Morgunblaðið - 08.11.1989, Blaðsíða 19

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ MJÐVIKUDAGUR 8. NOVEMBER 1989
19
JMfrfgtuilNlnfeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Skipasmíðaiðnaður
Sjávarútvegurinn er horn-
steinninn í þjóðarbúskap
okkar. Auðlindir sjávar eru
megin undirstöður að þjóðar-
tekjum, lífskjörum og efna-
hagslegu fullveldi.
Þessar auðlindir hafa á hinn
bóginn nýtingarmörk, sem
ekki má yfir fara, ef við viljum
varðveita æskilega stofnstærð
nytjafiska — þ.e. helztu
lífsbjörg þjóðarinnar — til
framtíðar.
Fiskifræðilegar niðurstöður
færa heim sanninn um, að
helztu nytjastofnar eru full-
nýttir, jafvel ofnýttir sutnir
hveijir. Fiskiskipastóllinn er
of stór — veiðigeta hans er
of mikil — miðað við veiðiþol
stofnanna. Þessvegna höfum
við gripið til veiðitakmarkana.
Við getum sótt þann afla,
sem hyggilegt er að taka úr
helztu nytjastofnum, með mun
minni fiskiflota en nú er tit
staðar, það er með minni til-
kostnaði. Það á að vera keppi-
kefli okkar að sækja þann afla,
sem fiskifræðilegar stað-
reyndir leyfa, með sem
minnstum tilkostnaði og vinna
í sem verðmætasta vöru.
Stærð fiskiskipaflotans
veldur því að nýsmíði fiski-
skipa fyrir íslenzkan útveg
verður mjög takmörkuð, ef
nokkur, um sinn, þ.e. næstu
árin. Það er máske megin-
vandinn sem blasir við inn-
lendum skipasmíðaiðnaði í
næstu framtíð, þótt fleira
komi til, eins og almenn
rekstrarskilyrði framleiðslu-
fyrirtækja, sem hafa
hríðversnað síðustu misserin,
m.a. vegna rangrar efnahags-
stefnu stjórnvalda.
Staða íslenzks skipasmíða-
iðnaðar verður vart aðskilin
frá stöðu sjávarútvegsins í
heild, stöðu fiski- og farmskip-
aútgerðar, og þeirri eftir-
spurn, sem þaðan er að vænta
um viðhald og nýsmíði.
Nýsmíði verður, sem fyrr seg-
ir, lítil sem engin í allra næstu
framtíð, og meðan erlend sam-
keppnisríki greiða niður skipa-
smíði, eins og nú er gert víða,
er líklegt að aðþrengdur út-
vegur leiti í einhveijum mæli
út fyrir landsteina með verk-
efni. Hinsvegar er að því
stefnt innan EB og trúlega
einnig innan EFTA að afnema
styrki til skipasmíða. Jslenzk
skipasmíði kann því 4ð eiga
framtíðarland á erlendum
samkeppnisvettvangi, en ekki
er raunhæft að reikna með
umtalsverðri erlendri mark-
aðssetningu hennar í allra
næstu framtíð.
Mikilvægt er engu að síður
að varðveita þá umfangsmiklu
verkþekkingu sem byggð hef-
ur verið upp á löngum tíma í
íslenzkum skipasmíðaiðnaði
og öðrum iðnaði og tækniþjón-
ustu er tengist sjávarútvegi
og auka við hana á tímum
örrar þróunar á sviði þekking-
ar og tækni. Viðhaldsþörf
farm- og fiskiskipa, sem er
viðvarandi, kallar áfram á
þjónustu af þessu tagi. Það
er mikils virði fyrir sjávarút-
vegsþjóð að hægt verði að
mæta viðhaldseftirspurn hér
eftir sem hingað til á heima-
slóðum.
