Morgunblaðið - 20.11.1988, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ MAIMIMLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1988
n
Núerþað
girnilegtog
.
gómsŒtt
ÍTALSKT
helgarhlaðborð á aðeins
kr. 980.-
Vió höldum áfram að dekra við gesti okkar og
bjóðum fyrstir allra upp á ævintýralegt helgarhlað-
borð með úrvali af ítölskum kræsingum sem kitla
bragðlaukana unaðslega.
ÍTALSKUR HLAÐBORÐSMATSEÐILL
í HÁDEGIS- 0G KVÖLDVERÐ
LAUGARDAG OG SUNNUDAG
Cacciuccoi
Rigatoni
Cannelloni
Tagliatella
Anti-pasti
Lasagne
Pepperoni ripieni
Spaghetti alla carbonara
Insalata difunghi
Insalata d’arancia
Ókeypis pizza og kók fyrir börn að 6 ára aldri
Pizza og kók fyrír börn 6-12 ára kr. 250.-
Súpa, brauð, salatbar og kaffi innifaliö.
ítalskar veigar
Þú gerír varla betri matarkaup fyrir fjölskylduna.
Arríverdeci (sjáumst aftur)
VEITIN G AHÖLLIN
HÚSl VERSLUNARINNAR • KRINGLUNNl - SÍMI685018 - 33272.
LÆKNISFRÆÐI /V illt í œtt gjamast?
Æðahnútar
Einhvem tíma í steingrárri forn-
eskju reis maðurinn upp á aft-
urfæturna og fór að ganga teinrétt-
ur. Því skammrifi fylgdi sá böggull
að bláæðarnar
eftir Þórarin
Guðnason
fótum hans þola
ekki ævinlega
þann blóðsúlu-
þunga sem á þær
er lagður. Þunnir
æðaveggirnir láta
undan þrýstingn-
um og út úr þeim
myndast pokar
eða naflar eins og
á 17. júní-blöðrum
sem krakkamir blása upp meir en
góðu hófi gegnir. Þessir pokar heita
æðahnútar og fyrirfinnast ekki hjá
öðmm skepnum jarðarinnar.
Hjartað dælir blóði af heljarafli
gegnum slagæðamar út í líkamann.
Þar dreifist það í þéttriðnu háræða-
neti og silast svo aftur til hjartans
um krákustigu bláæðanna. í þeim
em lokur eða blöðkur sem eiga að
sjá um að blóðið renni í rétta átt,
og gera það líka meðan allt er með
felldu. Blóðrásin verður að ganga
sína leið, eins og sólin, og í öllum
æðum á að vera einstefnu-umferð
og sem allra minnstar tafir eða
öngþveiti. Þegar bláæðarveggur í
fæti lætur undan þunganum og
æðahnútar verða til víkkar æðin á
stuttum eða löngum spotta. Þá
hætta blöðkumar að ná saman og
verða óþéttar, blóðstraumurinn
hægist og nemur jafnvel staðar um
hríð. Með öðmm orðum — þarna
verður lygna eða stöðupollur í stað
rennslis. Þegar mikið kveður að
slíku fer blóðvessi að siast gegnum
æðaveggi út í vefinn í kring, fótur-
inn þrútnar og sá þroti er ekki bólga
í venjulegum skilningi heldur bjúg-
ur.
Bjúgurinn er fyrsta aðvömn um
varhugaverða rennslistmflun og sé
því hættumerki ekki sinnt getur það
fljótlega bitnað á húðinni; hún líður
skort, verður þunn og gljáandi,
síðan rauð- eða bláleit og að lokum
dettur á hana gat af litlu eða
engu ytra tilefni. Þetta gat
stækkar, í það berast sýklar
frá umhverfinu, sáríð verður
óhreint, það vilsar úr því —
og fótasár em erfið viður-
eignar; þau gróa seint og illa.
(Innan sviga má bæta því
við að öll sár fyrir neðan hné
em lengi að gróa og þurfa
sérstakrar aðgæslu við.
