Morgunblaðið - 30.08.1989, Síða 26

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 1989
26
Guðrún Jóhannsdótt-
ir kennari - Minning
Fædd 15. janúar 1891
Dáin 21. ágúst 1989
Það var seint á árinu 1935 sem
ég kynntist Guðrúnu Jóhannsdótt-
ur, tengdamóður minni fyrst. Þá
var hún kennari við Miðbæjarskól-
ann og bjó á Óðinsgötu 15 með
dætrum sínum Helgu og Unni. Ég
átti heima hjá föðursystur minni
sem bjó þar skammt frá og varð
fljótlega næstum því daglegur gest-
ur á Oðinsgötu 15 því ekki leið á
löngu þar til við Helga ákváðum
að ganga í hjónaband svo fljótt sem
ástæður leyfðu.
Næsta ár bjuggum við Helga í
Hafnarfirði en árið 1937 fluttum
við aftur til Reykjavíkur og þá var
það að við tókum á leigu húsnæði
í félagi við mömmu hennar næstu
þijú árin.
Mér finnst alltaf að þetta hafi
verið mikil hamingjuár. Þegar ég
lít til baka finn ég að tengdamóðir
mín hefur strax þegar við kynnt-
umst reynst mér eins og besta
móðir. Þó vantaði það ekki að hún
var ekkert að leyna því ef henni
þótti eitthvað miður fara. Ég man
ekki til að ég hafi kynnst nokkurri
manneskju sem var jafn hreinskiiin
og hún, hvorki karli eða konu. Og
ég held að allir sem þekktu hana
hafi einmitt metið mjög mikils
þennan eiginleika í fari hennar, því
að allt var af góðum huga sagt og
gert.
Guðrún Jóhannsdóttir var alin
upp við fátækt, sem raunar var
ekki einsdæmi á þeim árum. En
dugnaðurinn og viljafestan var mik-
il. Ung lauk hún kennaraprófi í
Reykjavík og kennari var hún í
fjölda ára.
Hún giftist Kolbeini Högnasyni,
bónda og skáldi í Kollafirði árið
1914, en þau höfðu kynnst í Kenn-
araskólanum. Þau eignuðust fjögur
börn: Helgu, Kolbein, Björn og
Unni. Helga og Björn eru látin.
Eftir 15 ára hjónaband slitu þau
Guðrún og Kolbeinn samvistum og
flutti hún þá til Reykjavíkur ásamt
dætrum þeirra. Eftir það var hún
kennari við Miðbæjarskólann í
Reykjavík um þrjátiu ára skeið og
naut sín mjög vel við það starf.
Ég held það hafi verið árið 1948
sem hún eignaðist íbúð í Hamrahlíð
7 með ágætum stuðningi sona
sinna. Þar bjó hún þangað til hún
fékk inni á öldrunardeild Borg-
arspítalans síðla árs 1984. Þar hef-
ur hún hlotið góða og þakkarverða
aðhiynningu.
Meðan við Helga bjuggum í Koll-
afirði var ég tiður gestur í Hamra-
hlíðinni og naut ég þar gestrisni
og hlýieika sem löngum fyrr. Einn-
ig voru börn okkar þar oft um
lengri eða skemmri tíma og nutu
þar umhyggju ömmu sinnar.
Þessar línur eru settar á blað til
að þakka henni að leiðarlokum fyr-
ir allt sem hún hefur gert fyrir mig
og mína fjölskyldu og ég hefi aldr-
ei getað launað eins og vert væri.
Guðmundur Tryggvason
Ég by.ijaði víst á því að kalla
ömmu mína þessu Dadí-nafni, er
mér sagt, Ég man það ekki sjálf
ég var svo lítil þá. Én það festist
við hana og hún vildi láta kalla sig
þessu gælunafni, en ekki ömmu og
síðan kölluðu flestir afkomendurnir
hana Dadí. Mér finnst ég eiga
henni Dadí minni svo ótal margt
að þakka. Við höfum átt heilmikið
saman að sælda á hennar löngu
ævi. Margt riijast upp í huga mér,
nú þegar hún er dáin. Ég man eft-
ir ferðum út í „Nes“ eins og hún
kallaði það. Það var Kársnesið í
Kópavoginum. Þar átti hún sumar-
bústað í nokkur ár. Þar í kring
voru beijamóar í þá daga, því þetta
var eitt af fyrstu húsunum sem þar
var byggt.
