Morgunblaðið - 27.11.1988, Blaðsíða 12

12 C
« <fy-<»■»»* W>Kil <1 Wt ...
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 1988
TÆKNlÆr unnt ab grceba fé
á geimferbum?
HAGFRÆDI/J' ísland ekki samleib meb Vesturlöndum í
efnahagsmálum ?
Iðnaður
útií
geimnum
Afyrstu árum gervitungla og
skammra geimferða var gjarn-
an spurt sem svo: Hvað gagna
geimferðir og gervitungl beint fjár-
hagslega?
En aðeins örfáum
árum síðar voru
fyrstu samskipta-
gervitunglin kom-
in á loft og farin
að senda upplýs-
ingar og myndir
heimsálfa á milli.
eftir Egil Er ekki fjárhags-
Egilsson legt gagn af því?
Enn er spurt: Hvert er efnahags-
legt gagn geimferða? Geimferðir
eru að vísu ekki eingöngu stundað
ar vegna efnahagslegs gróða, held-
ur að hluta til vegna grunnrann-
sókna á geimnum, hvert sem hag-
nýtt gildi þeirra kann að vera þegar
fram í sækir.
Hins vegar er nú svo komið, að
skammt er í að þyngdarleysi rúms-
ins utan jarðarinnar gegni miklu
efnahagslegu hlutverki. Varla er
lengra en fram til næstu aldamóta
í það að fyrstu vörumar sem eru
framleiddar úti í geimnum verði
teknar niður til jarðarinnar. Það er
ekki síst ýmis konar málm- og efnis-
tækni, sem hægt er að framkvæma
betur í þyngdarleysi en niðri á jörð-
inni.
Málmtækni byggist mjög á
íblöndun örsmárra agna aukaefna
í aðalmálminn, og auka þar með
styrk hans. Þyngdarleysið tryggir
jafnari dreifingu þessara aukaagna
og þar með einsleitari og sterkari
málm. Eitt af því sem framleitt
yrði með þessum hætti eru loftspað-
ar þotuhreyfla, sem verða að þola
sérstaklega mikið álag miðflótta-
afls. Vélahlutir framleiddir með
þessu móti myndu ekki aðeins end-
ast lengur en þeir sem nú eru til,
heldur tryggja betri nýtingu elds-
neytis. Þetta er aðeins eitt dæmi
vélahluta þeirrar tegundar sem þola
mikið álag, sem framleiddir yrðu í
geimnum.
Annað sem fyrirsjáanlega yrði
framleitt er svonefnd málmfroða.
Hér er um að ræða málm sem blás-
ið er lofti í og myndar það holrúm.
Með þessu móti næst meiri efnis-
styrkur miðað við þyngd en í venju-
legum málmi. Enn kemur þyngdar-
leysið til hjálpar og tryggir jafnari
dreifíngu holrúmanna en hægt er
að gera á jörðu niðri. Þegar fram
í sækir er ekki aðeins um að ræða
iðnað, heldur einnig námugröft úti
í geimi. Hinar stóru reikistjörnur
utan til í sólkerfínu hafa að geyma
mikið magn efna sem verður e.t.v.,
þegar fram í sækir, auðveldara að
sækja þangað en að framleiða í
stórum stíl á jörðinni.
Þannig er framtíðarsýnin ekki
aðeins risastórar geimstöðvar með
vinnupöllum svífandi í nokkur
hundruð kílómetra hæð yfír jörðu,
heldur einnig geimför í þungaflutn-
ingum á milli reikistjarnanna og til
jarðar.
Stángrínmr,
hríngdu í Gorbatsjov!
Yfirlýsing forsætisráðherra í
stefnuræðu sem hann flutti
Alþingi í byijun mánaðarins þess
efnis að ríkisstjóm hans hygðist
hverfa frá hefðbundnum vestræn-
____________ um leiðum í efna-
hagsmálum hefur
vakið mikla at-
hygli. Orð hans
eru m.a. athyglis-
verð fyrir þá sök
að hér talar mað-
ur sem ferðast
hefur um heiminn
til að leiðbeina
eftir Ólaf
íslelfsson
öðrum þjóðum um stjórn efna-
hagsmála. Mun t.d. fyrirlestrar-
hald hans í ísrael um þessi efni
mörgum í fersku minni. Tilefni er
því til að fjalla nánar um ummæli
forsætisráðherra.
Vikuritið The Eco-
nomist fjallar í nýlegri
ritstjómargrein (12. nóv.
1988) um efnahags-
vanda ríkja Austur-
Evrópu og hvernig við
honum skuli brugðist.
