Morgunblaðið - 28.09.1989, Blaðsíða 12

§£.
- ÍlOIiGGflBÍABIÐ ©55'...
Gunnar R. Bjarna-
son með eitt verka
sinna.
Mosi og birtuskil
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það sem einna mest er áberandi
í vinnubrögðum íslenzkra myndlist-
armanna er, að fjölbreytnin er stöð-
ugt að aukast.
Sumir koma frma með alveg ný
vinnubrögð, en aðrir eins og stokka
upp þau eldri, þannig að útkoman
verður eins og nýtt vín í gömlum
belgjum.
Það síðasttalda datt mér einmitt
í hug, er ég leit hina vönduðu sýn-
ingu Gunnars R. Bjarnasonar í
Hafnarborg, menningarmiðstöð
þeirra Gaflara á dögunum. Gunnar
er annars betur þekktur sem leik-
myndahönnuður og hefur á löngum
starfsferli sem slíkur og með
myndlsitariðkun í hjáverkum, ein-
ungis haldið tvær myndverkasýn-
ingar áður.
Vinnubrögðin eru vissulega
óvenju fersk og vönduð, og sem
slík eiga þau rétt á sér, í hvaða
formi sem þau birtast í myndlist-
inni, því að baki þeirra leynist jafn-
an ekta sköpunargleði. Það má
þannig greinilega merkja þá
ánægju, sem Gunnar hefur af miðli
sínum, sem að þessu sinni er olíu-
pastel á pappír. Hann reynir að
fanga lit- og Ijósbrigðin í náttúr-
unni á ýmsa vegu, og á stundum
skiptir hann myndheildinni með
ljósri eða dökkri ræmu, sem gengur
í gegnum myndflötinn og minnir
það dálítið á vinnubrögð Sverris
Haraldssonar í eina tíð, en aðferðin
var þó engin heimatilbúin uppfínn-
ing hans. Við það öðlast flöturinn
iðulega meiri dýpt, magnaðri birtu-
skil og fleiri víddir og vísa ég hér
t.d. á myndimar þijár frá Þingvöll-
um (22, 30 og 34) og „Úr Heið-
mörk“ (39), en myndimar hanga
hlið við hlið. Einnig sér þessa stað
í nokkram húsamyndum, sem era
færðar í stílinn.
En Gunnar gerir þetta á sinn
eigin hátt, og því persónulegri sem
tök hans verða á myndefninu þeim
mun meiri árangri nær hann.
En hápunktur sýningarinnar
þykir mér vera nokkrar hreinar og
tærar myndir þar sem mosatilbrigði
koma mikið við sögu, og þar sem
fyrrnefndra vinnubragða sér ekki
stað, svo sem „Úr Kapelluhrauni"
(14), „Úr Heiðmörk" (28), „Frá
Þingvöllum" (48) og fleiri myndir
í slíkum dúr. Hér þykir mér eigin-
lega Qári vel staðið að verki í gerð
slíkra mynda og óvenjulegt að sjá
jafn fersk og lifandi vinnubrögð af
gamla skólanum í íslenzkri lands-
lagsmyndagerð. Slík hrein, bein og
heilsteypt vinnubrögð kann ég mun
betur að meta en allan bægslagang
og tæknibrellur.
Það var og óvenju létt yfir list-
rýninum, er hann hélt á brott.
Það vantar hvorki unggæðings-
háttinn né sprellið í myndverk
Gústavs Geirs Bollasonar, sem
fram að næstu helgi kynnir nær
fjóra tugi verka sinna í Listasafni
ASÍ.
Gústav Geir er nýútskrifaður úr
MHÍ og sýnir hér m.a. ýmis sjálf-
stæð hugverk frá vinnu sinni innan
veggja skólans.
Sjálfstæð að því marki, að í þeim
era lítil sem engin merkjanleg áhrif
frá kennuram, en hins vegar kenn-
ir ýmissa grasa úr heimslistinni,
sem og eðlilegt má teljast.
Yfírgnæfandi meirihluti mynd-
anna er unninn á þessu ári, en fá-
einar myndir era frá síðustu tveim
áram, þekki ég m.a. nokkrar frá
lokaverkefni skólans nú í vor.
Auðlesið er af myndunum, að
Form-
rænn
stígandi
Það er ótvírætt eitthvað að geijast
í myndum Erlu Þórarinsdóttur, sem
hefur fyllt eystri sal Kjarvalsstaða
af nýjum málverkum og stendur sýn-
ingin til 1. október.
Á fyrri einkasýningu og samsýn-
ingum einkenndust myndir hennar
öðra fremur af órólegum formum og
táknum, en nú era það hin traustu
frumform og myndbyggingarlögmál-
in, sem eiga hug hennar öðru fremur
ásamt stígandi litarins.
Það er einmitt meðferðs litarins,
— þanþol hans og stígandi, sem at-
hygli vekur á þessari sýningu og
gerir hana nokkuð óvenjulega í sýn-
ingarflóra haustsins. Einkum vegna
þess, að slík yfirveguð og hnitmiðuð
vinnubrögð eru að verða nokkuð fá-
gæt meðal listamanna af yngri kyn-
slóð sem hafa margir gefið sig á
vald augnablikshrifa eða mjög fá-
breytts litastiga.
