Morgunblaðið - 08.10.1988, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1988
19
Minjasöfnín eru hluti af
fræðslukerfí þjóðarinnar
Safiimannafimdur haldinn í Reykjavík
Fundargestir á Safiimannafiindinnm Morgunblaðið/Þorkcll
NÚ stendur yfir í Reykjavík
fundur safiimanna, þar sem
forstöðumenn minjasafha og
aðrir áhugamenn um þjóðminj-
ar hittast og bera saman bækur
sínar, hlýða á erindi og leita
leiða til að tryggja sem best
vöxt og viðgang safnanna. Það
eru þjóðminjavörður, Þór
Magnússon og borgarminja-
vörður Ragnheiður Þórðardótt-
ir sem boða til fundarins og
hafa veg og vanda af fram-
kvæmd hans. Blaðamaður tók
hús á þeim og öðrum fúndar-
gestum, þar sem þeir snæddu
hádegisverð i Árbæjarsafini, og
forvitnaðist um tilgang fúndar-
ins og helstu umræðuefiii.
Þór Magnússon, þjóðminjavörð-
ur, varð fyrstur fyrir svörum.
„Þessir fundir eru haldnir á fjög-
urra ára fresti og er þetta sá þriðji.
Við teljum mikilsvert að koma
saman og ræða sameiginleg mál,
kynnast innbyrðis og ræða sam-
starf og tengsl Þjóðminjasafns,
Arbæjarsafns og byggðasafnanna.
Helstu umræðuefnin tengjast
vandamálum; hveiju þarf að beij-
ast fyrir og við hveija og þá kom-
ast fjármálin fljótlega í brennidep-
il. Það hefur reynst mjög erfítt að
fá fé til safnanna af þessum skatt-
peningum landsmanna, sem allir
beijast um og því hefur hugmynd-
in um fasta upphæð af verði hverr-
ar seldrar bjórflösku verið tekin
hér upp og hlotið góðar undirtekt-
ir. Hér hafa menningarmál og þá
einkum minjavemd verið fyrir borð
borin alltof lengi og við emm
30—40 árum á eftir frændþjóðum
okkar í þessum efíium. Þótt n\jög
mikið og gott starf sé unnið í sjálf-
boðavinnu af áhugafólki um minja-
vemd þá dugir það skammt og
undirtektir ráðamanna við beiðnir
um aukin Qárframlög era vægast
sagt daufar. Menn verða að fara
að gera sér grein fyrir því að minja-
söfn era ekki einhver hús þar sem
geymdir era gamlir munir til að
sýna ferðamönnum, heldur hluti
af fræðslukerfí landsins. Það er
ágætt svo langt sem það nær að
kenna íslandssögu eftir bókum, en
að hafa aðgang að minjum fyrri
tíma er öflugra kennslutæki. Þú
getur lært heilmikið um Jón Ara-
son af því að lesa bók um hann,
en þegar þú getur farið og skoðað
hökul Jóns og biskupsmítur og les-
ið sendibréf með undirskrift hans
lifnar sagan fyrir augum þér. Það
þarf að koma ráðamönnum í skiln-
ing um það að þjóðminjamar era
eign þjóðarinnar og það er forkast-
anlegt að láta menningarverðmæti
fara forgörðum vegna §árskorts“.
Ragnheiður Þórðardóttir, borg-
arminjavörður tók í sama streng:
„Það var hjá mér í sumar Norð-
maður frá Rogalandi og hann varð
steini lostinn þegar hann komst
að því hversu litlum íjárhæðum er
varið tíl minjavemdar hér. Roga-
land er lítið safnsvæði á norskan
mælikvarða en þar er þó veitt
hærri fjárveiting yj minjavemdar
en á Qárlögum hér.“
Hvað viltu segja um fundinn?
„Svona fundir era mjög gagn-
legir, einkum fyrir fólk utan af
landi, sem er kannski eitt að beij-
asL Hér í Reykjavík er samansafn
meginhluta þeirrar kunnáttu á
þessum málum sem er fyrir hendi
og það er mikill fengur fyrir þetta
dugmikla fólk í byggðasöfnunum
að koma hér og hittast, komast í
safnsins og læra hvort af öðru.“
Meðal dagskrárliða á Safti-
mannafundinum er kynning Frið-
jóns Guðröðarsonar á nýstofnuðu
félagi sem nefnist Minjar og saga.
FViðjón var beðinn að segja stutt-
lega frá félaginu.
