Morgunblaðið - 18.09.1988, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1988
Morgunblaðið/SigJ óns.
Kartöfluupptökuvélar á kartöfluakri i Þykkvabœ.
Guðbrandur Pálsson skiptir mn
poka í upptökuvélinni.
Þykkvibær:
Búist við meðaluppskeru á kart-
öfhim og jafnvægi á markaðnum
Selfot
BÆNDUR i Þykkvabæ gera ráð fyrir að kartöfluuppskera þar verði
i meðallagi i ár. Reikna má með að kartöfluuppskeran hjá Þykkvabæj-
arbændum verði i kringum 5 þúsund tonn. Kartöflugrös féllu i fyrsta
frosti haustsins aðfaranótt þriðjudagsins 13. september og þvi unnið
af krafti við að ná uppskerunni úr görðunum.
Helmingur þeirra kartaflna sem
á markað fara kemur frá Þykkva-
bæjarbændum en gert er ráð fyrir
að markaðurinn taki við um 9 þús-
und tonnum. Hjá bændum i Þykkva-
bænum er kartöfluræktin lifibrauð
og aðalbúgreinin. í fyrra var upp-
skeran mjög góð um land allt og
offramboð á kartöflum sem leiddi
af sér verðfall og verðstríð. Bændur
í Þykkvabæ fleygðu um sex þúsund
tonnum af kartöflum og gera má
ráð fyrir að um átta þúsund tonnum
hafi verið fleygt á landinu öllu. Af-
Þórey Einars-
dóttir 100 ára
100 ára er í dag, 18. september,
frú Þórey Einarsdóttir á Hjalteyri.
Hún fæddist 18. september 1888
að Stóra-Gerði í Hörgárdal. Hún
ólst upp á Hömrum í öxnadal. Þór-
ey er tvígift. Fyrri maður hennar
var Snorri Halldórsson, læknir á
Breiðabólsstað á Sfðu. Þeirra synir
eru Snorri Páll og Halldór.
Seinni maður Þóreyjar var Jón
Kristjánsson, útgerðarmaður frá
Hellu á Árskógsströnd. En eftir að
hún giftist aftur bjó hún í Litla-
Árskógi en lengst af á Litla-
Árskógssandi, þar sem Jón stund-
aði útgerð.
Þórey hefur dvalið, undanfarin
ár hjá Guðrúnu Rósu, dóttur sinni,
og tengdasyni, Halldóri Brynjari, á
Hjalteyri.
koma flölda kartöflubænda var
mjög slæm. Með minni uppskeru
hafa rpenn væntingar um að jafn-
vægi skapist.
Neftid um framleiðslustýringu á
kartöflum hefur skilað af sér drög-
um að tillögum til ráðherraskipaðrar
nefndar um framleiðslustýringu og
stjómun á sölumálum. Þar er lagt
til í grófum dráttum að ákveðin
svæði fái framleiðslurétt miðað við
framleiðslu undanfarinna ára. Síðan
verði það í höndum framleiðenda á
svæðunum að skipta framleiðslu-
réttinum innbyrðis.
Ekkert verðstrið með
hæfilegri uppskeru
„Ætli þetta Verði ekki alveg pass-
leg uppskera þegar upp verður stað-
ið,“ sagði Páll Guðbrandsson kart-
öflubóndi í Hávarðarkoti og oddviti
í Þykkvabæ. Páll sem er formaður
Landssambands kartöflubænda
sagði að flárhagsstaðan væri hroða-
leg hjá mörgum kartöflubændum
eftir tvö síðustu ár.
„Verði uppskeran passleg miðað
við landsneyslu verður ekkert
verðstríð en ef í ljós kemur að upp-
skeran verður meiri en landsneyslan
getur sami darraðadansinn byijað
aftur. Núna velja menn sér söluum-
boð eða fara f beina sölu. Það er
síðan undir umboðunum komið
hvemig bóndanum gengur en hann
kaupir sér aðild að markaðnum með
hlutabréfakaupum í dreifingarfyrir-
tækjunum. Með því að hafa eitt
dreifingarfyrirtæki væri unnt að
útvega mun ódýrari kartöflur því
dreifingarkostnaður, söluskattur og
álagning er núna meira en helming-
ur af útsöluverðinu. Ég held að
menn séu bjartsýnir á að verðstríð-
inu ljúki núna þegar skaparinn sér
um vopnahléð með sprettunni,"
sagði Páll.
