Morgunblaðið - 08.10.1988, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1988
Birgir ísleifur Gunnarsson:
Svavar stofhar samstarfi ríkis
og sveitarfélaga í hættu
Slær sig til riddara með því að sverta og afflytja verk forvera síns
BIRGIR ísleifur Gunnarsson, fyrrum menntamálaráðherra,
segir að orð og aðgerðir Svavars Gestssonar á fyrstu dögum
í ráðherrastóli einkennist af því að Svavar vilji slá sjálfán
sig til riddara með því að sverta og aföytja verk forvera síns
í embætti, eins og komið hafi fram á blaðamannafundi ráð-
herrans í fyrradag. Birgir telur Svavar hafa gert mistök með
þvi að draga til baka fyrri tilmæli til borgarstjórnar
Reykjavíkur um að hún skipi fulltrúa í skólanefndir fram-
haldsskóla í borginni. Birgir segir ráðherrann þannig stofna
samstarfi sveitarfélaga og ríkis um rekstur framhaldsskóla
í hættu.
„Það eru vafalaust fordæmi fyr-
ir því að ráðherrar breyti um
vinnubrögð og leysi til dæmis frá
störfum nefndir, sem forverar
þeirra hafa skipað til undirbúnings
ákveðinna mála og setji nýjar
nefndir í staðinn. Slíkt er hins
vegar varla tilefni til þess að halda
blaðamannafund," sagði Birgir.
„Ég minnist þess ekki að nýr ráð-
herra hefji störf sín í ráðuneyti
með því að slá sjálfan sig til ridd-
ara á þennan hátt sem Svavar
Gestsson gerir nú með uppákom-
um, sem ganga aðallega út á það
að sverta fyrirrennara sinn og af-
flytja verk hans. Þessi vinnubrögð
segja meira um Svavar Gestsson
en okkur, sem höfum unnið í þess-
um málum undanfama mánuði."
Spennandi að sjá
útkomuna úr samstarfi
fiármála- og
menntamálaráðherra
Birgir gagnrýndi ummæli Svav-
ars um slæma aðkomu í ráuneyt-
inu og fjölmörg óuppgerð fjár-
hagsdæmi í stofnunum, sem heyra
undir ráðuneytið. „Hann nefnir
sérstaklega ýmsar menningar-
stofnanir, sem vissulega eru í fjár-
hagserfíðleikum, og hafa jafnvel
verið það í áratugi. Astæðan er
auðvitað sú að fjárveitingar til
þeirra hafa verið af skomum
skammti af hálfu ijárveitingar-
valdsins," sagði Birgir. „Auðvitað
á það við í þessum stofnunum eins
og öllum öðmm að þar verður hlut-
um ekki komið í „framkvæmdafar-
veg“, eins og ráðherra orðar það,
nema féð sé fyrir hendi. Þama
skiptir samvinna menntamálaráð-
herra og ijármálaráðherra gríðar-
lega miklu máli. Maður horfír núna
spenntur til þess að sjá hvað sam-
vinna þeirra flokksbræðra Svavars
og Ólafs-Ragnars Grímssonar, að
því er varðar fjárframlög til menn-
ingarstofnana, mun hafa í för með
sér. Það er ekki nóg að hafa uppi
stór orð, menn verða líka að fram-
kvæma hlutina."
Birgir sagði að það væri ekkert
nýtt að menn reyndu að koma
hlutum í framkvæmdafarveg, til
þess þyrfti hins vegar fjármagn.
Það hefði til dæmis verið búið að
gera úttekt á vanda Þjóðleikhúss-
ins og gera áætlun um úrbætur.
„Því máli hefði mátt koma í fram-
kvæmdafarveg á einni nóttu ef
fjármagn hefði legið á lausu,“
sagði Birgir.
Svavar hljóp á sig I
skólanefiidamálinu
Birgir sagðist telja að Svavar
hefði gert mistök er hann aftur-
kallaði tilmæli menntamálaráðu-
neytisins um að borgaiyfírvöld í
Reykjavík skipuðu fulltrúa í skóla-
nefndir framhaldsskóla í borginni,
sem ríkið rekur. Þá sagði Svavar
á blaðamannafundinum að hann
teldi skipan formanna skólanefnda
af hálfu menntamálaráðuneytis
óeðlileg vinnubrögð.
