Morgunblaðið - 08.10.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Nýr millifærslu-
skattur?
Að bregðast
fyrir vðldin
Tileinkað Jóni Baldvini Hannibalssyni
Yfírlýsing vinstri stjómar
Steingríms Hermanns-
sonar um að raforkuverð til
fíystihúsa skuli lækkað um
flórðung sýnir í hnotskum
vinnubrögð þessarar ríkis-
stjómar. Við myndun stjómar-
innar var þessi ákvörðun tekin,
að því er virðist, án þess, að
nokkur könnun hefði farið
fram á því, hvort það væri
framkvæmanlegt, eða hveijar
afleiðingamar yrðu, ef slík
lækkun kæmi til framkvæmda.
Nú er auðvitað komið í ljós,
að það er ekkert einfalt mál
að lækka þetta orkuverð. Þijú
orkufyrirtæki, sem við sögu
koma, verða rékin með tapi á
þessu ári. Þetta em Lands-
virkjun, Rafmagnsveitur ríkis-
ins og Orkubú Vestfjarða.
Ákvörðun ríkisstjómarinnar
kostar þessi fyrirtæki á einn
eða annan vegtæpar 100 millj-
ónir króna.
I Morgunblaðinu í gær var
skýrt frá því, að þrennt gæti
gerzt, ef ríkisstjómin heldur
fast við þessa ákvörðun. í
fyrsta lagi er hugsanlegt, að
Landsvirkjun lækki sérstak-
lega raforkuverð til frystihúsa
en hækki þá orkuverð til ann-
arra á móti. Það em þá vænt-
anlega önnur atvinnufyrirtæki
í landinu og almennir neytend-
ur, sem eiga að taka á sig þá
hækkun. í öðm lagi er hugsan-
legt, að rafveitumar, sem
kaupa orku af Landsvirkjun,
lækki verðið til frystihúsanna
en hækki það hjá öðmm. Og
í þriðja lagi er hugsanlegt, að
Landsvirkjun eða rafveitumar
verði látnar auka taprekstur
sinn og taki þá lán — að sjálf-
sögðu erlend lán — til þess að
mæta því rekstrartapi.
Það gildir einu hvaða leið
verður farin. Að lokum em það
almennir neytendur^og annar
atvinnurekstur í landinu, sem
verður að greiða hærra ra-
forkuverð, ef .yfírlýsing ríkis-
stjómarinnar verður fram-
kvæmd. Ef fyrst verða tekin
lán til þess að standa undir
taprekstrinum verða greiðslur
þessara aðila þeim mun hærri
þegar kemur að skuldadögum
vegna þess, að þá bætist
vaxtakostnaður við.
Það er auðvitað óhugsandi
að leggja nýjan orkuskatt á
þjóðina til þess að standa und-
ir því millifærslukerfí, sem
vinstri stjómin er að búa til.
Það er líka fráleitt að hækka
orkuverð til annarra atvinnu-
fyrirtælga, sem nú þegar er
verið að mismuna með því að
millifæra vemlega fjármuni til
sjávarútvegsins. Hvers eiga
iðnfyrirtæki í útflutningi að
gjalda? Hvers vegna er orku-
verð til þeirra ekki lækkað um
flórðung líka?
Á sama tíma og ríkisstjómin
hefur uppi þessi sérkennilegu
áform til þess að greiða úr
vanda frystiiðnaðarins, reyna
loðnubræðslur að fá leyfí
stjómvalda til þess að flytja
inn olíu til að lækka rekstrar-
kostnað sinn. Fyrst var sagt,
að það væri óhugsandi, að
þessir aðilar fengju að flytja
inn olíu vegna þess, að auðvit-
að yrði að leggja innflutnings-
gjald og jöfnunargjald á þá
olíu. Síðan var sagt, að for-
sendan fyrir því, að þessari
beiðni var hafriað væri sú, að
nú gætu olíufélögin — nokkr-
um dögum seinna (!) — boðið
olíu á lægra verði en loðnu-
bræðslumar höfðu tilboð um
og þar að auki hefðu loðnu-
bræðslumar ekki yfíir
geymslurými að ráða.
Það er auðvitað ekkert sam-
hengi í þessum aðgerðum
stjómvalda. Annars vegar á
að lækka raforkukostnað
frystihúsa með handafli, eins
og nú er komið í tízku að gera
á fleiri sviðum efíiahagsstjóm-
unar, hins vegar er loðnu-
bræðslum bannað að lækka
rekstrarkostnað sinn með því
að þær flytji sjálfar inn olíu.
