Morgunblaðið - 31.08.1986, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR.aiy ÁGÚST 1986
Ekkert er
nokkru sinni
nógu gott
Úr einu í annað með
Guðmundi Daníelssyni
rithöfundi
Guðmundur Daníelsson rithöfundur
hefur í nokkur ár staðið í bréfaskriftum
við pólskan lærdómsmann, Jerzy Wielu-
nski að nafni — „skáld og blaðamann,
sem talar öll heimsins tungumál og
sérhæfir sig í bókmenntum fámennis-
landa,“ lýsir Guðmundur honum.
Wielunski kom til íslands fyrir tíu árum
og dvaldist nokkra mánuði í Reykjavík.
Guðmundur Daníelsson í vinnuherbergi sínu. í „sjónvarpinu" eru tvö fullfrágengin handrit að nýjum
skáldsögum, sem Guðmundur hefur verið að vinna að undanfarin misseri. Skáldsögumar heita: „Fertug-
asta ár Frosta" og „Vatnið". :i
Þann tíma notaði hann til að
læra tungumálið og kynna sér
íslenska bókmenntasögu. Kynni
þeirra Guðmundar tókust þó ekki
fyrr en nokkru síðar, þegar Wielu-
nski var aftur kominn til síns
heimalands og skrifaði Guðmundi
og bað hann að útvega sér bókina
spítalasögu sem Guðmundur skrif-
aði árið 1971. Það var upphafið
af kynnum þeirra, samstarfi og
bréfaskriftum, sem fylla þykka
möppu.
Wielunski hefur þýtt fjölmörg
Ijóð Guðmundar yfir á pólsku,
frönsku og ítölsku og hafa þau
birst í þarlendum blöðum og tíma-
ritum. Hann hefur einnig tekið
langt viðtal við Guðmund bréfieið-
is, sem kom í pólska vikublaðinu
Kamena, sem Wielunski starfaði
við um hríð. Guðmundur hefur fyr-
ir sitt leyti aðstoðað þennan
pennavin sinn við að endursemja
Ijóð Wielunski á íslensku og hafa
mörg þeirra komið út í bókinni,
Að lifa í friði (1983). Nýlegt dæmi
um samvinnu þeirra er þýðing á
„einni af perlum heimsbókmennt-
anna“, aö sögn Guðmundar, heitir
sú perla Skuggar feðranna, ástar-
saga frá Úkraínu eftir Úkraínu-
manninn Mikhailo M. Kotsíúbin-
sky. Wielunski lausþýddi verkið af
frummálinu yfir á íslensku og Guð-
mundur tók síðan við og færði það
í íslenskan skáldbúning. Þetta verk
hefur ekki verið gefið út ennþá.
Þetta eru aðeins nokkur dæmi
um samvinnu þessara skáld-
bræðra og þaö vekur því nokkra
undrun þegar Guðmundur segir
að þeir hafi aldrei hist augliti til
auglits. „Við vissum ekki hvor af
öðrum þegar hann kom til íslands
og ég er orðinn latur að ferðast
nema ég eigi brýnt erindi og hef
því ekki heimsótt hann til Pól-
lands,“ segir Guðmundur.
Bókmenntakynning
í Poznaií
Það er auðvitað álitamál hvaö
telst brýnt erindi. í sumar fékk
Guðmundur ásamt tveimur öðrum
íslenskum rithöfundum, Halldóri
Laxnessog Agnari Þórðarsyni,
boð um að vera viðstaddur opnun
sýningar í Borgarbókasafninu í
Poznan í Póllandi. Boðskortið hef-
ur líkiega ekki komið neinum þeirra
á óvart, því til sýnis voru — og eru
reyndar enn — þeirra eigin verk,
sem og sýnishorn af verkum rit-
höfunda frá hinum Norðurlöndun-
um. Bókasýningin stendur frá 16.
júní til 16. september.
