Morgunblaðið - 28.01.1989, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 28.01.1989, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1989 BIRTA Myndlist Bragi Ásgeirsson Fyrsta verkefni ársins í listasaln- um Nýhöfn við Hafnarstræti, er sýning á 33 vatnslitamyndum eftir Kristínu Þorkelsdóttur. Á fáum árum hefur þessi framtakssami auglýsingahönnuður unnið sér nafn sem sérstæður túlkandi íslenzks landslags í miðli sínum, sem hingað til hefur einskorðast við vatnsliti og óvenjulegar stærðir og þá eink- um á þverveginn. Eins og annar auglýsingahönn- uður og ágætur vatnslitamynda- málari, Torfi Jónsson, þá hugðist Kristín upprunalega verða listmál- ari og stundaði nám í fijálsri mynd- list, en söðlaði svo yfír í auglýsinga- hönnun, og í báðum tilvikum var það með hliðsjón af lifíbrauðinu. í slíkum blundar löngunin til ftjálsrar myndlistar alltaf og kemur enda iðulega fram í athöfnum þeirra við hönnunina og þá jafnan til góðs. Hins vegar er það sjaldgæ- fara og þá einsdæmi, að hreinrækt- aðir auglýsingateiknarar verði skapandi myndlistarmenn. Tækn- ina hafa þeir, en neistann vantar til fíjálsra skapandi athafna. Maður sér og næsta lítið af aug- lýsingateiknaranum Kristínu Þor- kelsdóttur í þessum nýju athöfnum hennar nema kannski hvað óað- fínnanlegan frágang snertir, hins vegar þykist maður kenna upplag hennar sem málara í bestu verkum hennar. Kemur það einkum fram í hreinum og hispurslausum pensil- strokum og fáguðum vinnubrögð- um. Áður lagði Kristín mikla áherslu á hreina og klára myndbyggingu, en núna leysir hún víða formið meira upp og leggur áherslu á veðrabrigðin og bein hughrif frá þeim. Þetta er dálítið í anda kín- verskrar og japanskrar hefðar, svo sem listamenn Vesturlanda hafa Kristín Þorkelsdóttir tileinkað sér tæknina, en í ýmsum ólíkum myndum þó. Á stundum koma fram næsta milliliðalaus áhrif frá náttúrunni og viðfangsefninu í sjónmáli, þann- ig að myndimar virka nær óhlut- bundnar þrátt fyrir hina sterku náttúruskírskotun, og tel ég það hápunkt sýningarinnar svo sem greinilegast kemur fram I myndun- um „Öræfajökull" (13) og „Birta" (33), en hin sfðasttalda valdi lista- konan á glæsilegt veggspjald (plak- at) sýningarinnar, sem ber hinum leikna hönnuði fagurlegt vitni. Myndir hreinnar og markvissrar útfærslu eins og t.d. „Úr Borgar- fírði" (1) svo og veðrabrigða líkt og „í næturhúmi" (4), „Skúrir" (8) og „í gulmosanum" (15), eru svo þær myndir aðrar, er gripu mig einna sterkustu tökum fyrir ákveðna hispurlausa og tilfinning- aríka útfærslu. Þetta er í heild falleg sýning og menningarlegt framtak, sem bæði listasalurinn Nýhöfn og listakonan Kristín Þorkelsdóttir hafa sóma af. Biblíudagurinn Bréf biskups til presta Biblíudagurinn er sunnudaginn 29. janúar nk. Ég vek athygli á erindi dagsins, sem er hið sama frá ári til árs: Að velq'a og glæða vitund og gildi Heilagrar ritningar fyrir trú- ar- og menningarlíf íslensku þjóð- arinnar. Að veita leiðsögn og ráðleggingu um notkun Biblíunnar. Að vekja athygli á starfi Hins íslenska biblíufélags, sem hefur þann tilgang „að vinna að útgáfu, útbreiðslu og notkun Heilagrar ritningar meðal landsmanna". Hið