Morgunblaðið - 29.05.1988, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1988
23
Vísnasamkeppni Tóbaksvamanefndar:
Ekki reykja ástín mín
600 vísur bárust í keppninni
UM 600 visur bárust í Visnasam-
keppni Tóbaksvarnarnefndar, en
efnið hyggst nefndin nota i bar-
áttunni gegn tóbakinu. Dóm-
nefnd hefur valið 5 visur til verð-
launa, en mun fleiri visur eða
visupartar verða notaðir i starfi
Tóbaks varnanefndar.
Fyrstu verðlaun, 50 þúsund kr.
hlaut vísa eftir Hallgrím Helgason
listmálara frá Reykjavík en hann
er búsettur í New Yourk. Hún ber
yfirskriftina „Ekki reykja ástin
mín“ og er undir laginu Sofðu unga
ástin mín:
Ekki reykja ástin mín.
Þú ofan í þig lætur
neistum skotið nikótín
sem nagar innan lungu þín.
Við skulum hafa á lífinu góðar gætur.
Önnur verðlaun, 30 þúsund kr.,
hlaut Sigurjón Ari Siguijónsson,
Stuðlaseli 8 í Reykjavík:
Það er gagnmerk og gömul sögn
og gildir enn með réttu
að lífið styttist agnar ögn
við eina sígarettu.
Þriðju verðlaun, 20 þúsund kr.,
skiptast á milli tveggja höfunda,
Jóns Þorvaldssonar, Kambaseli 54,
Reykjavík og Guðmundar Amfínns-
sonar, Hlégerði 29, Kópavogi. Vísa
Jóns er svohljóðandi:
Dragðu burt skýið frá skynsemi þinni,
skoðaðu lífíð án reyks.
Þú færð glaðværð sem áttirðu inni,
orku til starfa og leiks.
Vísa Guðmundar er svohljóðandi:
Fýsi þig að forðast hel
finndu besta leikinn.
Lifðu bæði lengi og vel
laus við tóbaksreykinn.
Þá var ákveðið að einn höfund-
ur, Auðunn Bragi Sveinsson, Hjarð-
arhaga 28, fengi aukaverðlaun, 5
þúsund kr., fyrir eftirfarandi:
Ef þú tóbak alveg látið
ósnert getur,
lifiiðu bæði lengur og betur.
Dómnefnd skipuðu Helgi Sæ-
mundsson, Kristín Þorkelsdóttir og
Ámi Johnsen. Vinningshafar geta
vitjað verðlauna til Tóbaksvama-
nefndar. (Fréttatilkynning)
Könnun á skaðlegnm afleiðingum drykkju;
Drykkja léttra vína
fjölgar ekki slysum
BREYTINGAR á tiðni umferðar-
slysa og heildameyslu áfengis
haldast i hendur hér á landi sam-
kvæmt opinberum tölum þar að
lútandi. Þetta á þó einkum við
neyslu sterks áfengis, meiri
léttvinsdrykkja hefur ekki áhrif á
slysatiðni í umferðinni. Heildar-
neysla íslendinga á áfengi er með
þvi lægsta sem gerist á Norðurl-
ðndum en kannanir benda til þess
að þeim hætti frekar en grönnum
þeirra til að verða ölvaðir i hvert
sinn sem áfengi er haft um hönd.
Þetta kemur fram i grein Gylfa
Ásmundssonar i nýjasta tölublaði
Læknaritsins.
Gylfi hefur kannað gögn um
neyslu áfengis, ölvunarakstur, um-
ferðarslys og bílaeign á tfmabilinu
1966-1980. Þegar tölumar eru bom-
ar saman kemur f ljós að breytingar
á heildameyslu áfengis haldast f
hendur við tfðni umferðarslysa.
Umferðarslysum hefúr fækkað frá
árinu 1974 ef miðað er við fjölda
bíla. Þau standa að mestu i stað ef
miðað er við fólksfjölda og hið sama
má segja um heildameyslu áfengis.
Á sama tíma hefur léttvinsdrykkja
margfaldast á kostnað sterkra
drykkja, úr 240 ml hreins alkóhóls
á fbúa árið 1966 f 910 ml árið 1980.
Eftir árið 1975 hafa kærur vej
ölvunaraksturs staðið f stað
við fólksfjölda.
Hér er um að ræða hluta af um-
fangsmikilli samnorrænni könnun
skaðlegum afleiðingum áfengis.
íslandi liggja ekki fyrir nothæf gögn
um umferðarelys og ölvunarakstur
fyrr en eftir 1966 að sögn Gylfa.
Vogar:
Gjöf frá
elsta íbúanum
Vogum.
