til Reykjavíkur
og aðfaranótt laugardagsins 2.
ágúst var einn ökumaður fluttur
suður eftir útafakstur. Hinn 3.
ágúst og 9. ágúst óku bifreiðir út
af vegi og sl. þriðjudag slösuðust
tvær konur í árekstri skammt norð-
an við Hólmavík. „Þess má geta
að einn af sjö sem slasast hafa í
slysum hér í sumar notaði bílbelti.
Allir hinir, sex talsins, notuðu ekki
beltin. En meginástæða aukinnar
umferðar er sú að nú er fært um
Steingrímsfjarðarheiði til ísafjarð-
ar,“ sagði Matthías. „Vegurinn frá
Brú í Hrútafírði og að Hólmavík
er mjög góður, en því miður er
ekki hægt að segja hið sama um
veginn fyrir norðan Hólmavík og
það eru því oft mikil viðbrigði fyrir
þá sem norður aka að fara hann,“
sagði Matthías.
Matthías Lýðsson er eini fast-
ráðni lögreglumaðurinn í Stranda-
sýslu, en ráðningartími hans er frá
1. júní til 30. september. „Það er
algjörlega óhæft að hafa svo litla
löggæslu á svo stóru svæði,“ sagði
hann. „Ég get nefnt það sem dæmi
að það tekur mig jafti langan tíma
að aka frá Hólmavík að Brú í Hrúta-
fírði og aftur til baka og það tæki
mig að fara til Reykjavíkur. Norður
í Arneshrepp er enn lengra. Þá má
geta þess að á Grundarfirði, svo
dæmi séu nefnd, eru 700-800 íbúar
og tveir lögreglumenn fastráðnir. I
þessari sýslu eru um 1.200 íbúar
og það verða því að vera fleiri lög-
reglumenn. Það mun vera skilning-
ur á því í dómsmálaráðuneytinu,
en fjárveitingu vantar," sagði Matt-
hías Lýðsson að lokum.
fierra
GARÐURINN
AÐAISTR/ETI9 S12234