Talsmenn íslenzks skipa-
smíðaiðnaðar telja og að
stjórnvöld geti sitt hvað gert
til að styrkja samkeppnisstöðu
greinarinnar. Meðal þess sem
þeir hafa nefnt og fram hefur
komið í umræðum á Alþingi
síðustu daga má nefna: 1)
Útvegsmenn og opinberir sjóð-
ir semji ekki um nýsmíði skipa
eða viðhaldverkefni erlendis
án undangengins útboðs, þar
sem innlendir aðilar keppi á
jafnréttisgrundvelli hvað varð-
ar meðferð tilboða og fjár-
magnsfyrirgreiðslu. 2) Að til-
boð verði metin á viðskiptaleg-
um grundvelli áður en lán-
veitingar eru ákveðnar. 3)
Settar verði staðlaðar reglur
um útboð, veðskilmála og til-
boð í skipaiðnaðarverkefni. 4)
Að bankar veiti sambærilegar
ábyrgðir vegna skipaiðnaðar-
verkefna innan lands og veitt-
ar eru þegar verkefni eru unn-
in erlendis. 5) Að atvinnuleysi
hafi aukizt svo undanfarið hér
á landi að ekki sé á það bæt-
andi með lokun vinnustaða
hundruða manna.
Iðnaðarráðherra hefur boð-
að að hann muni leggja fram
á haustþingi skýrslu um stöðu
og framtíð íslenzks skip-
asmíðaiðnaðar. Margþættur
vandi atvinnugreinarinnar
verður að vísu ekki leystur
með skýrslugerð af þessu tagi
eða opinberri forsjá. Fróðlegt
verður engu að síður að líta,
hvers konar stefnumörkun
skýrslan geymir, en mótuð
atvinnustefna hefur ekki verið
sterka hlið núverandi ríkis-
stjórnar.
HEIMSÓKN FRANCOIS MITTERRANDS FRAKKLANDSFORSETA TIL ISLANDS
Kvennaskólastúlkur sungu við Ráðherrabústaðinn:
Velkominn til ís-
lands, Mitterrand!
Rambouillet, einkaþota Francois Mitterrands Frakklandsforseta
af gerðinni Falcon 900, lenti á Reykjavíkurflugvelli á hádegi í gær,
nánar tiltekið klukkan 12.04. Forsetinn, sem er fremur lágvaxinn,
73 ára gamall, var klæddur dökkbláum ullarfrakka, ljósum jakkafót-
um og var með rauðröndótt bindi. Á móti forsetanum tóku Steingrím-
ur Hermannsson forsætisráðherra og Guðmundur Benediktsson,
ráðuneytisstjóri forsætisráðuneytisins. Við landgang flugvélarinnar
heilsuðu sendiherra Frakklands á íslandi, Jacques Mer, og Sveinn
Björnsson prótókollstjóri Mitterrand. íslenskir lögregluþjónar stóðu
lieiðursvörð á flugvellinum.
Frá Reykjavíkurflugvelli var Ráðherrabústaðarins við Tjarnar-
haldið rakleiðis í 14 bifreiða lest til götu. Mitterrand og Steingrímur
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra:
„Dýrmætt tækifæri
til að gera grein fyrir
sérstöðu okkar“
Francois
Mitterrrand.
Morgunblaðið/Þorkell
sátu hlið við hlið í fjórðu bifreið-
inni, svörtum Mercedes Benz númer
R 4123, ásamt túlki og bílstjóra.
Aftast í bílalestinni var sjúkrabif-
reið til reiðu. Fyrir utan Ráðherra-
bústaðinn var samankominn fríður
flokkur ungra stúlkna úr fyrsta
frönskuáfanga í Kvennaskólanum
sem söng BJenvenu en Islande! (Vel-
kominn til íslands!)
Mikil þröng skapaðist í Ráðherra-
bústaðnum í upphafi fundar Mitt-
errands með íslénskum ráðamönn-
um. Steingrímur Hermannsson
heyrðist láta þau orð falla á meðan
verið var að taka myndir að hér á
Islandi væru tvær sjónvarpsstöðvar,
ein ríkisrekin og ein í einkaeigu.