íslenska biblíufélag tekur þátt í samnorrænum og alkirkju- legum verkefnum Sameinuðu biblíufélaganna. Á Biblíudaginn í fyrra fór hér fram sérstök söftiun til að kosta hlut fslands í hinni samnorrænu biblíugjöf til kirkju Rússlands í tilefni 1000 ára af- mælis hennar 1988. Eftir þá söfnun var hægt að senda héðan 1 milljón króna til þessarar sameiginlegu gjafar kirknanna á Norðurlöndum. Þá leggur félagið fram sinn skerf í hjálparsjóð þann, sem árlega greiðir fyrir útbreiðslu Ritningar- innar í þriðja heiminum. Af þeim verkefnum sem félagið hefur nú með höndum og hyggst framkvæma vil ég sérstaklega nefna: a) sérstakt átak til þess að auð- velda íslenskum bömum og ungl- ingum lestur Ritningarinnar. Al- heimsþing Sameinuðu biblíufélag- anna í Búdapest sl. lagði áherslu á þennan þátt í starfi biblíufélag- anna á næstu árum. b) Undirbúning að nýrri útgáfu Biblíunnar á íslensku í tilefni af 1000 ára afmæli kirlq'u íslands árið 2000 og nýþýðingu Gamla testamentisins. Til þess verks hefur verið ráðinn dr. Sigurður Öm Steingrímsson og hefur hann þegar tekið til starfa. c) Að geta sent myndarlegt framlag til hjálparsjóðs Sameinuðu biblíufélaganna til þess að greiða fyrir útbreiðslu Ritningarinnar í Eþíópíu og í Kenya á þeim svæð- um, þar sem íslenskir kristniboðar em að starfi (í Eþiópíu í 30 ár og í Kenya í 10 ár). d) Að íslenska Biblían verði gef- in út í stærra broti og komi væntan- lega út á þessu ári. í Hinu íslenska biblíufélagi eru nú um 1.500 félagar og er það elsta starfandi félag á landinu, stofnað 1815. Öflun nýrra félaga er mjög ákjósanleg. Árgjald er þijú hundr- uð krónur, ævifélagsgjald þijú þús- und krónur. Þegar ég hugsa um tilgang og verksvið biblíufélagsins minnist ég orða Jesú, þegar María settist við fætur hans og hlýddi á orð hans, að hún hefði valið góða hlutskiptið (Lúk. 10:42). Þann góða hlut tel ég í orðsins fyllstu merkingu vera hlutverk biblíufélagsins. Biblíufélagið þarf á öflugum stuðningi safnaðanna að halda til starfsemi sinnar. Því mælist ég til þess sem endranær, að við guðs- þjónustur á biblíudaginn verði tekið á móti samskotum til félagsins. Biblíuféiagið hefur aðsetur í Guð- brandsstofu í Hallgrímskirkju í Reykjavík, sími 91-17805, pósthólf 1016-121. Gíróreikningur félagsins er 15000-2. Aðalfundurinn verður að þessu sinni í Víðistaðakirkju í Hafnarfírði og hefst með guðsþjónustu í kirkj- unni á biblíudaginn kl. 2.00 e.h. Með bróðurkveðju, Pétur Sigurgeirsson ÉöaidMiiiáiD Umsjónarmaður Gísli Jónsson 472. þáttur Um áramót óskum við ýms- um árs og friðar. Þessi ósk er fögur, og má þó vera að ekki sé öllum fullljóst hvers þeir eru að óska. Lítum fyrst á fyrra orðið. I þessu sambandi merkir ár heppni eða farsæld. Einnig er það haft í merkingunni góð- æri=gott árferði. Arsæll er veðursæll eða gróðursæll, og voru konungar fyrrum misjafnir að þessu leyti, eins og gengur. Svíar áttu til að drepa konunga sína, ef þeir reyndust ekki nógu ársælir. Á 19. öld tóku íslend- ingar ársæll upp sem skímar- nafn, og hefur það haldist síðan. Fyrsti Arsæll, sem ég veit um, var Jónsson, fæddur 1833, og átti heima í Fljótsdal í Fljótsdals- hlíðarhreppi, Rang. í