Birgir rifjaði upp ákvæði úr lög-
gjöf um framhaldsskóla, sem sett
var á síðasta þingi, um að ráð-
herra skipaði formann í nefndun-
um, en viðkomandi sveitarstjóm
skipaði hina fjóra nefndarmennina
í hvetjum skóla. „Um þetta fór
fram ýtarleg umræða á Alþingi
og þetta varð niðurstaðan. Til-
gangurinn var auðvitað að tryggja
samstarf skóla og borgaranna, að
í skólanefndir kæmu fulltrúar
borgaranna, skipaðir af sveitar-
stjómum. Hins vegar var gert ráð
fyrir því að fagleg sjónarmið nem-
enda og kennara kæmu fram í
gegn um skólaráðin, sem starfa
við hvem skóla og eru skólameist-
ara til ráðuneytis." sagði Birgir.
„Það hefur verið haft samband við
sveitarstjómir um allt land í þessu
sambandi og sums staðár skólana
sjálfa líka. Ef eitthvað er hægt
að gagnrýna mig í sambandi við
skipan skólanefndarformannanna,
er það að ég skuli ekki hafa verið
búinn að þessu, þar sem lögin tóku
gildi 1. september og þá hefðu
skólanefndimar átt að vera tilbún-
ar. Það tók því miður lengri tíma
og ekki var búið að skipa formenn
um allt iand,“ sagði Birgir.
„Það sem Svavar gerir hins
vegar, að afturkalla beiðni ráðu-
neytisins um að sveitarstjóminar
skipi í skólanefndimar í skólum
sem ríkið rekur eitt, einkum gömlu
menntaskólunum, tel ég vera mis-
tök. Ráðherra er þama kominn á
verulega hálan ís og ég tel raunar
að hann hafí hlaupið á sig. Til
þess að það ákvæði laganna kom-
ist til framkvæmda að sveitar-
stjómimar greiði 40% af stofn-
kostnaði þessara skóla þarf auðvit-
að góða samvinnu við þær. Ég
hafði átt viðræður við borgaryfír-
völd og hafði góða von um að ná
samkomulagi um þetta. Aðgerðir
Svavars stefna þess vegna sam-
starfínu við sveitarstjómir í stór-
hættu og það er alveg eins líklegt
að þær bregðist þannig við að þær
vilji ekki taka þátt í stofnkostnað-
inum og ríkið sitji áfram eitt uppi
með hann. Ég held að ráðherra
eigi að endurskoða hug sinn og
er reyndar viss um að hann gerir
það og snýr sér aftur til sveitar-
stjómanna þegar hann áttar sig á
stöðu málsins."
Hundruð kennara hafa
komið við sögu
námsskrárgerðarinnar
Varðandi fyrirætlanir Svavars
um breytta tilhögun á vinnu við
aðalnámsskrá grunnskóla sagði
Birgir að það væri ekki nýtt að
kennarar væra þar kallaðir til
ráðuneytis. „Sú námsskrá sem
send var út á mínum vegum var
unnin í samráði við hundrað kenn-
ara um land allt, þótt lokavinnan
hafí að sjálfsögðu einkum hvílt á
námsstjórunum í skólaþróunar-
deild menntamálaráðuneytisins.
Þessir námsstjórar era fyrrverandi
Birgir ísleifur Gunnarsson
kennarar og hafa mjög góða yfír-
sýn yfír þau viðhorf sem ríkjandi
era í skólum og meðal foreldra
skólabama."
Birgir sagði að þegar vinnu við
drögin hefði verið lokið, hefðu þau
verið send til umsagnar ýmissa
aðila, kennarasamtaka og fleiri,
og þær umsagnir hafa verið að
berast síðustu vikur. „Ég vara hins
vegar við því að námsskrá sé eitt-
hvert einkamál kennara eða for-
ystumanna í samtökum þeirra,
eins og mér sýnist af viðbrögðum
Svavars Gestssonar að hann haldi.