í Ráðherrabústaðnum var
snæddur hádegisverður. Á boðstól-
um var matur frá Óðinsvéum,
reyktur lax og grafinn, ofnsteiktir
humarhalar, gufusoðin smálúðuflök
með rækjufarsi og skyr í eftirmat!
Auk Mitterrands, Steingríms Her-
mannssonar og Jóns Baldvins
Hannibalssonar utanríkisráðherra
voru viðstaddir Hannes Hafstein,
ráðuneytisstjóri utanríkisráðuneyt-
isins, Þorsteinn Ólafsson, efnahags-
ráðunautur forsætisráðherra, Elisa-
beth Guigou, ráðgjafi Mitterrands
í Evrópumálum, og Hubert Vedrine,
talsmaður forsetans.
Klukkan 14.40 lauk fundi Mitt-
errands og íslensku ráðherranna.
Tíu mínútum síðar hófst frétta-
mannafundur á Hótel Sögu. Um
það bil fjörutíu erlendir fréttamenn
komu til landsins í gærmorgun í
tilefni heimsóknar Mitterrands. Þeir
komu með sérstakri flugvél frá
París og héldu aftur til baka í gær-
Morgunblaðið/Svem'r
Frá blaðamannafúndinum. F.v. Einar Benediktsson, sendiherra í Brussel, Francois Mitterrand, Christoph-
er Thiery, túlkur Mitterrands, Steingrlmur Hermannsson, Jón Baldvin Hannibalsson og Sveinn Björns-
son prótókollstjóri.
kvöldi. Á fréttamannafundinum _
notuðu frönsku blaðamennirnir
tækifærið og spurðu Mitterrand um
afstöðu franskra stjórnvalda til
þeirra alþjóðamála sem hæst ber
nú, m.a. fyrirhugaðs leiðtogafundar
risaveldanna í byijun næsta mánað-
ar og ástandsins í Líbanon. Mörg
tungumál voru töluð á fundinum
og eitt sinn svaraði Mitterrand
blaðamanni, sem spurt hafði á
ensku, án þess að bíða eftir því að
spurningin væri túlkuð yfir á
frönsku. Sagði forsetinn að fran-
skir blaðamenn hlytu að vera orðn-
ir vanir enskunni og „brátt verða
þeir einnig orðnir sleipir í íslensku!"
Klukkan 15.18 lauk blaðamanna-
fundinum. Kl. 15.25 tók frú Vigdís
Finnbogadóttir, forseti Islands, á
móti Mitterrand í embættisbústað
forseta íslands á Laufásvegi 72.
Fundur þeirra var nokkru lengri en
gert hafði verið ráð fyrir, honum
lauk kl. 15.55. Gert hafði verið ráð
fyrir tuttugu mínútna spjalli en
fundurinn stóð í hálfa klukkustund.
Frá Laufásvegi var haldið út á
Loftleiðahótel en á Reykjavíkur-
flugvelli kvaddi Steingrímur Her-
mannsson ásamt embættismönnum
Mitterrand. Velheppnaðri heimsókn
Frakklandsforseta lauk með því að
flugvél hans hóf sig til flugs klukk-
an 16.13.
Morgunblaðið/Þorkell
Við upphaf viðræðnanna í Ráðherrabústaðnum. Jón Baldvin Hannib-
alsson, Francois Mitterrand og Steingrímur Hermannsson. Að baki
þeim standa írá vinstri: Hannes Hafstein, ráðuneytisstjóri í utanríkis-
ráðuneytinu, Þorsteinn Ólafsson, efnahagsráðunautur forsætisráð-
herra, og Jón Sveinsson, aðstoðarmaður forsætisráðherra.