þjóðskrá 1982 eru 89 sem heita Ársæll að fyrra eða eina nafni. Sögnin að áma er auðvitað náskyld nafnorðinu ár. Hun hef- ur breytilega merkingu, getur þýtt 1) ferðast, 2) inna af hendi, 3) fá, ávinna sér, 4) óska eða biðja einhveijum einhvers, oftast heilla. Það gerum við einmitt, þegar við óskum=ámum ná- unganum árs og friðar. Þegar við gaumgæfum merk- ingar sagnarinnar að áraa, er næsta líklegt að mannsnafnið Arni komi upp í hugann. Ætli það merki ekki eitthvað af hinu besta sem fram kemur í sögn- inni? Líklegt væri það eftir vin- sældum nafnsins. Arni er trú- lega sá sem ávinnur sér og öðr- um mikið og gott, hamingjumað- ur, maður sem nýtur árs og friðar. Mér þykir einsýnt að hafna hinni gömlu skýringu að Ámi standi fyrir eldra Ami og sé dregið af öm líkt og Bjarai af Bjöm. Sjá gagnmerka ritgerð sr. Jóns á Stafafelli (Safn til sögu Islands 3,575). Lýsingarorðið ær(r) kemur með i-hljóðvarpi af ár. Það er sjaldhaft nema í hvorugkyni ært. Ymist er vel eða illa ært, gott eða vont árferði. í Njálu segjr í 6. kafla frá heimför Hrúts Heijólfssonar eftir örlagaríka dvöl í Noregi: „Þá var ært illa í landinu, en þó fékk konungur- inn honum mjöl, sem hann vildi hafa.“ Ármaður gat verið verndarvættur, hollvættur. Þær vættir héldu menn vera í stein- um og íjöllum. Við eina slíka vætti er kennt Armannsfell. Alkunna er að ármaður beygist eins og maður, en í útlöndum hafa menn oft nefnifallsmynd, þar sem ekki hefur orðið ófull- komin samlögun og innskot eins og hjá okkur. Þar segja menn mann í nefnifalli, en stafsetja misjafnt. Við lærðum af útlend- ingum mannanöfnin Hermann og Kristmann. Jóni Guðmunds- syni lærða þótti við hæfí að nefna vættina í Ármannsfelli með slíku lagi. _Hún fékk heitið Ármann, ekki Armaður. Og nú tek ég upp úr formála Guðna Jónssonar að þeim íslendinga- sögum sem hvað yngstar eru og ævintýralegastar: „Ármanns saga ok Þor- steins gála er sambland af al- þýðusögnum um kolbítinn Þor- stein, bóndason frá Skála- brekku, og Ármann í Ármanns- felli, sem gerðist vinur hans og vemdari. Sagan er samin undir lok 17. aldar af Jóni sýslumanni í Múlasýslu Þorlákssyni eftir Armanns rímum Jóns lærða. Rímur þær orti Jón lærði 1637 að sjálfs hans sögn, eflaust eftir gömlum munnmælasögum." í rímunni lætur Jón lærði vættina kynna sig svo: „Armann heiti eg, innir hann, allra landa vísdóm kann næst sem yst og norður hér, nú er kominn að birtast þér“ (2,25; stafhenda.) Síðan ortu menn ósköpin öll af rímum um þetta efni, svo að Ármann varð með kunnugustu rímnapersónum. Þá nefndu þeir Baldvin Ein- arsson og sr. Þorgeir Guð- mundsson tímarit sitt frægt Armann á Alþingi (svo í nefn- if.). En áður en svo væri (1829) var Ármann gert að skímamafni á íslandi. Fyrstur með því nafni, svo að ég viti, var Ármann Jóns- son á Flögu í Áshreppi, A-Hún. Hann fæddist 1793. Nú er þess einnig að gæta, að þýska nafnið Hermann= hermaður, er fyrr var getið, barst til Frakklands, sem nærri má geta. Frakkar hafa, líkt og Slavar, mikla óbeit á því að bera fram h í upphafí orða. Hjá þeim ummyndaðist Hermann í Ar- mand. Urðu menn þar í landi frægir með þessu nafni, svo í skáldsögum sem í