Morgunblaðið - 29.05.1988, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1988
25
— Er æskudraumurinn að ræt-
ast?
„Nei, alls ekki. Það eina sem
skiptir mig máli er að gera góðar
myndir, eða að minnsta kosti það
sem mér sjálfum finnst vera góðar
myndir. Eins og ég sagði áðan þá
er Hollywood eingöngu heimur pen-
inganna. Þar ræður ekki ríkjum
fólk sem elskar kvikmyndalistina,
heldur fégráðugir lögfræðingar. Ég
er nú nýkominn úr mánaðarferð til
Hollywood og það var allan tímann
eins og að vera í einhverskonar leik-
fangalandi, eða borða ijómatertur
í öll mál. Allt í einu varð maður
alveg yfir sig þreyttur á öllu glamr-
inu, óglatt af öllu ijómaátinu. —
Og það er alveg á hreinu að ég fer
ekki þangað peninganna vegna. Ég
hef það fjárhagslega mjög gott hér
í Danmörku. En það sem heillar
mig er aðstaðan, öll þessi fullkomna
tækni — og svo að gera mynd á
ensku. Það er bláköld staðreynd að
myndir á ensku ná til fleiri áhorf-
enda og þessvegna langar mig að
gera mynd á ensku."
— Hvemig er góð kvikmynd í
þínum augum?
„Það er mjög erfítt að skilgreina
það í fáum orðum. Ég lít almennt
á kvikmyndina sem breiðan alþýð-
legan miðil. Hún er ekki hámenning
eins og til dæmis leikhús og bal-
lett, heldur meira í ætt við íþróttir.
Mér fínnst kvikmyndaáhorfendur
haga sér að mörgu leyti eins og
áhorfendur að fótboltaleik. Ef leik-
urinn er slappur er púað og sveiað.
Ef hann er góður er velþóknunin
líka látin óspart í ljós. Mér finnst
kvikmynd eiga að hafa ákveðið af-
þreyingargildi, en vera sálarauðg-
andi um leið. Mér finnst bíóferð
eiga að vera ferð inní heim sem
maður hefur ekki þekkt áður, sem
þýðir að viss trúverðugleiki verður
að vera til staðar. Dæmi um slíka
mynd gæti verið Gaukshreiðrið;
innihaldið er grafalvarlegt, en sett
fram á bráðskemmtilegan hátt.“
— Hvemig upplifir þú nú með
alla þína reynslu kvikmyndir
annarra?
„Ja, ég verð æ sjaldnar svo gagn-
tekinn að ég gleymi stund og stað.
Maður verður óneitanlega gagn-
rýnni, ekki endilega af ásettu ráði,
það fylgir bara manns eigin reynslu.
Mér finnst líka ekki koma fram eins
góðar myndir um þessar mundir og
fyrir segjum 5—10 árum. Þegar
maður kíkir á bíóauglýsingamar í
blöðunum, eða skoðar þær myndir
sem fá oskarsverðlaunin, þá eru því
miður fáar góðar nýjar myndir á
boðstólum. Eg held að það sé ekki
síst þessvegna sem Hollywood er
svo mikið á höttunum eftir evrópsk-
um leikstjórum, það vantar greini-
lega nýtt blóð í bransann. Evrópsk-
ir leikstjórar eru reyndar um margt
miklu betri verkmenn en þeir
bandarísku. Þeir mæta betur undir-
búnir í upptökumar, eru agaðri og
markvissari, sem orsakast af því
hversu vanir þeir eru að vinna við
erfið og naum skilyrði. Þeir fá miklu
meira útúr einni milljón en kollegar
þeirra í Bandaríkjunum. Svo eru
þeir líka miklu tengdari myndum
sínum, a.m.k. gildir það um leik-
stjóra á Norðurlöndum. í Banda-
ríkjunum eru leikstjóramir ráðnir í
vinnu eins og allir aðrir sem taka
þátt í gerð einnar myndar; á Norð-
urlöndum em myndimar oftast nær
hugarfóstur og hjartansmál leik-
stjóranna, sem leggja allt sitt undir
til þess að koma þeim á hvíta tjald-
ið, og þetta hefur áhrif á það hvem-
ig þeir nálgast þau verkefni sem
þeir taka að sér annars staðar.“
— Þykir þér einhver þáttur
kvikmyndagerðarinnar
skemmtilegri en aðrir: forvinn-
an, tökurnar, klippingin___?