ELSTI fbúi Vatnsleysustrandar-
hrepps, Erlendsfna Helgadóttir,
fædd 8. ágúst 1889 (eða á nitug-
asta og niunda ári), hefur fært
björgunarsveitinni Skyggni i Vog-
nm fjárgjöf að upphæð þijátfu
þúsund krónur.
Forráðamenn Skyggnis sögðu í
samtali við Morgunblaðið að Er-
lendsína hafi sýnt björgunareveitinni
einstakan velvilja og gefið henni
gjafir sem hafí komið sér vel. Þeir
báðu Morgunblaðið að færa Er-
lendsínu bestu þakkir fyrir framlag
hennar til sveitarinnar. - EG
Afengisneysla og bílslys
1966
1980
Hetmitd: LæknablaM
Morgunblaðið/BS
Morgunblaðið/Sigurgeir
Marc Claus leggur blómsveig við leiði Hannesar Kristins Óskarssonar. Að baki hans standa foreldr-
ar Hannesar ásamt fulltrúum björgunarsveitanna f Vestmannaeyjum.
V estmannaeyjar:
Björgunarafreks minnst
STADDUR er hér á landi á
vegum Slysavarnafélags ís-
lands Marc Claus, forseti björg-
unarmiðstöðvarinnar í Ostende
í Belgíu.
í tilefni af komu sinni lagði
Claus leið sína til Vestmannaeyja,
þar sem hanir lagði blómsveig á
leiði Hannesar Kristins Óskareson-
ar, er fórst við björgun skipvetja
af Pelagusi frá Ostende. Pelagus
strandaði austur af Nýjafirði í
Vestmannaeyjum árið 1982.
Hannes var annar tveggja björgun-
armanna sem fórust er 6 skip-
vetjum af Pelagusi var bjargað.
Hinn var Kristján Vikingsson
læknir, en jafnframt fórust 2 skip-
veijar. í þakkarekyni afhenti Claus
bjöigunarsveitunum i Vestmanna-
eyjum, Hjálpareveit skáta og
Björgunarfélagi Vestmannaeyja,
minningarskjöld til minningar um
björgunarafrekið.
Marc Claus afhendir björgunarsveitunum i Vestmannaeyjum
minningarslgöld frá björgunarmiðstöðinni f Ostende, til minning-
ar um björgun skipveijanna á Pelagusi.
Helmingur alnæmissmita í
New York með sprautunálum
UM þessar mundir er stödd hér á landi Nina Peyser frá New York,
sem sérhæft hefur sig í meðferð ávana- og fikniefnaneytenda. Hún
hefur auk þess með höndum ýmis verkefni til forvama gegn alnæmissm-
iti á milli eyturlyfjaneytenda. Hún dvelur hér i nokkra daga til
fyrirlestrahalds á leið sinni til Bretlands og Hollands, þar sem hún
mun kynna sér helstu nýjungar i þeim löndum á þessu sviði.
Á meðan á dvöl hennar stendur sprautum og auðveldar þá um leið
sýktu blóði að berast á milli þeirra.
Erindi mitt til Evrópu er einmitt
að kynna mér hvemig þar hefur ver-
ið brugðist við þessum vanda. Þar
er meðal annars viða farið að auð-
velda fíkniefnaneytendum að komast
yfir sprautur fyrir Iftíð eða ekkert
verð. Til dæmis hafa Bretar tekið á
Peysei
starfsfólki Borgarepftalans og
Landsspftalans, auk þess sem hún
mun eiga fund með SÁÁ-mönnum.
Blaðamaður hitti Ninu Peyser að
máli og innti hana eftir þvi hvemig
starf hennar við meðferð fíkniefna-
neytenda tengdist forvömum gegn
alnæmi. „Margir halda að alnæmi
sé nær eingöngu bundið við kyti-
hverft fólk og berist hraðast á miíli
þeirra, en svo er þó ekki,“ segir Nina
Peyser. „Ein helsta smitleið alnæmis
er sú að eyturlyíjaneytendur deilí
saman sprautum og sýkt blóð berist
þannig á milli þeirra með óhreinum
sprautunálum. Til að mynda verðúr
að minnsta kosti helmingur allra al-
næmissmita I New York með þessum
bætti. Ástæða þess að þessi smitleið
er svo algeng þar, er ekki sist því
að kenna, að ólöglegt er að selja eit-
urlyQaneytendum sprautunálar í
New York. Því getur það reynst þeim
erfitt að komast yfir nýjar nálar. f
stað þess að sala nálanna sé undir
eftirliti opinberra aðila fer salan fram
á götum úti af misheiðarlegum aðil-
um, sem að sjálfsögðu selja þær f
hagnaðarekyni og sprengja þvi verð
þeirra upp. Þetta gerir það að verk-
um að eiturlyfjaneytendumir nýta
sprautunálar sfnar til hins ítrasta,
þar sem þeim er meira í mun að eiga
fyrir efninu, heldur en fyrir hreinum
nálum. f raun hvetur þetta fikniefna-
neytendur til þess að deila saman
það ráð að gefa eiturly^janeytendum
kost á að skipta á notuðum nálum
fyrir nýjar."