Hann kvaðst ennfremur álfta að
menn væm almennt á því að fá stýr-
ingu á framleiðsluna á næsta ári,
eins konar kvóta. Hann sagði að
framleiðendum hefði flölgað, sér-
staklega þeim sem væm með bland-
aðan búskap og hefðu fengið niður-
skurð á mjólk. Slíkt gengi ekki þeg-
ar verið væri að framleiða á yfirfull-
an markað.
„Það er allt fengið ef sölumál og
framleiðslustýring komast í eðlileg-
an farveg. Þá er það bara skaparinn
sem ræður," sagði Páll Guðbrands-
Uppskeran nægileg fyrir
viðunandi verð
r
„Þetta er alveg nægileg uppskera
ef það næst að selja hana fyrir við-
unandi verð,“ sagði Hafsteinn Ein-
arsson kartöflubóndi f Sigtúnum.
Hann kvaðst álíta að uppskeran
yrði svona í meðallagi.
Hafsteinn sagðist hafa hætt að
taka upp í fyrra þegar hann var
kominn með sex þúsund poka en
síðan hefði ekki nema helmingurinn
selst. Sölumagnið hefði þó ekki ver-
ið það versta heldur að verðið var
ekkert. „Það þyrfti að koma kvóti
á þetta, allavega einhver stjómun.
Maður var að vona að eitthvað
kæmi út úr kvótanefndinni,” sagði
Hafsteinn f Sigtúnum.
Minni hætta á niðurboðum
„Ég held það
með uppskemna
líti ágætlega út
sem það táknar
að þetta er bara rétt fyrir markað-
inn. Það má því búast við að minni
hætta verði á því að menn fari að
bjóða niður og vonandi allt faliið í
ljúfa löð í þeim efnum,“ sagði Heim-
ir Hafsteinsson bóndi í Sigtúnum.
Hapn kvaðst fylgjandi því að
kvóti jrrði settur á kartöflufram-
leiðsluna. „En það gengur ekki að
þeir sem hafa fiillvirðisrétt í öðmm
búgreinum fái kvóta f kartöflum.
Þetta er ekki til skiptanna. Það
hefur sýnt sig að þeir sem hafa feng-
ið niðurskurð í öðmm búgreinum
hafa farið í kartöflur af krafti og
þannig þrengt að hinum sem lifa á
þessu eingöngu eins og menn gera
hér í Þykkvabænum. Það er
öfugsnúið að í góðæri eins og í fyrra
fari menn nánast á hausinn. Ég tel
réttlátt í sambandi við kvótaskipt-
ingu í þessu að miða við framleiðslu
síðustu 10 ára fyrir hvert byggðar-
lag. Sfðan þurfa þau að skipta þessu
sín á milli eftir ákveðnum viðmiðun-
um,“ sagði Heimir Hafsteinsson í
Smáratúni.
Kvóti er vitleysa
„Ég get ekki séð hvemig einhv
jakkafatanefnd getur gert út
það hveijir deyi og hveijir ekk
þessari framleiðslu og kæri
ekkert um slíkt," sagði Tiyg
Skjaldarson kartöflubóndi f Nor
Nýjabæ. „Þessi kvóti er vitleysa.