„Áhugamönnum um mirjavemd
hefiir lengi runnið það tíl rifja hve
fjárhagsstaða safna, einkum Þjóð-
minjasaftis, er þröng. 1987 var
skipuð neftid tíl að gera áætlun
um ftamtíð safnamála í landinu
undir forystu Sverris Hermanns-
sonar. í framhaldi af því var farið
að ræða hvort ekki væri hægt að
stofna samtök áhugafólks, sem
með ráðum og dáð myndu styðja
við varðveislu menningarverð-
mæta í landinu. Stofnfundur fé-
iagsins var svo haldinn í húsakynn-
um tjóðmipjasafnsins 3. maí 1988.
Þess misskilnings hefur gætt að
félagið sé eingöngu bundið við
Reykjavík og nágrenni, en í lögum
félagsins er gert ráð fyrir að stofn-
aðar séu deildir út um land og til
að það mætti verða var kosið 15
manna fulltrúaráð fólks víða af
landinu. í framhaldi af þessu kom
fram vilji hjá safnafólki að skipt-
ast á skoðunum og er ákveðið að
á vori komanda verði efnt til nám-
skeiðs á Skógum undir EyjaQöllum
á vegum byggðasaftisins þar í
tengslum við fy'óðminjasafnið. Auk
þess hefst nú eftir áramótin
kennsla í Þjóðháttafræði við
Skógaskóla, baeði á skólastigi sem
valgrein og í formi námskeiða fyr-
ir áhugafólk. Kennari hefur veið
ráðinn Ragnheiður Vigfúsdóttir frá
Vík og mun hún verða í hálfri stöðu
í kennslu en í hálfri stöðu við ritun
Sögu íslenskra búnaðarhátta undir
ritstjórn Þórðar Tómassonar, safn-
varðar í Skógum."
Eitt af umræðuefnum fundarins
var endurbygging gamalla húsa á
vegum byggðasafna. Þórður Tóm-
asson er safnvörður i Byggðasafn-
inu í Skógum, þar sem endurbyggð
hafa verið 8 gömul hús. Þórður
var beðinn að skýra frá fyrir-
huguðum framkvæmdum við safii-
ið.
„Það er verið að undirbúa endur-
byggingu gamalla bæjarhúsa frá
Skál á Síðu; íjós, baðstofu og
frambæ með stofu og eldhúsi. Al-
gengasta spuming útlendinga sem
heimsækja safriið er hvemig húsa-
kynni hafi verið hituð upp á áram
áður og því er mjög skemmtilegt
að geta endurbyggt þessa fjós-
baðstofu og þannig leitt gesti í
allan sannleika um þennan þátt í
íslenskri húsagerð. Fjósbaðstofan
frá Skál er einnig gott dæmi um
slík hús frá fyrri hluta þessarar
aldar, öll viðuð með timbri úr Með-
allandsfjörum.
Einnig er nú í áætlun bygging
nýs safnhúss í Skógum, en safnið
þar er 40 ára gamalt og löngu
yfirhlaðið af gripum. Allt er þetta
unnið í kapphlaupi við tímann, því
öll hin foma þjóðmenning er á
góðri leið með að fara forgörðum.
Minjasöfn landsins veita gestum
þjóðarinnar tækifæri til að kynnast
gamalli þjóðmenningu og era
ómetanlegur þáttur í uppfræðslu
æsku landsins sem hefiir næsta
lítil k}mni af fortíð og sögu.“
Borðnautur Þórðar, Egill Ólafs-
son á Hnjóti við Patreksfjörð er
einnig mikill áhugamaður um
björgun menningarverðmæta og
stofnaði eigið safn, Minjasafn Eg-
ils Ólafssonar, sem hann gaf Vest-
ur-Barðastrandasýslu. Hann var
spurður hvað honum þætti værrieg-
ast til úrbóta í safnmálum.
„Það þarf að gera meira en
virkja áhugamenn sem leggja sig
alla fram við að bjarga menningar-
verðmætum frá glötun. Væri ekki
athugandi að virkja opinberar
stofnanir? Á öld tækni og framfara
eru vélar og tækjabúnaður ríkis-
stoftiana óðum að víkja fyrir af-
kvæmum tæknibyltingarinnar.
Þessum tækjabúnaði er kastað á
glæ, hlutum sem oft og tíðum hafa
markað þáttaskil í atvinnusögu
okkar. Það ætti að vera hægt að
veita þessum ríkisstofnunum að-
eins aukin fjárráð svo þau geti
sett þessa hluti í geymslu þar til
Þjóðminjasafnið fær aðstöðu til að
varðveita þá til langframa. Annað
höfuðatriði í varðveislu gamalla
muna er að stjómvöld marki Þjóð-
minjasafni fastan tekjustofn í fjár-
lögum, t.d. ákveðið hlutfall ágóða
af væntanlegri sölu bjórs á ís-
Iandi.“
Enn eitt máleftii sem til umræðu
var á safnmannafundinum var
uppbygging og hlutverk sérsafna.