STEINGRÍMUR Hermannsson
forsætisráðherra sagði í sarntali
við Morgunblaðið í gær, að lokn-
um fundi hans og utanríkisráð-
herra með Francois Mitterrand
Frakklandsforseta, að þar hefði
gefist mikilvægt tækifæri til þess
að gera Frakklandsforseta grein
fyrir sérstöðu okkar íslendinga.
„Eg tel að þetta hafi verið mjög
gagnlegur fundur. Hann var mjög
opinskár og ég held sömuleiðis að
Frakklandsforseti hafi verið mjög
ánægður með fundinn,“ sagði
Steingrímur. Forsætisráðherra
sagði að Frakklandsforseti hefði á
fundinum fengið svör við öllum
þeim spurningum sem hann hefði
haft um það hvernig málin gengju
innan EFTA, „en ég tel ekki síður
mikilvægt að þarna gafst dýrmætt
tækifæri til þess að gera forsetan-
um grein fyrir sérstöðu okkar ís-
lendinga. Við fórum yfir hana nokk-
uð ítarlega. Hann sagði við okkur
að þeir hjá EB hefðu engan áhuga
á því að um fulla aðild EFTA yrði
að ræða að sinni að EB. Þeir hefðu
nóg á sinni könnu, en þeir, a.m.k.
Frakkar, skildu mæta vel sérstöðu
okkar Islendinga, hvað varðar at-
vinnu- og efnahagslíf, smæð og
fjarlægð, að við yrðum að fá undan-
þágu,“ sagði forsætisráðherra.
Steingrímur sagði að Mitterrand
hefði jafnframt ságt að ekki væri
hægt að gera samninga sem væru
ekkert nema undanþágur. „Okkur
er því ljóst að við verðum að taka
á okkar herðar einhverjar skyldur.
Við getum ekki bara fleytt rjómann
ofan af,“ sagði forsætisráðherra.
Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra:
Skilningur Mitterrands
á sérstöðu okkar hefiir
stórpólitíska þýðingu
JÓN Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra var nijög ánægður með
fund þann sem hann og forsætisráðherra áttu í gær með Frakklands-
forseta. „Það sýnir lógík Frakklandsforseta, að hann sagði: „Tómar
undanþágur, enginn samningur. En samningur án undanþága —
óhugsandi.“ Þetta er einfaldlega kjarni málsins," sagði Jón Baldvin
er hann var spurður um það að loknum fundinum hvernig hann
mæti afstöðu Frakklandsforseta til þess að Islendingum verði veitt
undanþága, hvað varðar tollfrelsi fyrir sjávarafúrðir innan EB-EFTA
svæðisins, án þess að þurfa að veita erlendum aðilum aðgang að fisk-
veiðilögsögu sinni, þegar og ef samningar um sameinað evrópskt
efúahagssvæði hafa tekist.
Jón Baldvin sagði í samtali við
Morgunblaðið er hann var spurður
hvort hann hefði reynt að tengja
sérstöðu okkar í efnahagslegu tilliti
við hernaðarlegt mikilvægi, vegna
hnattstöðu landsins, í viðræðum
sínum við Frakklandsforseta: „Nei,
við höldum okkur náttúrlega við
efnið í þessum viðræðum. Við erum
hér sem formennskuland í Fríversl-
unarbandalagi Evrópu (EFTA) að
koma skilaboðum til Frakklands-
forseta um umræðu- og samninga-
svið EFTA og Evrópubandalagsins
(EB). Það lýtur náttúrlega að þess-
um viðskiptasamruna og samstarfs-
verkefnum og þeim stofnunum sem
við þurfum að koma upp sameigin-
lega til þess að það gangi. Hins
vegar lét forsætisráðherra Frakk-
landsforseta í té minnisblað, þar
sem hann gerði í stuttu máli grein
fyrir sérstöðu íslands og megini'ök-
um okkar fyrir því að þurfa að óska
eftir sérstökum ráðstöfunum á
nokkrum sviðum, sérstaklega að
því er varðar auðlindanýtinguna.