Það var líka gaman að fara með
henni í „Pjörðinn“ með Hafnarfjarð-
arstrætó til Jónu frænku. Við heim-
sóttum líka Fríðu frænku á Njáls-
götuna og fleiri staði þar sem hún
bjó. Fríða og Jóna voru alsystur
Dadí.
Þegar Dadí amma mín kenndi í
Miðbæjarskólanum fékk égyift að
koma með henni í skólann. í mörg
ár gekk hún í íslenskum búningi_ á
hveijum degi við kennsluna. Ég
veit að hún var strangur kennari,
en ég hugsa að nemendur hennar
hafi almennt borið virðingu fyrir
henni og þótt vænt um hana. Hún
bar sérstaklega fyrir brjósi þá sem
minna máttu sín.
Margar hlýjar minningar á ég frá
heimilinu hennar í Hamrahlíðinni,
þar _sem hún bjó í um það bil 40
ár. Ég dvaldi þar oft hjá henni um
lengri eða skemmri tíma sem barn
og unglingur. Þar var alltaf gott
að vera. Dadí þótti vænt um blóm
og allan gróður og vildi hafa sem
mest af því í kringum sig bæði inn-
an húss og utan. í góðu veðri fór
hún eldsnemma á morgnana út í
garð og óð í dögginni eins og hún
sagði sjálf. Hún átti líka mikið af
bókum, þar á meðal voru margar
skemmtilegar og góðar bamabæk-
ur, sem mikill fengur var að kom-
ast í. Litlir krakkar, sem komu í
heimsókn gátu haft nóg að sýsla
við meðan þau stönsuðu hjá henni,
því hún átti alltaf nóg af kubbum
og öðrum leikföngum, sem gaman
var að dunda með.
Ég er henni Dadí, ömmu minni,
ævinlega þakklát fyrir að hafa
hvatt mig til þess að fara út í fóstru-
námið. Það var mitt gæfuspor. Hún
vissi sjálf, hvað það er mikilvægt
að gera sér grein fyrir því hvað
maður ætlar að leggja fyrir sig í
lífinu og afla sér menntunar til
þeirra hluta.
Síðustu 6 arin áður en ég gifti
mig og stofnaði mitt eigið heimili
leigði ég hjá henni í Hamrahlíðinni.
Þá keypti ég mér eitthvað af hús-
gögnum í herbergið, sem ég hafði.
Hún lagði nú ekki blessun sína yfir
þessa „heymeisa" eins og hún kall-
aði húsgögnin, gamla konan. Þetta
varekki eftir hennar smekk. Hún
var vön að segja sína meiningu á
hlutunum hreint út við hvern sem
var. Það vissu allir sem þekktu
hana. Þó að við hefðum ekki sömu
skoðanir á hlutunum gekk okkur
bara vel að búa saman, við virtum
hvor aðra.
Síðast en ekki síst vil ég minnast
síðustu áranna sem Dadí amma
mín lifði. Heimsóknirnar til hennar
á Öldrunardeild Borgarspítalans,
þar sem hún dvaldi í tæplega 5 ár,
hafa verið mér mikils virði. Það var
gott að koma til hennar og fá að
launa henni örlítið brot af öllu því,
sem hún gerði fyrir mig, fyrr og
síðar.
Ég vil nota tækifærið og þakka
öllu starfsfólkinu á Öldrunardeild-
inni sem hefur annast hana af ein-
stakri hlýju og kostgæfni.
Dadí, amma mín var trúuð kona
og treysti á forsjón Guðs. Hún var
fyrir löngu farin að þrá að komast
til hans. Nú er hún hjá honum og
ég veit að henni líður vel.
Dúna
Snemma morguns 21. ágúst sl.
lést Guðrún Sigríður Jóhannsdóttir,
fyrrum kennari, á Borgarspítalan-
um í Reykjavík. Hún var orðin 98
ára gömul, fædd 15. janúar 1891,
hafði um árabil verið á Öldrunar-
deild Borgarspítalans og beðið
hvíldarinnar. Þessi síðustu ár bað
hún löngum fyrir öðrum og einkum
afkomendum sínum. Hun var ein-
Iæg í því eins og öllu sem hún
hafði tekið sér fyrir hendur á
langri ævi. Hun átti þessa óbifan-
legu trú sem hamingjufólki er
veitt. Sjálf var Guðrún afskaplega
sterk, eins og saga hennar sýnir,
enda varð síðasta lokastríðið
strangt. Nú hefur hún loks fengið
það sem hún bað.