„Ég fékk bréf frá yfirbókaverðin-
um, Janusz Dembski, í vetur þar
sem hann fræddi mig á því að fyr-
ir dyrum stæði kynning á Norður-
landabókmenntum frá 1945 til
1985 og hefðu verk mín meðal
annars orðið fyrir vafinu. Nafn mitt
virðist vera einhverjum kunnugt í
Póllandi, líklega að einhverju leyti
vegna viðtals Wielunski og Ijóða-
þýðinga, en þó frekar kannski
vegna skáldsögu minnar, Blind-
ingsleiks, sem kom út í pólskri
þýðingu fyrir þremur árum," segir
Guðmundur.
Blindingsleikur var gefinn út af
útgáfufyrirtæki í Poznan, Widaw-
nictwo Poznanskie, og er þýdd úr
norsku. Á pólsku heitir bókin Po-
omacku.
Tildrögin voru þau, að sögn
Guðmundar, að fyrir nokkrum
árum kom pólskur maður til is-
lands, Robert Stiller að nafni, sem
kunni íslensku og starfaði fyrir
pólska forlagið. „Hann vildi þýða
og gefa út sögu mína, Sonur minn
Sinfjötli. Það var gerður útgáfu-
samningur og síðar annar ári síðar
vegna Blindingsleiks. Af margvís-
legum ástæðum hefur dregist aö
koma Synu mój Sinfjötli út í Pól-
landi, en að sögn útgefandans
verður þess ekki langt að bíða að
sagan komist þar á prent.
Það er nú svo með ritlaunin í
Póllandi, að þau komast ekki úr
landi vegna skorts á gjaldeyri. Ég
sagði þeim að mér væri alveg
sama, þeir skyldu greiða með
pólsku fé inn á bankareikning og
ég myndi svo koma í heimsókn við
tækifæri og éta og drekka ritlaunin
út. En af því hefur ekki orðið enn.“
Hlutverk rithöfunda
í bréfi því sem bókavöröurinn í
Posnan skrifaöi Guðmundi fór
hann þess á leit, að Guðmundur
svaraði nokkrum spurningum.
Sömu spurningar voru lagðar fyrir
alla höfunda sem valdir voru til
kynningar. Svörin skyldu vera hluti
skáldkynningarinnar og gefa sýn-
ingargestum tækifæri til að
komast nær höfundunum. Ein
spurningin fjallaði um skoðun rit-
höfundanna á „mikilvægustu
viðfangsefnum nútfma skáldsagn-
argerðar". Stór spurning, en svar
Guðmundar segir mikið um hugs-
un hans sem rithöfundar og
manns. Þaö hljóðar svo:
„Skáldverk nútímans ættu aö
gera það augljóst, aö öll stríð eru
töpuð stríð, þess vegna ber að
kjósa frið. Ef maöurinn er samt
neyddur til að berjast, þá getur
sigur hans aðeins falist í því, aö
vera maður til hinstu stundar, láta
ekki kúgast, deyja standandi.
Nútímahöfundur á auðvitað að
leita sannleikans, en aldrei láta sér
detta í hug, að hann finni nema
brot af honum. Hann á að unna
frelsinu, en muna um leið að al-
gert frelsi er ekki til nema í
hugarheimi brjálaðra manna. Fóst-
urjörðin er helgur dómur, þó má
skáldið ekki gleyma því, að hún
er aðeins brot af sameiginlegum
heimi okkar allra.
Skáld nútímans boðar engin
ákveöin trúarbrögö, en er umburð-
arlynt og efagjarnt. Bókmenntirnar
eiga bæði að vera til skemmtunar
og alvarlegrar íhugunar. Ekki má
ætlast tii of mikils af skáldum.
Vísvitandi tekst þeim aldrei að
„frelsa“ heiminn, en kannski óvilj-
andi. Hver veit?“
Viðtalið í heild er birt í 40 blað-
síðna sýningarskrá i „Lesbókar"-
broti, mjög myndskreyttri. Þar eru
einnig viðtöl við Laxness og Agnar
Þórðarson.