Vinstri stjóm Steingríms
Hermannssonar stendur
frammi fyrir því, að öll helztu
áform hennar í eftiahags- og
atvinnumálum stranda á því,
að veruleikinn er allt annar en
þessir menn hafa talið sjálfum
sér og öðmm trú um. Efna-
hagskerfí okkar hefur þróazt
á þann veg, að það er orðið
óframkvæmanlegt, að stjóma
landinu með þeim 40 ára
gömlu úrræðum, sem þessi
ríkisstjóm hefur hugsað sér
að beita. Það er nauðsynlegt,
að forsvarsmenn stjómar-
flokkanna átti sig á þessu
strax áður en þeir hafa valdið
verulegu tjóni með athöfnum
sínum.
eftir GuðmundH.
Garðarsson
Hvað hefur komið fyrir for-
mann Alþýðuflokksins, Jón Bald-
vin Hannibalsson? Hvað ræður
þeirri miklu heift sem birtist í
viðtali við hann í Morgunblaðinu
sl. sunnudag? Eða útúrsnúningar
og rangfærslur um Sjálfstæðis-
Qokkinn, sem hafðar eru eftir
honum í Alþýðublaðinu 1. októ-
ber sl.? Er þetta hvort tveggja í
rökréttu samhengi við það, að
Jón Baldvin hefúr sjálfúr gjör-
samlega snúið við blaðinu og að
samviskan sé þegar farin að naga
hann? Eða er þjóðin loksins að
sjá hans innri mann?
Formaðurinn og spillingin
Hver man ekki hundrað funda
ræðumar um spillingu Framsóknar-
flokksins, „ófreskjuna SÍS“, óheil-
brigði miðstýringar og spillt pen-
ingaskömmtunarkerfi stjómmála-
manna? Það voru margir, sem trúðu
því fyrir alþingiskosningar 1987,
að Jón Baldvin væri sannur hug-
sjónamaður. Boðberi frjálslyndis og
heilbrigðra stjómmálahátta.
Nútíma jafnaðarmaður sem léti
ekki stjómast af hagsmunahópum,
heldur af einlægri þörf fyrir að láta
gott af sér leiða í þágu fjöldans.
Að vera óheiðarlegur —
verkin tala
Formaður Alþýðuflokksins hefur
í verkum sínum sýnt að hann meinti
ekkert af því sem hann sagði. Jón
Baldvin býr ekki yfir þeim mann-
eftirJón Sigurðsson
Meðal aðgerða sem ríkisstjómin
hefur boðað er lækkun raunvaxta.
í yfirlýsingu um fyrstu aðgerðir í
efnahagsmálum segir meðal ann-
ars:
„Ríkisstjómin mun beita sér fyrir
3% lækkun meðalraunvaxta á
spariskírteinum og öðrum
skuldabréfum ríkissjóðs í samn-
ingum við innlánsstofnanir og
lífeyrissjóði. Ríkisstjómin hefur
falið Seðlabankanum að hlutast
til um hliðstæðar breytingar á
öðmm sviðum lánamarkaðarins."
Þessi áform um lækkun raun-
vaxta miða að því að ná raunvöxt-
um hér á landi niður á svipað stig
og í nágrannalöndunum á grund-
velli gildandi laga með því að beita
afli ríkissjóðs sem lántakanda á
fíármagnsmarkaði um leið og al-
mennar efnahagslegar forsendur
eru fengnar fyrir lækkun vaxta.
Hér skiptir mestu máli að dregið
verði úr lánsfjárþörf ríkisins og
framundan sé lækkun verðbólgu
sem ekki gangi til baka.
kostum sem prýða heiðarlegan
mann. Það lýsir sér í verkum.
1. Jón Baldvin gerir mönnum upp
hugsanir og gjörðir, sem eiga
sér ekki stoð í raunveruleikan-
um.
2. Jón Baldvin ræðst að mönnum
með persónulegum dylgjum.
3. Jón Baldvin reynir að skrökva
því að fólki að lækkun sölu-
skatts á matvælum úr 25% í
10% hafí ekki í för með sér
lækkun á matvælum.
4. Jón Baldvin fer vísvitandi með
rangt mál þegar hann segir,
að sjálfstæðismenn hefðu hafn-
að lækkunartillögum á væntan-
legum fjárlögum.
5. Jón Baldvin ræðst að borgar-
stjóranum í Reykjavík og sakar
hann órökstutt um að hafa
spillt fyrir stjómarsamstarfinu
í ríkisstjóm Þorsteins Pálsson-
ar.
6. Jón Baldvin talar með lítilsvirð-
ingu um þann rétt manna að
mega hafa sjálfstæðar skoðanir
gagnvart hrokafullum stjóm-
málamönnum, eins og honum
sjálfum.
7. Jón Baldvin stiggreinir fólk
með lítilsvirðingu. Hann og
hans nótar, pólitískir arftakar
í íslenskri valdastétt, líta niður
til fólksins. Jón Baldvin kallar
það fótgönguliða. Alþekkt er
úr hernaði hvemig makráðir
og spilltir hershöfðingjar senda
fótgönguliðar út í opinn dauð-
ann er þeir ástunda hemaðar-
listir sínar.