Ég spyr bara hvemig eigi að finna
út kvótann á hvem bónda og hvort
loka eigi stéttinni. Þeir sem eru
fylgjandi kvóta halda að þeir séu
að tryggja sig en þeir em í raun
að hleypa að möguleika á alls kyns
miðstýringu. Það er hætt við að
jakkafatanefndimar vilji hjálpa ein-
hveijum Bjössa frá Bomsu í
Stfgvélafírði sem fór illa út úr refn-
um og þurfí því að fá kartöflukvóta
til að bjarga sér. Slíkt yrði beint á
kostnað annarra sem fengju
minna.“
Tryggvi sagðist búast við meðal-
uppskem f ár. Hann var einn þeirra
fáu sem seldi alla sína uppskem frá
í fyrra. Kartoflur frá honum eru
seldar í stómm pakkningum úr gám
við Umferðarmiðstöðina í
Reykjavík. „Ég seldi þeim sem
kaupa vildu og ætla að selja þannig
áfram. Það eina sem ég geri er að
ég sleppi bara úr milliliðakostnaðin-
um. Ég fæ ekki minna en aðrir fyr-
ir mínar kartöflur," sagði Tryggvi
og benti á að það væri mest eldra
fólk og bara allur almenningur sem
kæmi af götunni og keypti kartöflur
úr gámnum á lægra verði.
Sig.Jóns.
íslenzkir sérfræðingar
til starfa í Ungveijalandi
Gera arðsemisáætlun fyrir hitaveitu í 50.000 manna bor
NÚ í vikunni voru undirritaðir í Búdapest tveir samningar um, að veituna lægi endanlega fyrir,
íslenzkir aðilar leggi Ungveijum til sérfræðiþekkingu varðandi nýt-
ingu á heitu vatni. Er annar samningurinn á þann veg, að íslenzkir
aðilar taka að sér að gera arðsemisáætlun fyrir byggingu heitaveitu
fyrir 50.000 manna borg. Borg þessi heitir Hódmezövásárhely og er
í suðurhluta Ungveijalands. Hinn samningurinn er rammasamningur
um hönnun á upphitun og hitalögnum í tvö til þijú heiisuhótel, sem
hefja á framkvæmdir við á næsta ári.
Heimir Hannesson, forstöðumað-
ur markaðssviðs Búnaðarbankans
skýrði frá þessu í viðtali við Morg-
unblaðið, en hann hóf milligöngu
um þessa samningsgerð með fyrir-
tækinu Virki, sem Orkustofhun er
m. a. aðili að. Kostnaðurinn við
þessa hönnun nemur um 200.000
dollara (rúml. 9 millj. ísl. kr.). Hann
er greiddur annars vegar af hálfu
Ungveija og hins vegar af hálfu
Norræna útflutningsverkefnasjóðs-
ins.
Heimir sagði, að íslenzkir sér-
fræðingar myndu fara til Ungveija-
lands eftir hálfan mánuð til að vinna
að þessu verkefni og yrði því vænt-
anlega lokið fyrir næstu áramót.
Þáttur markaðssviðs Búnaðarbank-
ans hefði fyrst og fremst verið sá,
að koma þessum samningum á og
vera þar milligönguaðili. Norræni
fjárfestingarbankinn í Helsinki
hefði ennfremur verið aðili að þess-
um viðræðum.
Jafnframt hefði verið undirritað
samningur um það, að samtímis því
sem hagkvæmnisáætlunin um hita-
yrði hún gerð að útflutningsátalá
beggja það er íslendinga og Ung-
veija t'l þriðja aðila, sem gæti ver;
ið hvar sem væri í heiminum t. d.
í Sovétríkjunum, Kína og Afríku;
Sagði Heimir það vera mjög athygl-
isvert, að ríki i Austur-Evrópu hefcfi
með þessu einnig óskað eftir sam-
starfi við íslendinga um markaðs-
setningu verkefnisins.
Til viðbótar þessu hefði verið
undirritaður rammasamningur um,
að íslendingar annist útfærslu á
upphitun og hitalögnum í tvö til
þijú mjög stór heilsuhótel, sem
hefja á framkvæmdir við á næsta
ári. Verða þau reist í nágrenni
Búdapest eða við Baltonvatn vestan
borgarinnar. Ástæðan fyrir þessum
hótelbyggingum væri mikill og vax-
andi ferðamannastraumur til Ung-
veijalands.