veruleikanum. Nefni ég sem dæmi aðalkarlper- sónuna í Kamíliufrúnni eftir Alexandre Dumas. Ekki er fjarri að ætla að þetta nafn, sem Dan- ir gleyptu með húð og hári, hafí eins og ármaðurinn í steininum ummyndast í Armann, þegar sveinbömum var gefíð nafn. Þess er svo enn að geta að ármaður gat merkt ráðsmaður á konungsbúi. Slíkir menn voru löngum ógóðir í sögum, sbr. Auðunar þátt vestfírska, enda fékk Áki ármaður makleg mála- gjöld ágimdar sinnar og ómennsku. Ekki hafa menn mannsnafnið Armann þaðan. Vinsældir nafnsins hafa farið vaxandi. Heita svo 145 í þjóð- skrá 1982 einu eða fyrra nafni. ★ Jæja. Ég gleymdi mér, svo að friðurinn verður að biða um sinn, en hann er geymdur og ekki gleymdur að fullu. ★ Salómon sunnan sendir mér bréf er svo endar: Hún Stjana var glóandi og goshvellsheit, svo geislandi fjörug og brosþelsleit, er hún fól mér sitt ráð af forsjónar náð eftir hófið á Hlégarði í Mosfellssveit. Að hengja fólk í vísitölu 00 eftir Ogmund Jónasson í umræðum um nýja lánskjara- vísitölu hefur Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráðherra sagt, að hún sé í anda þess sem hús- næðishreyfíngin eða Sigtúnshóp- urinn svokallaði krafðist á sínum tíma og hljóti því að vera hús- næðiskaupendum fagnaðarefni. Sem félagi í húsnæðishreyfíngunni vil ég minna á þá grundvallar- hugsun, sem sú hreyfíng byggðist jafnan á, að almennu launafólki væm búin viðunandi kjör til að afla sér húsnæðis. í því sambandi var ætíð skírskotað til launa, að fólk væri aflögufært og lána, að þau væm ekki á okurkjömm. Nú Leiðar- þing Kjalar- nesprófasts- dæmis LEIÐARÞING Kjalarnespróf- astsdæmis fer fram sunnudag- inn 29. janúar kl 17 í safnaðar- heimili Lágafellssóknar, Þver- holti 3, Mosfellsbæ. Á leiðarþingi flytja fulltrúar á kirkjuþingi fréttir af þingstörfum og afgreidd verða mál, sem hér- aðsnefnd leggur fyrir þingið. (Fréttatilkynning) Ögmundur Jónasson er svo komið, að kaupmáttur launa er lítill og þverrandi og okurkjör á lánum. Við þessar aðstæður hef- ur ríkisstjórnin ákveðið að tengja lánskjaravísitölu kaupgjaldi. Þetta er ódulbúin hótun um að hengja fólk í lánskjaravísitölunni vogi það sér að krefjast mannsæmandi , launa. Að halda því fram að þetta hljóti að vera húsnæðiskaupendum keppikefli er vægast sagt undarleg hugsun. I ljósi margumrædds misgengis launa og lána var iðulega um það rætt að veija þyrfti fólk áföllum t.d. með því að keyra lánskjaravísi- tölu niður með þverrandi kaup- mætti. Nú hljóta menn hins vegar að vera sammála um að kaup- máttur er allt of rýr og hlýtur að stefna upp á við en ekki lengra niður. Þess vegna er þessi nýskip- an í óþökk almennra launamanna og þá ekki sist húsnæðiskaupenda í þeirra hópi og til þess eins fallin að auka misrétti í landinu. Höfundur er formaður BSRB. Norðurbær Enn eru til söfu tvær 3ja herbergja íbúðir í stigahúsi í byggingu við Suðurvang. íbúðirnar seljast tilbúnar und- ir tréverk. Til afhendingar í júní. Byggjandi Kristjánssynir hf. Upplýsingar gefur: Hrafnkell Ásgeirsson hrl., Strandgötu 28, Hafnarfirði, símar50318og 54699. Opið í dag laugardag frá kl. 10-12 og 15.30-18.00.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.