Það er sjálfsagt að hafa við þá
góða samvinnu, eins og ég tel að
hafí verið gert við gerð þessarar
námsskrár, en námsskráin er einn-
ig mikilvæg fyrir foreldra og hinn
almenna borgara, sem þarf að
sækja í skólana. Það er nauðsyn-
legt að fram fari almenn umræða
í þjóðfélaginu um þau atriði, sem
ágreiningur kann að vera um í
námsskránni." Birgir sagði að
ætlunin hefði verið að ljúka gerð
námsskrárinnar í haust, er allar
umsagnir hefðu skilað sér, og
heija þá kennslu eftir henni að
ári, en fram að því hefði átt að
kynna hana og fá fram viðbrögð
almennings.
Alþýðubandalagið hefiir
yfirleitt aukið
miðstýringu
Um ummæli Svavars um mið-
stýringu í ráðuneytinu, sagðist
Birgir vera honum sammála, ef
hann meinti það sem hann segði
um að hann vildi auka valddreif-
ingu í þjóðfélaginu. „Ef Svavar
meinar það sem hann segir, á
hann góðan bandamann þar sem
ég er,“ sagði Birgir. „Það er hins
vegar annað mál að reynslan hefur
sýnt að þar sem Alþýðubandalagið
hefur komið nálægt ríkisstjórnum
áður, hefur það aukið miðstýringu
alls staðar þar sem það hefur get-
að.“
Birgir sagði að Svavar mætti
hins vegar ekki ragla miðstýring-
arráðuneyti saman við ráðuneyti
þar sem mikið væri að gera, og
mikill fjöldi ákvarðana lenti óhjá-
kvæmilega á borði ráðherra.
Menntamálaráðuneytið væri enda
stærsta ráðuneytið hvað mannafla
varðaði og undir það heyrðu fleiri
stofnanir en nokkurt annað ráðu-
neyti. Dæmi um aðgerðir, sem
gripið hefði verið til í því skyni
að draga úr miðstýringu og auka
sjálfstæði þessara stofnana sagði
Birgir til dæmis framhaldsskóla-
frumvarpið og framvarp um Kenn-
araháskólann, sem hann flutti á
síðasta þingi.
Dregið í land
með stóru orðin
Birgir sagði það athyglisvert að
ráðherra væri þegar farinn að
draga í land með fyrri loforð sín
um lánamál námsmanna. Svavar
og fleiri þingmenn Alþýðubanda-
lagsins hefðu sótt hart að sér fyr-
ir að vilja ekki hækka námslánin.
Hann hefði þá borið fyrir sig að
ríkissjóður gæti ekki borið þann
kostnaðarauka, sem af því leiddi.
Alþýðubandalagsmenn hefðu ekki
talið það nein rök og sagt að væri
viljinn fyrir hendi, mætti finna fé
til kjarabóta fyrir námsmenn. „Nú
er Svavar farinn að bera fyrir sig
að það vanti íjármagn, stóra orðin
um að vilji væri allt sem þyrfti,
gilda ekki lengur. Fróðlegt væri
að vita hvað vörslumaður ríkis-
kassans, sem hefur lýst mikilli
samúð með baráttu námsmanna
fyrir hækkun lána, sé sama sinnis
og menntamálaráðherra. Og hvað
segja námsmenn nú?“ sagði Birgir.
Birgir sagðist sammála Svavari
um að Ríkisútvarpið þyrfti að
verða sjálfstæðara. Helsti vandi
þess væri hins vegar fjárhags-
vandi. Það hefði verið samþykkt
við ákvörðun fjárlaga í fyrravetur
að gjaldskrá þyrfti að hækka 13%
umfram verðbólgu á þessu ári.
Sjálfur hefði hann lagt fram tillög-
ur um hækkun gjaldskrárinnar á
síðustu dögum ríkisstjómarinnar,
en ástandið í ríkisstjóminni hefði
verið slíkt að ákvörðun um það
hefði ekki náð fram.
Ríkisstjórnin útilokar
gjaldskrárhækkun RÚV
„Það er athyglisvert að í tillög-
unum sem Þorsteinn Pálsson lagði
fram um verðstöðvun var höfð
opin smuga til þess að hækka
gjaldskrá Ríkisútvarpsins. I bráða-
birgðalögunum, sem núverandi
ríkisstjóm, og þar á meðal Svavar
sjálfur samþykkti, var þeirri
smugu lokað," sagði Birgir.