Þar var að sjálfsögðu vikið að þeirri
staðreynd að íslendingar óska eftir
því að fá staðfest það hlutverk sitt
að þeir eru Evrópuþjóð. Við látum
í ljós þá von að það sé skilningur
á því í Evrópu að þar sé um gagn-
kvæma hagsmuni að ræða og við
viljum taka þátt í þessu samstarfi
bæði á sviði efnahagsmála, menn-
ingarmála og öryggismála," sagði
utanríkisráðherra.
„Að því er varðar sérstöðu ís-
Iands, sem byggir ekki bara á und-
anþágum, heldur á viðurkenningu
á sérstöðu, sem Mitterrand kallaði
„realitet", þá er sérstaða okkar
þessi: Við erum eina þróaða landið
Morgunblaðið/Þorkell
Jón Baldvin Hannibalsson.
í Evrópu, sem byggir atvinnulíf sitt
í svona miklum mæli á fiskveiðum
og fiskiðnaði, eða 75% af útflutn-
ingstekjum okkar,“ sagði Jón Bald-
vin, „Þetta þýðir að það eru ákveðn-
ir erfiðleikar að því er varðar hina
sameiginlegu fiskveiðistefnu Evr-
ópubandalagsins gagnvart okkur,
sem ekki á við gagnvart öðrum fisk-
veiðiþjóðum. Hjá Norðmönnum er
hlutfallið til dæmis ekki nema um
6%. Þetta þýðir því að við höfum
sérstöðu og á þessum fundi kom
fram að þessi mikli raunsæismaður
og rómantíker í pólitík viðurkennir
sérstöðu okkar og segir hana vera
raunveruleikann.
Mitterrand boðaði að hann myndi
skrifa okkur bréf, þar sem hann
lýsti skilningi sínum á sérstöðu
okkar. Þegar forseti Frakklands
tekur til orða á þann veg um sér-
stöðu íslands, að hún sé auðskilin,
að hún sé raunveruleikinn, og að
hann muni rita okkur sérstaklega
bréf til þess að staðfesta skilning
sinn á því, felst í því, að áhyggjur
manna þess efnis að þessi sérstaða
kunni að vera hindrun í vegi samn-
inga fara stórminnkandi,“ sagði Jón
Baldvin. Utanríkisráðherra sagði
að persónulegi þátturinn í þessu
tilliti gæti beinlínis skipt sköpum.
Rifjaði utanríkisráðherra í því sam-
bandi upp heimsókn forseta Islands
til Vestur-Þýskalands fyt'ir hálfu
öðru ári. í viðræðum forsetans og
þáverandi utanríkisráðherra,
Steingríms Hermannssonar, við
kanslara Vestur-Þýskalands, Helm-
ut Kohl, hefði Kohl kveðið upp úr
með það að Islendingar gætu treyst
stuðningi Vestur-Þýskalands.
„Slíkt skiptir ekki litlu máli, þegar
þau orð eru sögð af kanslara Þýska-
lands og sama er að segja um það
þegar forseti Frakklands hefur
fengið ítarlegar og greinargóðar
upplýsingar, sem hann metur gild-
ar, um sérstöðu íslands og hefur
skilning á því hvaða vandamál þurfi
að leysa til þess að íslendingar
geti með góðu móti verið aðilar að
samruna Evrópuríkjanna, þá hefur
það stórpólitíska þýðingu.“
Morgunblaðið/Bjarni
Fundur Francois Mitterrands og forseta Islands, frú Vigdísar Finnbogadóttur varð lengri en gert hafði
verið ráð fyrir enda fór vel á með þjóðhöfðingjunum.