En Erla er þó ekki á leið aftur í
tímann né að gerast íhaldssöm, þvi
að vel er ég þess meðvitandi, að
strangflatalistin er komin til vegs
aftur í listheiminum sem virk núlist
og endurmat hefur um leið átt sér
stað á ýmsum fulltrúum listastefn-
unnar og verð verka þeirra margfald-
ast. Og hér er tækifærið að koma
þeim sannindum enn einu sinni á
framfæri, að helstu fulltrúar stefn-
unnar lögðu ekki árar í bát, þótt á
móti blési, heldur unnu áfram að list
sinni, þótt ekki þættu þeir í farar-
broddi lengur. í einu virtasta listhúsi
Parísarborgar, Gallery Gilbert Brow-
nstone, mátti sjá í sumar mikla sýn-
ingu á verkum Gottfried Honegger,
sem í áratugi hefur þróað einfalt
myndmál sitt jafnt í tvívídd sem
þrívídd og uppsker nú ríkulega. Og
höfundurinn vill fara sínar eigin
Ieiðir í útfærslu mynda sinna, og á
það bæði við um val myndefna og
vinnubrögð. Hann er hugmyndarík-
ur, og til að fá útrás fyrir hugmynd-
ir sínar stokkar hann iðulega upp
vinnubrögðin eða hrærir þeim sam-
an, þannig að útkoman verður
blönduð tækni og jafnvel málaðar
lágmyndir.
Það er gaman að fylgja Gústavi
Geir í þessari leit hans að fótfestu,
sem á stundum fleytir honum
furðulangt og hlýtur að sannfæra
hvern athugulan skoðanda, að hér
sé dijúgur hæfileikamaður á ferð.
— Það er einhver skondinn og
kíminn undirtónn, sem gengur eins
og rauður þráður um sýninguna
alla, og kemur einnig fram í nafn-
giftum myndanna. Það góða við
Erla Þórarinsdóttir
eitt gott verk eftir framkvöðulinn
Auguste Herbin fer á tugmilljónir
króna á uppboðum.
Það er þannig mesta gæfa lista-
manns að geta unnið að listrænum
rannsóknum sínum í friði og ró, óháð-
ur listamarkaðnum og sveiflum hans.
Góð list verður svo alltaf verðmæt,
þegar fram líða stundir, hvernig sem
á málin er litið, — en keppikefli lista-
mannsins er þó jafnan fyrst og síðast
árangurinn sjálfur.
Ekki væri allskostar rétt að telja
Erlu á leið til hreinnar strangflata-
listar, því að það er svo margt fleira,
sem henni liggur á hjarta, og hér
er það áferð, styrkur og þanþol litar-
ins, sem miklu hlutverki gegna svo
og skírskotun til hins dularfulla og
skynræna.
Á sýningunni eru nokkur verk er
skera sig úr og þar sem þessir eigin-
leikar listamannsins koma einna
skýrast fram, nefni ég hér nr. 7
„Hraunvatn", „Þórsmörk" (8) og
„Gígur“ (13). Og í myndaröðinni
„Farangur“ einkennir kraftur og
dulúð myndir eins og „Næturvagn"
(21), „Huliðshjálmur" (43), „Vemd-
ari“ (44) og „Hughjálmur" (51).
Sömu eiginleikar prýða og myndina
frammi í gangi, sem er utan skrár.
Augljóst er af þessari sýningu að
Erla Þórarinsdóttir er mjög að sækja
í sig veðrið.
þennan undirtón er, að hann á sér
ýmis blæbrigði og lífgar upp 'stund-
um dökkar og drangalegar mynd-
heildir svo sem í myndunum „Bjór-
geit“ (7) og „Litli og stóri“ (8), en
báðar era þossar myndir með því
eftirtektarverðasta á sýningunni.
Gústav Geir færist oft mikið í
fang, myndir hans eru stórar og
stundum er eins og þær beri svip
af minnismerkjum, séu „monu-
mental“, líkt og það heitir á fag-
máli.
Það má vel vera að þessi sýning
hins unga listamanns boði ný við-
horf og sé angi af kynslóðaskiptum
í íslenzkri myndlist, en hér skal
engu spáð, einungis minnt á, að
hæfíleika þarf að þroska.
Bjórgeit o g sverðskrímsl
To g-
streita
(
I Ásmundarsal heldur Björg
Sveinsdóitir sína fyrstu sjálfstæðu
sýningu. Björg er líffræðingur að
mennt, jafnframt því sem hún lauk
prófi úr málunardeild MHÍ vorið
1987.
Á sýningunni era 17 olíumál-
verk af ýmsum stærðum, sem öll
era máluð á síðustu tveim áram.
Henni lýkur 1. október.