Stúdentaráð HÍ:
Ráðherra minntur á
gömul kosningaloforð
STÚDENTARÁÐ Háskóla Ís-
lands samþykkti einróma á
fundi sinum á fimmtudagskvöld
ályktun, sem send hefur verið
Svavari Gestssyni menntamála-
ráðherra. í ályktuninni er ráð-
herra minntur á þá skerðingu
á kjörum námsmanna sem
„Érysting“ á vísitöluhækkun
námslána árið 1986 hafði í för
með sér. Að sögn formanns
Stúdentaráðs vilja stúdentar
minna ráðherra á gömul kosn-
ingaloforð hans um leiðréttingu
á þessari skerðingu.
Ályktun Stúdentaráðs hefst á
því að Svavar Gestsson er boðinn
velkominn í embætti menntamála-
ráðherra. Síðan er minnt á þá stað-
reynd að frá janúar 1986, er
„frystingunni" var komið á, og þar
til henni var aflétt, hafí kjör náms-
manna skerst um 20%. „Þetta var
gert í nafni slæmrar fjárhagsstöðu
sjóðsins. Hefur þetta ekki verið
leiðrétt síðan þá, þrátt fyrir ágæta
stöðu LÍN en sífellt versnandi
stöðu námsmanna," segja stúdent-
ar svo í ályktuninni.
„Að tilhlutan forvera yðar var
framkvæmd könnun á því hvort
núverandi framfærslugrannur
væri fullnægjandi eður ei. Skýrsla
sem unnin var á vegum sjóðsins
sýnir að „æskileg" framfærsla er
mun hærri en sem nemur núver-
andi framfærsluviðmiðunum.
Samsvarar munurinn þeirri
skekkju sem myndaðist við „fryst-
ingu“ Sverris Hermannssonar,"
segir í ályktuninni.
Stúdentar skora svo á ráðherra
að leiðrétta skekkjuna: „Núver-
andi ástand framfærslumála er
algerlega óviðunandi og hefur
valdið því að margir námsmenn
hafa hrökklast frá námi. Því skor-
ar SHÍ á þig að afnema áhrif vísi-
tölufrystingarinnar frá og með
fyrstu vetrarúthlutun, þannig að
lán til einstaklinga í leiguhúsnæði
hækki úr kr. 33.418 á mánuði í
40.102, miðað við verðlag í sept-
ember 1988.“
Sveinn Andri Sveinsson, form-
aður SHÍ, sagði í samtali við Morg-
unblaðið að stúdentar vildu með
ályktuninni minna ráðherrann á
gömul loforð. „Stjómmálamenn
lofa oft meira en þeir rnuna," sagði
Sveinn Andri. „Svavar Gestsson
sagði á fundi með stúdentum fyrir
síðustu kosningar að það væri
skilyrði fyrir stjómarþátttöku Al-
þýðubandalagsins að það kæmi
fram í stjómarsáttmála að lögum
um LÍN yrði framfylgt. Þetta virð-
ist hafa gleymst í stjómarsáttmála
þessarar stjórnar," sagði Sveinn.
Sveinn sagði að ráðherra hefði
á síðasta ári rætt um að auka
þyrfti tekjur Lánasjóðsins um 360
milljónir, sem væri um hálfur millj-
arður króna á núvirði, til þess að
bæta fyrir tekjuskerðinguna. „í
þingsályktunartillögu Svavars og
fleiri þingmanna Alþýðubanda-
lagsins var lagt til að skerðingin
yrði leiðrétt og í greinargerð með
tillögunni voru ýmsar hugmyndir
um tekjuöflun, svo sem að taka
hagnað Seðlabanka eða Lands-
virkjunar til ráðstöfunar, skera
niður íjárveitingar til vamarmála-
deildar utanríkisráðuneytisins eða
leggja á stóreignaskatt. Það ættu
að vera hæg heimatökin núna,
þegar flokksformaður mennta-
málaráðherra ræður í fjármála-
ráðuneytinu," sagði Sveinn Andri.