Guðrún fæddist að Stökkum á
Rauðasandi og átti allan uppruna
sinn á þeim slóðum. Móðir hennar
var frá Hænuvík og faðir hennar
úr Örlygshöfn en af Arnardalsætt
í karllegginn. Reyndar fannst henni
lítið til um ættfræði og taldi það
miklar skröksögur. Hún var yngst
fjögurra alsystkina og missti móður
sína á öðru ári. Þá varð faðir henn-
ar að bregða búi og skipta fjölskyld-
unni. Hann varð að fara um sveit-
ina með dótturina vafða í sæng og
biðja fólk ásjár. Loks kom hann þar
í Hænuvík að öldruð hjón treystu
sér til að auka ómegð sína. Þetta
varð lán Guðrúnar og ævinlega
blessaði hún nöfn þeirra Helgu
Ólafsdóttur og Jons Sigurðssonar í
Hænuvík. Síðar settist faðir Guð-
rúnar að á Hnjóti í Örlygsþöfn og
kvæntist aftur og átti börn. í Hænu-
vík gekk Guðrún auðvitað að öllum
verkum og er þess minnst að hún
varð snemma svo nærsýn að hún
varð að ganga alveg að kúnum
þegar hún sótti þær til að þekkja
þær frá hrossunum! Löngu síðar,
þegar að síðasta sprettinum kom,
gat hún setið uppi á Borgarspítalan-
um og lesið sálmana sína gler-
augnaláust.
Eftir að Guðrún óx úr grasi fór
hún í vinnumennsku í sveitinni og
var um tíma vinnukona á Patreks-
firði. Þá voru eldri systkini hennar
komin suður sum og þangað braust
hún til að komast í skóla. Ungri
stúlku í hennar stöðu voru tvær
námsleiðir opnar og með harðfylgi
þó, húsmæðraskólar og Kennara-
skólinn. Hún vann fyrir sér með
fiskvinnu og lauk kennaraprófi frá
Flensborg 1908 og síðar kennara-
prófi frá Kennaraskólanum 1912.
Hún varð kennari í Engihlíðar-
hreppi í Hunaþingi, í Hrunamanna-
hreppi í Árnesþingi og á Kjalar-
nesi. Þegar hún settist í Kennara-
skólann var henni strax sagt að hún
skyldi „ekki vænta þess að fá kenn-
arastarf ef hún lærði ekki íslensku
almennilega“, en hún sagði „hard-
ur“ og „nordan“ og allt annað upp
á hreina vestfirsku eins og hún var
eindregnust töluð í vestustu byggð
Evrópu. Þetta „almennilega" mál
lærði hún auðvitað og kenndi það
síðan við virðingu og vinsældir.
í skóla kynntist Guðrún Kolbeini
Högnasyni frá Kollafirði á Kjalar-
nesi sem síðar varð kunnur fyrir
félagsmálastörf og kveðskap. Þau
giftust 17. júlí 1914 og settust að
búi í Kollafirði með Katrínu móður
hans. Þau eignuðust fjögur börn:
Helgu (18. ág. 1916) síðar hús-
freyju í Kollafirði sem nú er látin,
Kolbein (12. des. 1918) starfsmann
kirkjugarðanna í Kópavogi, áður
bóndi í Kollafirði, Björn (6. jan.
1921) rafvirkja í Reykjavík sem nú
er látinn og Unni (27. júl. 1922)
kennara í Reykjavík. Aðrir afkom-
endur Guðrúnar eru nú um hálft
hundrað talsins.
Árið 1930 skildu þau hjónin og
Guðrún settist að í Reykjavík og
gerðist kennari við Miðbæjarbarna-
skólann. Þar starfaði hún síðan
meðan aldur leyfði. Það var ekki
auður í garði og reyndi á kraftana
á erfiðum árum. Á stríðsárunum
bjuggu þær mæðgur í þægindalaus-
um sumarbústað í Fossvogi og þá
var gengið í og úr vinnu og tekinn
þvottur inn í laugar um helgar. Síð-
ar kom hún yfir sig þaki við Hamra-
hlíð í Reykjavík og átti þar myndar-
legt heimili. Hún var langt á undan
samtíðinni í sjálfstæði sínu sem
kona og einstæð móðir og í lífsvið-
horfum sínum. Hún þurfti ekki á
rauðum sokkum að halda en hefði
áreiðanlega veitt áhugasömum kyn-
systrum mikinn stuðning ef aldur
og heilsa hefðu leyft.
Guðrún var elsk að skáldskap og
kunni ógrynni vísna og kvæða.