8. Jón Baldvin iðkar þá list að slá
Samanburður á vöxtum
milli landa
Með lögum um viðskiptabanka
og sparisjóði frá árinu 1985, lögum
um Seðlabanka íslands frá árinu
1986 og lögum um vexti frá árinu
1987 var ákvörðun vaxta gefín
frjáls með nokkmm takmörkunum.
Samkvæmt Seðlabankalögunum
hefur bankinn að fengnu samþykki
viðskiptaráðherra heimild til þess
að grípa inn í vaxtaákvarðanir
banka og sparisjóða verði raun-
vextir útlána að jafnaði hærri hér
en í helstu viðskiptalöndum íslend-
inga eða vaxtamunur milli inn- og
útlána óhæfilega mikill.
Skoðanir hafa verið skiptar um
það hvort og þá í hve ríkum mæli
raunvextir hér á landi hafi verið
hærri en í helstu viðskiptalöndum
undanfarin misseri. Hér veldur
mestu að samanburður á vaxtakjör-
um af ólíkum fjárskuldbindingum
er erfíðleikum bundinn. Við saman-
burð á vöxtum milli landa hefur
Seðlabankinn og aðrir oftast miðað
við svonefnda kjörvexti, sem eru
þeir vextir sem traustustu við-
skiptavinir lánastofnana njóta.
Þessi samanburður er torveldur
um sig með ómerkilegum gífur-
yrðum og hirðir lítt um að halda
sig við sannleikann.
9. Jón Baldvin lofaði miklu en
hefur svikið margt.
10. Og það sem verst er, Jóni Bald-
vini Hannibalssyni, formanni
Alþýðuflokksins, er ekki unnt
að treysta sem heiðarlegum
stjómmálamanni, vegna þess
að hann selur samvisku sína
fyrir pólitísk völd. Metnaðurinn
ber formanninn ofurliði.
Allt fyrir völdin
Þetta er harður dómur, en því
miður sannur. Höfundur þessarar
greinar hefur ekki tíðkað það að
kveða upp þunga áfellisdóma um
aðra menn. En framkoma formanns
Alþýðuflokksins síðustu vikur,
óvægni hans í garð fyrrum sam-
starfsmanna og samviskuleysi í að
fryggja sjálfum sér og sínum nán-
ustu völd, tekur út yfír allan þjófa-
bálk og jaðrar við að vera lýðræðinu
hættulegt.
Til eru þeir menn, sem gera allt
fyrir völd og peninga og mörg dæmi
sögunnar sýna, að valdagráðugir
stjómmálamenn hafa steypt heilum
þjóðum í glötun og valdið fólki
óbærilegum þjáningum. Auðvitað
mun ekkert slíkt gerast á íslandi.
En því miður hafa atburðir síðustu
vikna vakið upp óhug hjá mörgum.
Allir hugsandi menn hafa skömm á
því valdatafli, sem leitt hefur til
myndunar ríkisstjórnar Steingríms
Hermannssonar. Þetta er ríkis-
stjóm þriggja valdafíkinna manna,
sem hyggjast nota stjómmálin til
meðal annars af því að skilgreining
og mikilvægi kjörvaxta og margs
konar viðauka við þá er mismun-
apdi eftir löndum. Meginniðurstaða
Seðlabankans að lokinni saman-
burðarathugun á vöxtum hér á landi
og erlendis í ágúst sl. var að raun-
vextir hérlendis væm orðnir nokkm
hærri en sambærilegir vextir er-
lendis, en þó tæpast af neyslulánum
einstaklinga. Því fer fjarri að þessi
niðurstaða sé afdráttarlaus. Jafn-
framt gefur hún til kynna að við
samanburð á vöxtum milli landa
dugi ekki að finna eina tölu fyrir
meðalvexti í hveiju landi heldur
verði að skoða vaxtarófið í heild á
hveijum stað. I því sambandi verður
einnig að hafa í huga að vaxtatekj-
ur em skattskyldar í flestum lönd-
um sem hér em notuð til saman-
burðar og hefur það þau áhrif að
vextir em þar almennt hærri en
þeir ella væm jafnvel þótt vextir
af sumum fjárskuldbindingum, þar
á meðal af ríkisskuldabréfum, séu
iðulega undanþegnir skattlagningu.
Raunvextir af
rikisskuldabréfum
Til þess að sneiða hjá þessum
samanburðarvanda er ástæða til að
líta á vexti af ríkisskuldabréfum.
Raunvextir af ríkis-
skuldabréfiim á íslandi
og í öðrum löndum
— o g steftian í vaxtamálum