Ástæðan er hin sama og
áður var lýst: Tregt bláæða-
rennsli í fótum vegna hárrar
og þungrar blóðsúlu, þótt
heilbrigðir fætur standi
snöggt um betur að vígi en
hnútóttir.)
Nú er tímabært að minn-
ast á meðferð og hvenær
hennar sé þörf. Oft valda
æðahnútar litlum eða engum
óþægindum og á það einkum
við þegar þeir em fáir og
smáir. Hér er í rauninni ekki
þörf á neinni meðferð nema
þá af því að eigendum slíkra
fóta finnast þeir ljótir og
veigra sér við að spígspora
um sundlaugabakka og sólarstrend-
ur. „Ég læt enga lifandi manneskju
sjá mína ferlegu fætur sokkalausa,“
er algengt svar þegar læknir sting-
ur upp á sundi tvisvar í viku til
styrkingar slöppum bakvöðvum.
Sennilega mundu ýmsir kalla þetta
pjatt en það skiptir ekki máli. Hitt
er meira um vert að æðahnútarnir
em famir að valda áhyggjum;
líkamlega meinlaus-kviili hefur í för
með sér hugarangur, og hví skyldi
því ekki gefinn gaumur?
Æðahnútar stækka gjaman og
breiðast út þegar árin líða og þótt
þeir séu í fyrstu einkennalausir fer
oft að bera á þreytuverkjum síðar
meir. Þá er ástæða til að huga að
meðferð og þó helst ef óþægindun-
um fylgir bjúglopi um ökkla eða á
rist.
Fyrst þegar menn tóku að gera
við æðahnúta var sprautað í þá
Æðahnútar Tvö þúsund og fjögur
hundruð ára gömul leirmynd af æðahnúta-
fæti.
vökva sem lokaði æðinni og gaf það
iðulega góða raun en árangurinn
vildi verða skammgóður; æðamar
opnuðust á ný. Eftir að farið var
að beita skurðaðgerðum og taka
hnútóttu æðamar burt urðu um-
skipti til hins betra. Samt er aldrei
á vísan að róa; þeir hnútar sem
búið er að fjarlægja koma vitaskuld
ekki aftur en aðrir koma stundum
í þeirra stað — á öðmm stað. Þá
mætti spyija: Hvernig víkur því við
að sumt fólk fær aldrei einn einasta
æðahnút en aðrir era að framleiða
þá alla sína ævi? Og af hveiju hafa
sumir mikla hnúta á öðram fætinum
en enga á hinum? Hlýtur ekki að
vera einhver veila í veggjum sumra
bláæða? Erfðagallar? Meira ber á
æðahnútum í sumum Qölskyldum
en öðram. Hvað sagði ekki gamla
fólkið: Illt er í ætt gjamast.
TRVBHKL/Hvaó segirBiblían um skilnab?
Neyðarúrræðið
Biblían segir ekki margt um
skilnað sér á parti. En í henni
er margt og mikið að fínna, sem
getur hjálpað manni til þess að lifa
sér og öðram til góðs og veijast
vangæfu. Og
einnig um það,
hvernig hægt er
að standast áföll
og bæta úr því,
sem illa fer.
Allt sem Bibl-
ían boðar um
markmið mann-
legs lífs dregur
Jesús saman í tvö boðorð: Elska
skaltu Drottin Guð þinn og náung-
ann eins og sjálfan þig. Þessi stóra
kjarnaboð era skráð í Gamla teta-
mentinu en ekki á sama stað. Jes-
ús tengdi þau saman eða benti á,
að þau era samstæð heild, sem
verður ekki rofin. Hann áréttar
þetta í Fjallræðunni og endranær.