Skáldin sem mest voru metin í
bernsku hennar voru Sigurður
Breiðfjörð og Kristján Fjallaskáld.
+
Faðir okkar, tengdafaðir og afi,
SIGURÐUR GUÐMUNDSSON
ritstjóri,
Nökkvavogi 2,
sem lést í Borgarsjúkrahúsinu 21. ágúst, verður jarðsettur frá
Fossvogskirkju 30. ágúst kl. 13.30.
Ingólfur Sigurðsson og fjölsk.,
Ragnar Sigurðsson og fjölsk.
Í
Alúðarkveðjur sendum við öllum þeim, er sýndu okkur vinarhug
við andlát og útför móður okkar, tengdamóður og ömmu,
ÞÓRHÖLLU ÖLÖFUGUÐLAUGSDÓTTUR,
Hverfisgötu 57A.
Með kæru þakklæti.
Börn hinnar látnu.
+
Systir mín,
SIGURBJÖRG PÁLSDÓTTIR
Blönduhlíð 7,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju, fimmtudaginn 31. ágúst kl.
13.30.
. Sveinn Pálsson.
+
Þökkum af alhug auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útför
ÖNNU MÖRTU GUÐNADÓTTUR
frá Karlsskála,
Hagamel 45.
Birna Gunnhildur Friðriksd., Egill Jónsson,
Jón Friðrik Egilsson,
Anna Birna Egilsdóttir,
Örn Egilsson og fölskyldur.
Kaupmannahafnarskáldunum, Jón-
asi og öðrum, kynntist hún fyrst í
skóla. En hún var vandlát og
gekkst ekki upp við allt. Einn skóla-
bróðir hennar var Þórbergur Þórð-
arson sem hún ævinlega kallaði:
„Hann Bergur minn“. Þau voru eig-
inlega vinir og Guðrúnar gætir í
einu verki Þórbergs, en ekki varð
hún aðdáandi meistarans fyrir það!
Á Koilaijarðarárunum kynntist hún
Halldóri Guðjónssyni ungum, en í
hennar augum var hann ætíð:
„Hann Dóri minn; hann er eitthvað
að skrifa, mikil ósköp!“
Sá sem þessi orð skrifar kynntist
Guðrúnu best í uppvextinum þegar
honum var unglingi komið til henn-
ar vetrarpart og nokkuð þótti við
liggja að reyna að koma honum til
manns. Og meira á ég henni að
þakka en rakið verður að sinni. Hún
gekkst ekkert upp við það að vera
kölluð amma og fannst einhver elli-
keimur að því. Hún hafði verið köll-
uð „Dadí“ á barnamáli og það nafn
áttum við að nota. Hún hafði gott
fyrir öllum, og ég minnist þess að
nokkrum sinnum hafði hún mig hjá
sér í skötu á Þorláksmessu. Þá
bauð hún gjarna gömlum Vestfirð-
ingum og Breiðfirðingum, sérstak-
lega kvæðamönnum og fræðimönn-
um af alþýðustétt, sem kunnu að
meta lostætið, og ég fékk að vera
með til að læra af „mönnum sem
mark er takandi á“.
Guðrún mótaðist af landinu og
samfélaginu þar vestra. Þessari
manngerð verður ekki lýst nema
menn hafi landslagið í Rauðasands-
hreppi fyrir augum, vindinn og sjáv-
arföllin. Það er ekki þýlyndið á
þeim bæjum. Lífsafstaða hennar
var alveg á hreinu. Hún lifði við
einfalda siðfræði og einfalda lífs-
háttu og þannig vildi hún hafa það.
Hún var algerlega hreinskilin við
alla, háa sem lága og lét engan
eiga neitt hjá sér. Hjá henni fengu
allir að heyra það sem hún vildi
sagt hafa og urðu að taka því. Aldr-
ei vissi ég til að hún níddist á nein-
um eða neinu, og ekkert mátti hún
aumt sjá. Hún stóð alveg á eigin
fótum og kunni ekki að lifa öðru-
vísi. Hún var algerlega skuldlaus
að öllu leyti og gersamlega heiðar-
leg. Hreinlyndi var megineinkenni
hennar.
Að leiðarlokum verður það hrein-
lyndið sem skærast lýsir af í minn-
ingunni. Það og allt annað vil ég
þakka fyrir hönd þeirra sem eiga
henni lífið að launa.
Jón Sigurðsson
Kransar, krossar
ogkistuskreytingar. C
Sendum um allt land.
GLÆSIBLOMIÐ
GLÆSIBÆ,
Álfhcimum 74. sími 84200