„Nei, hver þeirra hefur sinn
sjarma. Undirbúningurinn er mjög
skemmtilegur; þá hefur maður
tækifæri til að breyta, flytja senurn-
ar fram og aftur, þar ræður sem
sagt skáldskapurinn ríkjum. Síðan
tekur við ótrúlega smámunasamur
starfi, sem er að leita að upptöku-
stöðum, fínna réttu leikarana,
hanna leikmynd og búninga o.s.frv.
í sjálfum tökunum tapar maður sér
dálítið í einstaka atriðum og missir
yfírsýnina, en þá er kikkið að sjá
það sem maður hafði ímyndað sér
raungerast, lifna við fyrir framan
mann. NÚ, svo í klippingu og ann-
arri eftirvinnslu getur maður redd-
að því sem miður hefur farið, og
stokkar hlutina eiginlega upp á
nýtt; þar lokast hringurinn og heim-
ur myndarinnar er fullskapaður. —
Þetta er allt saman mjög skemmti-
legt: það eina leiðinlega er allt
umstangið sem fylgir í kjölfarið,
þegar maður þarf að fara að selja
sig, kynna myndina, ræða efni
hennar við blaðamenn og aðra, þeg-
ar maður sjálfur hefur lokað bók-
inni og langar að fara að glugga í
eitthvað nýtt.“
— En hvemig líður þér þegar
þú hefur lokið við kvikmynd, létt-
ir þér eða geristu þunglyndur?
„Það hefur ekki mikil áhrif á
mig núorðið. Aður var söknuðurinn
mjög yfirgnæfandi tilfinning, það
var eins og að skilja við konu sem
maður elskaði. Bæði var það við-
skilnaðurinn við samstarfsfólkið
sem tók á mann, en ekki síst að
skilja við sjálfar persónur myndar-
innar, sem voru orðnar hluti af
manns eigin fjölskyldu ef svo má
segja, því ef leikstjóra á að takast
að skapa trúverðuga persónu í
gegnum leikara á fílmu, verður
hanr -j tengjast henni tilfinninga-
lega mjög náið, og það er alltaf
erfitt þegar slík tengsl eru rofin.
En mér finnst mér hafa tekist að
læra að lifa með þessu sem hluta
af starfínu."
— En nú virðist þetta endur-
taka sig eða endurspeglast í
einkalífi þínu, — þú átt margar
sambúðir að baki, ekki satt?
„Jú, það er reyndar alveg rétt,
og tel ég sjálfum mér trú um að
það hafí verið fylgifiskur starfsins,
ég er svo mikið að heiman, en það
er aldrei að vita nema slitnað hefði
uppúr þeim hvort sem er. Ég hef
heldur aldrei verið giftur, en ég á
þijú böm með þremur konum og
hef búið með mörgum öðrum. En
þú mátt ekki spyija mig nánar út
í einkajíf mitt, ég neita að svara
slíku. Ég veiti blaðaviðtöl til þess
að ræða um mikilvæga hluti sem
tengjast því sem ég er að gera, en
ég segi ekki kjaftasögur af sjálfum
mér.“
— En þar sem flestar myndir
þínar sem leikstjóra eiga það
sameiginlegt að fjalla um börn
og unglinga í uppeldislegri tog-
streitu gagnvart foreldrum,
skóla, þjóðfélaginu, og a.m.k.
„Ég hef aldrei verið
giftur, en óg á þrjú
börn með þremur
konum og hef búið með
mörgum öðrum.“
Zappa og Trú, von og kærleikur
gerast á þeim árum þegar þú
varst sjálfur unglingur, — þá
hlýtur sú spurning að vakna
hvort þessar myndir séu ekki að
einhveiju leyti persónulegt upp-
gjör við þína eigin æsku ...
„Jú, og þær eru það líka að
ákveðnu marki. Ég var mjög ein-
mana sem bam, og æska mín var
að mörgu leyti sársaukafull. Og það
má segja að starf mitt í dag standi
í beinu framhaldi af æskuleikjun-
um, því þeir gengu allir útá skáld-
skap; ég var sífellt að skapa mér
annan veruleik til þess að gera lífíð
bærilegra. Og allt sem ég hef feng-
ist við síðan hefur meira eða minna
gengið útá að skapa veruleikann
uppá nýtt. Það sem ég er í dag er
árangurinn af mjög meðvitaðri
sjálfssköpun, sjálfsagt í ríkari mæli
en hjá flestum. Ég stefndi til dæm-
is snemma að því að geta skapað
mínar eigin kvikmyndir, og byijaði
þá á því að læra undirstöðuatriði
ljósmyndunar o.s.frv. Ég varð að
finna farveg fyrir sköpunarþörf
ur fjalla um fyrst og fremst. í þeim
er verið að benda á að fjölskyldan
sem slík er engin trygging fyrir
þroska einstaklingsins.“
— Þú hefur sagst ætla að halda
áfram sögu Pelle sigurvegara
eftir nokkur ár ...