Blaðið hafnar hugmynd-
um, sem fram hafa kom-
ið um nýja Marshall-
hjálp með þeim rökum
að vandi Austur-Evrópu
felist ekki í skorti á
gögnum og gæðum til
framleiðslu heldur ófullnægjandi
hagnýtingu þeirra. Þessum vanda
verði Austur-Evrópumenn að ráða
fram úr sjálfir með því að draga
úr ríkisumsvifum, efla einkafram
tak, koma lagi á fjárlög sem þrúg-
uð em af niðurgreiðslum og
eyðslustyrkjum, leiðrétta gengi
gjaldmiðlanna, og, umfram allt,
gefa verð fijálst hvar sem því verð-
ur við komið. í þessum ábending-
um hins kunna tímarits felast
meginatriði í vestrænni hagstjórn,
og telur blaðið að þangað til þess-
ara aðgerða sjái stað mundi endur-
reisnarfé frá Vesturlöndum vera
ausið í botnlausa hít.
í ráðleggingum The Economist
til ríkja Austur-Evrópu felst jafn-
framt óbein iýsing á efnahags-
stefnunni sem fylgt hefur verið
austur þar. Svo bregður við að í
öllum atriðum fellur hin nýja efna-
hagsstefna á íslandi saman við
stjómarstefnuna sem leitt hefur
fátækt og skort yfír lönd Austur-
Evrópu, enda þótt þau eigi gnægð
auðlinda. Þannig kveður fjárlaga
frumvarp ríkisstjórnarinnar á um
aukin umsvif ríkisins, og er í at-
hugasemdum framvarpsins gert
ráð fyrir að ríkisútgjöld vaxi í hlut-
skipbrot
falli við landsframleiðslu og að
raungildi. Þrengt er að einkafram-
taki með auknum sköttum og álög
um á einstaklinga og fyrirtæki.
Aukið er á niðurgreiðslur og fram-
leiðslustyrki, og þótt ekki sjáist
sú aukning á fjárlögum ársins
1989 munu afborganir og vextir
af lánum, sem tekin era til þess
arna, sjást á fjárlögum framtíðar-
innar þegar að skuldadögum kem-
ur. Raungengi krónunnar hefur
gengið úr skorðum, og er sú stað-
reynd viðurkennd af forsætisráð-
herra. Og ákveðin hefur verið
verðstöðvun til 6 mánaða. Ofan í
kaupið er settur á laggirnar sjóður
undir pólitísku forræði sem koma
á í stað eðlilegra rekstrarskilyrða
fyrir atvinnufyrirtækin.
Flestir þekkja hvernig þjóðum
Evrópu hefur farnast í efnahags-
málum eftir því hyoram megin
jámtjalds þær búa. Ólíku er saman
að jafna þegar lífskjör og hagur
almennings er annars vegar, enda
er Austur-Evrópa sem púður-
tunna, vegna kröfu almennings
um bætt kjör og aukin lýðréttindi.
Samt á að fylgja sömu efnahags-
stefnu á íslandi og beðið hefur
i þessum heimshluta.
Þau tíðindi hafa helst
orðið í austurvegi á und-
anfömum áram að
gerskir hafa ákveðið að
taka í ýmsum atriðum
upp vestræna stjómar-
háttu á sviði efnahags-
mála, m.a. með því að
leyfa einkarekstur og
fijálsa verðmyndun þótt
í takmörkuðum mæli sé.
Er hinni nýju stefnu lýst
með kjörorðinu pere-
strojka. Ganga þeir í
þessu efni í spor
Kínveija, sem fyrr á þessum ára-
tug ákváðu sams konar stefnu-
breytingu. En forsætisráðherrann
íslenski, sem á sínum tíma gekk
úr vegi til að kynna löndum sínum
perestrojkuna, virðist ekki hafa
numið boðskapinn um fráhvarf frá
hefðbundnum austrænum leiðum
í efnahagsmálum. Kúvendingin er
réttlætt með því, að á íslandi
standi framstætt veiðimannaþjóð-
félag, sem ekki eigi samleið með
Vesturlöndum í efnahagslegu til-
liti.
Hugmyndafræði forsætisráð-
herrans er skýr. Hér búa hræður
á skeri en ekki fólk í landi. Hér
skal forneskjan ríkja ein.
‘MINNSTA PÖNTUN
10 STK.
JOLAKORT
EFTIR ÞÍNUM
EIGIN
MYNDUM
VERÐ
KR. 42
PR. STK.*
Sendu vinum og vandamönnum skemmtilega
og persónulega jólakveðju með jólakorti,
eftir þínum eigin myndum.
Skipholti 31, sími 680450
VZterkurog
k-/ hagkvæmur
auglýsingamiðill!
SIMANUMERIÐ
OKKAR ER
17152
MYNDAMÓT HF
/