Og postular hans síðan. /
Þessi viðmiðun gildir í öllum til-
vikum lífsins. Og ef hún gildir í
eftir dr. Sigurbjörn
Einarsson
raun í viðbrögðum og viðhorfum,
þá er öllu borgið, hvemig sem allt
snýst. En augljóslega er hún því
þungvægari sem um nánari og við-
kvæmari samskipti manna er að
ræða og meira í húfi fyrir einstakl-
inga og þjóðfélag um það, að menn
gangi ekki í berhögg við hana.
Ég efa ekki, að víð séum sam-
mála um það, að mannlífíð væri
öðruvísi og farsælla, ef við væram
menn til þess að hugsa og breyta
í samræmi við þetta. Mundi þá
nokkurt hjónaband verða ófarsælt
eða leysast upp?
Jesús var einu sinni beinlínis
spurður, hvort maður mætti skilja
við konu sína (Mark. 10). Hann
spurði á móti, hvað Mose hefði
boðið og fékk það svar, að hann
hefði ieyft skilnað (5. Mós. 24).
Jesús vissi það auðvitað. En nú
sagði hann: „Vegna harðúðar
hjartna yðar ritaði hann yður þetta
boðorð, en frá upphafi sköpunar
gjörði Guð þau karl og konu .. .
og þau tvö skulu verða einn mað-
ur ... Það sem Guð hefur tengt
saman má maður eigi sundur
skilja."
Hér segir Jesús, að Móse hafi
orðið að taka tillit til þess, að „hart
er mannsins hjarta". En þó að
skilnaður sé leyfilegur og geti ver-
ið óhjákvæmilegur, þá sé hann eigi
að síður slys, andstætt vilja og til-
gangi Guðs. Hjónaband sé í eðli
sínu ótjúfanlegt ævisamband
tveggja, karls og konu.
Þess ber að gæta, að ákvæði
Móselaga veitir manninum rétt til
skilnaðar. Konan var réttlítil hvar-
vetna í fornöld. Löggjöf sú, sem
kennd er við Móse, var þó að því
leyti til jákvæð gagnvart konunni,
að þar var spornað við algerum
geðþótta eiginmannsins. En konan
var eign mannsins. Og hann mátti
eiga margar. Það var nú reyndar
úr sögunni í ísrael fyrir löngu á
dögum Jesú, einkvæni var algild
lagaregla. Jesús gengur út frá því
sem sjálfsögðum hlut. Því aðeins
eru karl og kona metin að jöfnu,
að báðum sé jafnskylt að eiga allt
með einum, líkama og sál og lífsör-
lög, aðeins með einum eða einni.
Fleirkvæni byggist allsstaðar á
niðurlægingu konunnar. Vitaskuld
hefur hún verið niðurlægð með
margvíslegu móti öðra, líka í
kristnum mannfélögum. En
kannski aldrei eins greipilega og
hörmulega og þegar lognar frelsis-
hugmyndir blekkja hana til þess
að afskræma sjálfa sig.
Hjónabönd hafa löngum verið
misjöfn ög brestótt, þó að þau
væra helguð dýram heitum um
órofa tryggðir og gagnkvæmt
ástríki. Það er segin saga, að menn
geta bragðist sjálfum sér og öðram
án þess að vilja það vísvitandi. Og
aðsteðjandi atvik og áhrif geta
kollvarpað góðum ásetningi. Krist-
in siðfræði verður að viðurkenna,
að skilnaður getur verið skárri
kostur af tveimur illum. En hann
er aldrei annað en neyðarúrræði.
Og aldrei neinn hégómi, hvað sem
tískulygar segja. Þeir sem í slíku
lenda rata í ógæfu, stundum ill-
kynjaða. Hún bitnar ekki aðeins á
aðilum sjálfum heldur fjölskyldum
þeirra líka, sér í lagi á þeim börn-
um, sem harmleikurinn lýstur, oft
til óbóta. En engar era þær ógöng-
ur til, sem Guðs miskunn geti ekki
ráðið við, ef hann er kvaddur til.
Það hefur kristin trú fyrst og
fremst að segja við alla menn
ævinlega.