„Já, mér finnst ég ekki geta sagt
skilið við hann fyrr en eftir annað
bindið, Sko, það er mjög óvenjulegt
fyrir leikstjóra að fá efni uppí hend-
umar sem er jafn safaríkt og fyrstu
tvö bindi Pelle sigurvegara. Þar var
Nexö líka að lýsa heimi sem hann
þekkti af eigin reynslu. Seinni bind-
in tvö em hinsvegar óskhyggja
hans; þar er lýst þróun verkalýðs-
hreyfingarinnar éins og hann von-
aði að hún yrði, enda lauk hann við
verkið 1905. Og fyrir okkur sem
þekkjum þessa þróun em þessar
lýsingar hans bamalegar. Þetta em
þannig í rauninni tvö gjörólík verk,
fyrsta og annað bindið annars veg-
ar og þriðja og ijórða hinsvegar.
Og það hefur aldrei hvarflað að
mér að kvikmynda allt verkið. En
ástæðan fyrir því að við ætlum að
bíða í nokkur ár er að ég treysti
mér ekki til að halda áfram að lifa
í þessum söguheimi. Ég þarf að
hvíla mig á honum, enda ekkert
annað komist að hjá mér síðastliðin
þijú ár. Við ætlum líka að nota
Pelle Hvenegaard áfram í hlutverki
nafna síns; hann er nú á mjög við-
kvæmu þroskastigi, í upphafi
Max von Sydow og Polle Hvenegaard som vallnn var úr
hópi 3.000 drengja tll að lelka nafna alnn f vorðlaunamynd'
Innl Pelle slgurvegarl.
Frá upptöku Pelle slgurvogara, August or annar frá vlnstri;
„ ... ef lelkstjóra á aö takast aó skapa trúveröuga porsónu
f gegnum lelkara á fllmu, verður hann að tengjast hennl tll-
flnnlngalega mjög nálð.“
mína, gera hana að atvinnu minni,
annars hefði ég hreinlega orðið
geðsjúklingur.
Hinsvegar vom þessar kvik-
myndir um böm og unglinga, að
Pelle undanskildum, ekki gerðar að
mínu fmmkvæði. Ég var beðinn að
gera Zappa; ég var beðinn að gera
Heim Busters. Trú, von og kærleik-
ur var gerð vegna þess að okkur
Bjame Reuter þótti við ekki búnir
að gera strákunum í Zappa nógu
góð skil. Og þó að það séu einhver
element af sjálfum mér í þessum
myndum, þá verður að skoða þær
í sögulegu samhengi. A sjötta ára-
tugnum var þorri fólks í Evrópu
fátækur eftir allar hörmungar
Seinni heimsstyijaldarinnar. Síðan
kemur sjöundi áratugurinn með alla
sína velmegun, og þá tapaði þetta
fólk sér í glómlausri ásókn í efnis-
leg gæði. Bömin vom sett til hlið-
ar. Það em afleiðingar þessarar
efnishyggju fyrir þroska barnanna
sem Zappa og Trú, von og kærleik-
gelgjuskeiðsins og ekki forsvaran-
legt að hræra í sálarlífí hans á
meðan."
— Þá er það að lokum hin
klassíska spuming um kynni þín
af íslandi og íslenskri kvik-
myndagerð...
„Já, því er fljótsvarað. Ég þekki
því miður nánast ekki neitt til
islenskrar kvikmyndagerðar. Ég
veit, vegna sambanda minna í
Svíþjóð, að þar hefur starfað
íslenskur leikstjóri sem gerir
víkingamyndir, en ég veit ekki hvað
hann heitir. Og einu kynni mín af
Islandi em frá því mér var boðið
þangað þegar Trú, von og kærleik-
ur var sýnd þar. Ég var á íslandi
f fjóra daga og það er ekki hægt
að kynnast landi og þjóð á svo stutt-
um tíma. Vonandi fæ ég fyrr en
síðar tækifæri til þess.“
Viðtal: Páll Pálsson
Myndlr: Sölvl Ólafsson
o.fl.