Vandamál þetta er að ^jálfsogðu
bundið við þá neytendur sem sprauta
efninu í æð og þá sérstaklega heróín-
neytendur, þó neytendur annarra
finiefna, til dæmis kókaíns, noti
þessa aðferð stundum einnig. Við
Beth Israel-meðferðarstofnunina,
sem Nina Peyser starfar við, hefur
verið beitt svo kallaðri methadone-
aðferð til l\jálpar heróínsjúklingum,
og hefur hún gefist vel, að sögn
Peyser. Hún felst í þvi að sjúklingn-
um er gefið methadone-eftiið, sem
gerir hann óháðan herófninu og kem-
ur í veg fyrir fráhvarfseinkenni.
Sjúklingnum er þannig hjálpað til
þess að komast inn f hið daglega lff
en síðan er smám saman reynt að
venja hann af methadone-efninu.
„Vandinn er gífúrlegur f New
York, þar sem eru 250 þúsund her-
óínneytendur , eða jafn margir og
öll íslenska þjóðin," segir Nina Peys-
er. „Þá eru ekki meðtaldir allir þeir
sem háðir eru alls konar öðrum teg-
undum ffkniefna. Það er þó ekki rúm
Morgunblaðið/Emilfa
Nina Peyser frá Beth Iarael-
meðferðarstofnuninni i New
York.
fyrir nema 40 þúsund herófnneytend-
ur á meðferðarstofnunum. Þvi verða
margir sjúklingar að bfða lengi eftir
plássi, ef þeir þá á annað borð kæra
sig um það.“
Peyser hefur jafnframt átt við
meðferð drykkjusjúklinga. „Of-
drykkja er einnig mikið vandamál í
Bandaríkunum," segir Peyser. „Með-
ferð drykkjsjúklinga hefur verið n\jög
ábótavant. Hún hefur verið að mestu
f höndum samtaka alkahólistanna
sjálfra, eins og AA samtakanna, sem
gefa í sjálfu sér ekki eiginleg með-
ferð. Þar hjálpa drykkjusjúklingamir
frekar hvor öðrum og sér sjálfum.
Meðferðir þær sem við höfum boð-
ið upp á felast fyret og fremst i hóp-
meðferðum og sálrænni hjálp. Þó
höfum við beitt ýmsum öðrum að-
feiðum, til dæmis höfum við gefið
drykkjusjúklingum pillu, sem þeir
eiga að taka að morgni dags og vetd-
ur hjá þeim mikilli ógleði og vanlfðan
ef þeir neyta áfengis. Gallinn er hins
vegar sá að þeir geta bara auðveld-
lega sleppt þvi að taka pilluna ef
löngunin verður yfíreterkari."
„Drykkjumenn, og reyndar einnig-
fikniefiianeytendumir, eru úr öllum
stéttum og þjóðfélagshópum," segir
Nina Peyser. „Þó er einn hópur
manna sem er nær alveg laus við
ofdrykkjuvandann, en það er fólk frá
Austurlöndum ftær. Það virðist hafa
einhvers konar innbyggða vöm
gagnvart áfengi, þvf eftir lftið magan
verður því óglatt og það getur ekki
drokkið meira.
Að lokum var Nina Peyser innt
eftir því hvort hún teldi, með hliðsjón
af reynslu sinni af meðferð áfengis-
sjúklinga, hvort hún teldi hættu á
því að sala á áfengum bjór myndi
valda auknum áfengisvanda hér á.
landi. „Ég get ekki séð að bjór breyti
miklu þar um. Það er sama áfengis-
magn i einni könnu af bjór og i einu
staupi af áfengi. Þvf þarf mun meira
magn af bjór til þess að ná sömu
áhrifum. Hins vegar getur það verið
varhugavert að gieyma þvi að bjór
er áfengi, séretaklega með tilliti til
ölvunaraksture sem er mikið vanda-
mál í Bandaríkjunum. Ég er þeirrar
skoðunar að bönn leysi sjaldan vand-
ann, sem sést best á því að áfengis-
vandi var ekki minni í Bandarfkjun-
um á bannárunum, en eftir að þvi
var aflétt. Menn útvega sér það sem
þeir sækjast þá eftir með öðrom leið-
um,“ sagði Nina Peyser að lokum.