Samband Austur-Húnvetskra
kvenna stofnaði og rekur eitt slíkt
safn, Heimilisiðnaðarsafnið á
Blönduósi. Forstöðumaðurinn,
Elísabet Sigurgeirsdóttir var beð-
inn að skýra frá starfsemi safnsins.
„Undirbúningur að stofnun
saftisins hófst í kringum 1960, en
það var tímafrekt að safna munum
og Heimilisiðnarsafhið var ekki
formlega opnað fyrr en 1976. Það
er að hluta til safn Halldóra
Bjamadóttur, sem ferðaðist um
landið og safnaði gömlum hei-
maunnum munum. Fyrir utan safn
Halldóru, sem nú er unnið við að
skrá, era i safninu 800 skráðir
munir, mest ullarvörar en þó kenn-
ir ýmissa annara grasa. Við erum
með skólasýningar m.a. sýni-
kennslu í tóskap og bjóðum á
hveiju ári tíu ára bekkjum allra
grannskóla í héraðinu á þessar
sýningar. Öll starfsemi við safnið
er unnin í sjálfboðavinnu. Það má
nefna það til gamans að SAHK
er 60 ára á þessu ári og í tilefni
af því verður gefíð út þjóðlegt rit,
með greinum um fomar vinnuað-
ferðir á heimilum, allar skrifaðar
af konum.“
Safnmannafundinum lýkur í dag
með ferð austur fyrir Fjall, þar sem
skoðuð verða söfn undir leiðsögn
sérfróðra aðila.
Textí:FB
Kjötmiðstöðinhf:
Sölu á verslun
við Laugalæk ríft
KAUPIIM fimm starfsmanna
Kjötmiðstöðvarinnar hf. á versl-
un fyrirtækisins við Laugalæk
hefur verið rift.
Að sögn Hraftis Bachmann aðal-
eiganda Kjötmiðstöðvarinnar rekur
fyrirtækið verslunina áfram en mun
leita fyrir sér með sölu hennar að
nýju. Ástæðu riftunarinnar sagði
Hrafn vera að komið hefði upp
ósamlyndi í hópi hinna nýju eiganda
sem tekið höfðu við rekstrinum
síðastliðinn föstudag. Því hefði ver-
ið óskað eftir að kaupin gengju til
baka.
Þá sagði Hrafn Bachmann að
vinna við endurskipulagningu fyrir-
tækisins væri í fullum gangi enda
fyrirtækið með greiðslustöðvun.
Einnig væra fulltrúar fyrirtækisins
nú staddir erlendis til viðræðna við
erlend heildsölufyrirtæki um eign-
araðild að Kjötmiðstöðinni.
tengsl við starfsemi Þjóðminja-
Fundur safiimanna:
Hluti af verði bjórflösku
renni til minjasafhanna?
Á fúndi safhmanna sem nú
stendur yfir í Reylyavík hefúr
verið tekin upp hugmynd
þeirra Sverris Hermannssonar
og Guðrúnar Helgadóttur frá
síðasta þingi, að 5 krónur af
verði hverrar seldrar bjórfl-
ösku renni til minjasafha lands-
ins, efitir að sala bjórs hefet.
Líklegt er að fúndurinn skori
á ríkisstjórnina að beita sér
fyrir lagasetningu um málið.
Þór Magnússon, þjóðminja-
vörður, sagði marga hafa haft á
orði á fundinum að löngu væri
tímabært að tryggja íjárhags-
grandvöll minjasafnanna með
föstum framlögum og væru flestir
meðmæltir þeirri hugmynd að
binda í lög það ákvæði að viss
upphæð af verði seldrar bjórflösku
rynni í sjóð til styrktar starfsemi
safnanna. Þór sagði dæmin frá
Danmörku, þar sem bæði Tuborg
og Carlsberg reka sérstakan sjóð
til styrktar menningarmálum hafa
styrkt menn í trúnni á að þetta
væri raunhæft. „Það má orða
þetta á þann veg að afrakstri af
neyslu bjórsins verði ekki betur
varið en til að rétta við það sem
á undir högg að sækja í menning-
ameyslunni," sagði Þór Magnús-
son.
Þór vildi þó ekkert fullyrða um
hvort fundurinn samþykkti áskor-
un til ríkisstjómarinnar, sagði
málið enn á umræðustigi. „En það
er ljóst að grípa verður til ein-
hverra ráða til að tryggja það að
menningarverðmæti þjóðarinnar
fari ekki forgörðum og þessi hug-
mynd er allrar athygli verð,“ sagði
þjóðminjavörður að lokum.