Viðræður Frakklandsforseta við forseta íslands:
>»
Islendingar eiga vináttu Mitterrands vísa
„FUNDURINN á íslandi tókst injög vel,“ sagði Francois Mitterrand
Frakklandsforseti við blaðamann Morgunbláðsins um leið og hann
steig upp í bíl sinn sem flutti hann út á flugvöll eftir að hann hafði
kvatt forseta íslands, Vigdísi Finnbogadóttur. Nánar vildi Mitterrand
ekki fara út í það.
Forseti Jslands tók á móti Frakk-
landsforseta í bústað embættisins á
Laufásvegi 72 og ræddust forsét-
arnir við í hálftíma. Vigdís sagði
að þau hefðu rifjað upp góð kynni
Frakka og íslendinga, allt frá því
að Jerome Napoleon kom til íslands
1855. Hún nefndi sem dæmi um
vináttu Frakka við íslendinga að
þeir sendu strax 1911 við stofnun
Háskóla íslands franskan sendi-
kennara til landsins. Forsetarnir
hefðu rætt góða stund um það sem
báðar þessar þjóðir hafa svo mikla
tilfinningu fyrir, varðveislu tungu
sinnar, því eins og þau töluðu um,
gegnum tunguna eigi menn fortíð
og.sögu.
I sambandi við þau mál sem hann
var kominn til að ræða á íslandi,
málefni EFTA og EB, hefði Fran-
cois Mitterrand sagt við forseta ís-
lands, að íslendingar ættu vináttu
hans vísa. Að lokum kvaðst Frakk-
landsforseti vilja endurgjalda heim-
sókn Vigdísar Finnbogadóttur til
Frakklands 1983 og koma til ís-
lands í opinbera heimsókn áður en
langt um liði.
Morgunblaðið/Þorkell
Steingrímur Hermannsson.
Steingrímur sagðist telja að allir
væru sammála um að eiginlegar
viðræður milli EB og EFTA myndu
hefjast eftir 19. desember og þá
myndi reyna á erfið samningsatriði
sem m.a. tækju til stjórnunar- og
ákvarðanaleiða: „EFTÁ hafnaryfir-
þjóðlegum stofnunum. Þeir hjá EB
segjast vel skilja það, en EFTA
verður þá að setja fram tillögur um
eitthvert skipulag eða kerfi, sem
skilar sæmilegum árangri. Það er
einmitt það mál sem við erum sam-
mála Mitterrand um að verður hvað
erfiðast í þessum viðræðum. Hann
sagði- sem svo, að ef það mistæk-
ist, þá væri þetta þar með búið, en
mér fannst á honum í viðræðunum
í dag að hann væri bjartsýnn á að
þetta myndi takast. Hann lagði líka
mikla áherslu á að það væri afar
mikilvægt að þetta tækist, því við
værum jú öl! hluti af litlum heimi,“
sagði Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra.
Steingrímur færir
Mitterrand Landnámu:
í von um að
fundurinn sé
upphafíð að
nýju landnámi
Steingrímur Hermannsson
færði Francois Mitterrand
Frakklandsforseta Landámu að
gjöf. „I bókina var letrað eitthvað
á þessa leið: í von uin að þessi
fiindur reynist skref í átt til nýs
og árangursríks landnáms í Vest-
ur-Evrópu,“ sagði forsætisráð-
herra.
En Mitterrand voru færðar fleiri
gjafir. Blaðamenn sem biðu fyrir
utan ráðherrabústaðinn eftir að
fundi Mitterrands og íslenskra
ráðamanna lyki veittu því athygli
að franskir öryggisverðir komu
hlaupandi út með pakka undir hend-
inni. Pakkinn var tekinn upp og
grandskoðaður í hæfilegri fjarlægð
frá ráðherrabústaðnum þar sem
viðræðunum var að ljúka. Eftir því
sem næst verður komist var það
graflax sem starfsfólk á Óðinsvéum
færði forsetanum að gjöf sem þurfti
að meðhöndla af slíkri varfærni!