Það sem er mest áberandi við
þessa sýningu, er hve mjög hún
skiptist i tvö horn, jafnvel þannig
að líkast er sem um tvo heima sé
að ræða eða tvo ólíka listamenn
og skapar þetta vissa togstreitu á
sýningunni. Á stundum er eins og
um byijanda sé að ræða, sem hef-
ur orðið hugfanginn af fjarrænni
hugmyndafræði, — fram koma <
súlnahof, hallir og upphafin sólar-
dýrð, en svo hins vegar eru það
myndir, sem minna ber á í fyrstu, <
en skera sig úr eftir nánari skoð-
un, jafnvel svo, að hin fyrirferðar-
meiri eins og hverfa í bakgrunn-
inn. Era það málverk þar sem hið
hreint myndræna ræður ferðinni
og hinar fjarrænu hugmyndir láta
í minni pokann í hita átakanna
við efniviðinn á milli handanna.
Hér nær Björg með sanni mun
betri tökum a' miðli sínum enda
virðast eðlisbundnir hæfileikar
hennar liggja nær slíkum vinnu-
brögðum.
Ekki er ég hér að agnúast út í
hið hugmyndafræðilega að baki
myndanna í sjálfu sér, heldur ein-
ungis sjálfa útfærslu myndanna,
sem fer um margt úrskeiðis í þessu,
tilfelli við slíkar hliðarvangaveltur.
Sjálf frásögnin vill þá yfirgnæfa 1
Gústaf Bollason heldur sína
fyrstu einkasýningu í Listasafni
ASÍ.
Nokkur orð um
útvarpsþátt
eftirJón Óskar
Nú líður að því að farið verði að
ákveða vetrardagskrá Ríkisút-
varpsins. Þá hvarflar hugur minn
til rithöfundar norður í landi, höf-
undar sem um árabil hafði fastan
þátt í útvarpinu og flutti mál sitt á
góðri íslensku sem mér hefur skilist
að forráðamenn þjóðarinnar vilji nú
fara að hafa sérstaklega í heiðri,
eftir að ljóst er orðið hversu íslensk
tunga hefur mengast erlendum
áhrifum og brenglast á síðustu
áram, en fyrmefndur höfundur var
látinn hætta við þátt sinn fyrir
nokkram áram, eins og stjórnendur
hefðu ekki enn áttað sig á því að
betra væri að halda í slíka menn
sem væra útvarpinu til sóma í með-
ferð tungunnar.
Þessi maður er Einar Kristjáns-
son frá Hermundarfelli, smásagna-
höfundur, kíminn og skemmtilegur.
Útvarpsþáttur hans, Mér eru fornu
minnin kær, var svo vinsæll á sinni
tíð að samkvæmt skoðanakönnun
var fátt í útvarpinu sem meira var
hlustað á fyrir utan fréttir. En svo
undarlega vildi til, að þegar þetta
hafði verið upplýst var þátturinn
lagður niður, eins og það væri sér-
stök óhæfa að vera með þátt sem
var í senn menningarlegur og
skemmtilegur og þannig, að fjöldinn
hlustaði á hann. Forráðamenn út-
varpsins hafa sjálfsagt gert þetta í
einhveiju hugsunarleysi, en ekki af
því að Reykvíkingar geti ekki þolað
að utanbæjarmaður sé vinsæll í
útvarpinu. Mér sýnist kominn tími
til að bæta fyrir umrædd mistök
og ráða aftur þann mann sem kunni
að gera svo ágæta dagskrá, en það
sem einkenndi Einar var hve
fundvís hann var á efni úr sögu
þjóðarinnar og hve laginn hann var
að fjalla um það í þeim kímni-
blandna stíl sem er hans og einskis
nema hans. Ef menn vilja loks fara
að huga betur að meðferð íslensk-
unnar, hvar á þá að byija, ef ekki
í útvarpinu, og hvemig á að bæta
um betur ef ekki með því að nýta
þá sem vinsælir hafa orðið í útvarp-
inu og kunna íslenska tungu nægi-
lega vel til að ragla ekki hugtökum
Einar Kristjánsson frá Hermundarfelli.
„Ég held að ýmsir muni
sakna þessa þáttar sem
alltaf var hægt að
hlusta á sér til ánægju
og fróðleiks.“
og orðatiltækjum eins og sífellt al-
gengara er orðið nú á tímum í út-
varpinu gamla og góða, hvað þá
hinum nýrri og verri? Þá hafði Ein-
ar jafnan með sér góða upplesara
og skýrmælta sem að sjálfsögðu
áttu sinn hlut að því hve mikið var
hlustað á þáttinn.
Ég held að ýmsir muni sakna
þessa þáttar sem alltaf var hægt
að hlusta á sér til ánægju og fróð-
leiks — gildir einu þótt aðrir hafi
síðan reynt að feta í fótspor Einars
frá Hermundarfelli og búa til þætti
með efni úr fortíðinni, þeir hafa
stundum tekist vel, aðrir miður, en
þáttur Einars var sérstakur og
reyndist ná svo vel til fólksins í
landinu að sjálfsagt hefði átt að
vera að leyfa honum að lifa. Ég'
legg til, að hann verði tekinn upp
aftur.
Höfundur er rithöfundur.