Ekkert er nógu gott
Það þarf ekki að spjalla lengi við
Guðmund til að átta sig á að í
þessum orðum kemur lífsskoðun
hans fram í hnotskurn. Ef hann
er spurður hvað honum finnist
mikilvægast í fari annarra þá svar-
ar hann umhugsunaríítið: „Orð-
heldni og stundvísi." Stundvísi er
GUDMUHD DANIEL-
SSON: — Siedzi? sobie
wygodnie za kolem pod-
biegunowym, na wy-
spje,‘ poárodku oceSnu,
w moim Selíoás, a tu
przychodzi z Lubhrnr
list do p. Wieluhskie-
go. Sqlíoss — to tylko
cztery. tysmce osób, 50
km na wschód od Rey-
kjaviku. 'LUt z Lu*ii-
na jesl tu niemal sen-
sacjg... Okazuje siq je-
szcze, ze w iiácie jest
kiika pytan. „Czy tóe
zechcialbym na nie od-
pnwiedzie é? Czyteinicy
„Kameny" byliby za to
wdzi^czni”. Lubljrt—
Cdzie to wloiciwie jcsL? Aha, to daieko stad, rut
poludiiiowym wschodxie. To tam, gdzie pqczkí róz
rozchylajk jui w kwíeiniu, gdzie Europa od
niepami^tnych czasów pisala strpny ksiQgi swoicb
dziejów i gdzie zawszc bylo ognisko wydarzeó —
mme
w cxtai
podziwu dl
Moja pierw3za powieió „Bracta z Grashaf
wyszla w 1835 r. Napisalem o chlopach, moty
czerpalem z mojej mlodoáci, kledy íylem na »
Terat tych moicb kslg2«?k nazbieralo sig okolo
Oprócz powieéci napisatem tei opowiadania, p
zje, dzienniki podróíy, eseje, przeklady z j«;:
ków obcych ild. Przez 30 lat uczylem w szkc
Zawaze bylo Vo moim zajeciem pierwszoplanow)
Niemniej jednak przcz 20 lat bylem redaktor
.xiHczelnym jednego z islandzkich tygodnik/
Ksigiki pisalem i dalej piszg — jakby dU dobn
swmopoczucia. Kiepsko by to bylo ze mntþ g<
bym przez rok nie napisal jednej ksiozki-
JW: — NiekUtre z periskteh pouneJci przelozt
tta iezyk poltki. Inne aq xvlltinie prcekifldone. J
stc ukioria tospóipraca z poiskimt u'ydawcami f t
maczamí?
GD: —- Kilka lat temu byl w Islandil pan Ro-
bert Stiller z Warszawy. Zna ísUndzkí, wspói-
pracowul z Wydawnictwem Poxnahskím. Napisal
do mnic list, proszqc o zgode ua przeloienie mo-
jej powiesci „Sonur minn Sinfjötli*’ na jczyk pul-
ski. Powíeié ta opiera si<* na wqtkach ze staryct
poganskích sag, m. in. na piesniach Eddy, oczy-
»Ég er alinn upp við sérstakt dálæti á Pólverjum,“ er fyrirsögnin á
þessu viðtali við Guðmund, sem pólska skáldið og blaðamaðurinn
Jerzy Wielunski tók við hann bréfleiðis fyrir nokkrum árum og birti
i pólska vikuritinu Kameaa.
Borgarbókasafnið i Poznan i Póllandi. Þar fer nú fram kynning á norrænum nútímabókmenntum, Sýningardeildin með íslensku höfundunum.
meðal annars á þremur íslenskum höfundum, Halldórí Laxness, Guðmundi Danielssyni og Agnarí Þórð-
arsyni. Morgunblaðið/Sigurður Jónsson