Morgunblaðið - 19.11.1989, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAQUR ,1:9. NQVEMBER 19þþ,
STÚRIOJA
UfiSÍMYl
eftir Friðrik Indriðason
NÝTT sjálfstætt 185.000 tonna álver er nú aftur komið til um-
ræðu innan ATLANTAL-hópsins í stað stækkunar ÍSAL um
120.000 tonn sem talinn var hagkvæmari kostur. Fyrir íslendinga
hefur þessi stefhubreyting einkum þær afleiðingar að endurmeta
þarf virkjanakosti þá sem til greina koma. Er ljóst að komi
185.000 tonna álver til þarf að hefjast. handa við Fljótsdalsvirkjun
strax til að fullnægja orkuþörf slíks álvers. Það er ekkert launung-
ar mál íslensk stjórnvöld telja að þessar framkvæmdir gætu orð-
ið ljós í því dökka efnahagsástandi sem þjóðarbúið siglir nú inn
í. Kröfúr um orkuverð munu breytast því Fljótsdalsvirkjun er
nokkuð dýrari kostur íyrir fslendinga en þeir virkjanakostir sem
nægt hefðu til að anna orkuþörf stækkunar ÍSAL, þ.e. áfram-
haldandi uppbygging á Þjórsársvæðinu. Fram hefúr komið að
hugmyndir um orkuverð til stækkunar ÍSAL liggja á bilinu 12-18
mills og var lægri talan hugsuð sem afsláttarverð til verksmiðjunn-
ar fyrstu árin. Samkvæmt heimildum Morgunblaðsins hefúr Fljóts-
dalsvirkun það í fór með sér að þessar orkuverðstölur breytast
í 13-19 mills (1 mill er nú 6,3 aurar á KW-stundina).
Þegar horft er til þeirra
áhrifa sem bygging
185.000 tonna álvers
hefði á efnahagslíf íslend-
inga kemur ýmislegt for-
vitnilegt í ljós. Hugmyndir
eru uppi um að tengja
orkuverðið sem álverið
greiddi við heimsmarkaðsverð á áli,
svipað og nú er með orkusamninginn
við ÍSAL. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins er.rætt um í þessu
sambandi að grunnverð orkunnar
yrði 18,5 mills miðað við að áltonnið
færi á 1650 dollara. Álver af þessari
stærðargráðu notar 2700 GW-stund-
ir á ári og myndi því greiða 3 millj-
arða króna á ári fyrir orkuna miðað
við framangreindar forsendur. En á
einfaldan máta má segja að hvert
áltonn sem framleitt er hérlendis
hafi svipuð áhrif á efnahaginn og
hvert þorsktonn sem veitt er úr sjó.
Samkvæmt því myndi nýtt 185.000
tonna álver hafa ámóta áhrif á efna-
hag okkar og ef þorskaflinn myndi
aukast um sömu tonnatölu. Nýtt
185.000 tonna álver myndi auka
landsframleiðsluna um 5-6%, útflutn-
ingsverðmætin um 19% og kaupmátt
um allt að 4% svo dæmi séu tekin.
Hvað orkuverðið til nýrrar stóriðju
varðar er ljóst að það mun í engu
hafa áhrif á orkuverð til ahnennings-
veitna enda slíkt bundið í lögum.
Halldór Jónatansson forstjóri Lands-
virkjunar segir að stofnunin vinni
nú eftir áætlun.sem feli í sér að raf-
orkuverð til almenningsveitna muni
lækka að raungildi um 25% fram að
aldamótum. Nýir orkusamningar til
stóriðju muni ekki hafa áhrif þar á.
„Vil knýja á um ákvörðun“
Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra
segir 'að hann vilji nú fyrir sitt leyti
knýja á um að ákvörðun verði tekin
sem fyrst í þessu máli. Hann bendir
á að samstarfssamningur sá sem
ATLANTAL-hópurinn gerði með sér
í júlí í fyrra renni út um áramót.
Eftir þann tima eru þeir sem mynda
hópinn með óbundnar hendur í að
leita samstarfs við aðra.
í máli Jóns kemur fram að viðræð-
ur hans við Per Olof Aronson for-
stjóra Gránges í Svíþjóð í liðinni viku
hafi sýnt að Gránges hafi mikinn
áhuga á að ráðast í þessa fram-
kvæmd. Hann mun í næstu viku eiga
svipaðar viðræður við forstjóra Ho-
ogovens í Hollandi.
Jón segir að hann eigi von á að
málin skýrist á fundi ATLANTAL-
hópsins með íslensku stóriðjunefnd-
inni í byijun næsta mánaðar en sá
fundur verður haldinn í Zúrich.„Von-
andi fæst einhver niðurstaða á þeim
fundi,“ segir Jón. „Mitt áhugamál
er að botn fáist í þetta mál.“
Jón bendir á að tækifæri til að
auka álframleiðslu hér.á landi gefist
vart betra í annan tíma. Fari svo að
ATLANTAL-hópurinn detti út úr
myndinni sem slíkur séu nokkrir
möguleikar á að fá aðra aðila til
samstarfs með þeim sem áfram hafa
áhuga á framkvæmdum. Hinsvegar
verði íslendingar að átta sig á því
að erlend stóriðjufyrirtæki standa
ekki beinlíns í röðum eftir því að fá
að ijárfesta á þessum vettvangi hér-
lendis. Samkeppni um nýiðnaðar-
verkefni sé mikil milli landa.
Per Olof Aronson forstjóri Gráng-
es segir að hann telji að óhófleg
seinkun hafi þegar orðið á ákvörðun
í þessu máli. Það sé ósk þeirra hjá
Gránges að hraða þessu máli enda
tímamörk þau sem ATLANTAL-
hópurinn setti sér upphaflega að
renna út. Per Olof segist hóflega
bjartsýnn á að jákvæð niðurstaða
næðist í málinu en að boltinn væri
nú hjá Alusuisse, þeir yrðu að segja
af eða á um hvort þeir ætluðu sér
að vera með í nýju sjálfstæðu fyrir-
tæki.
J.G.D. van der Ros, einn af for-
ráðamönnum Hoogovens Aluminium,
er sammála Per Olof Aronson um
að nauðsynlegt væri að hraða þessu
máli nú með tilliti til þess að sam-
starfssamningur ATLANTAfyhóps-
ins rennur út um áramót. I máli
hans kemur fram að ein af höfuð-
ástæðum þess að aftur var farið að
kanna nýtt sjálfstætt álver var að
stækkun ISAL hafi reynst of flókin
framkvæmd hvað ýmis stjórnaratriði
varðar. Hinsvegar væri enn ekki
búið að afskrifa þann möguleika.
Ekki tókst að ná tali af forráða-
mönnum Alusuisse nú fyrir helgina.
Nýtt 185.000 tonna álver
kostar 56 milljarða
í ATLANTAL-hópnum eru þijú
fyrirtæki. Hið flórða, Austria Metall,
tilkynnti í september sl. að það hefði
dregið sig úr hópnum. Þau sem eftir
standa eru Alusuisse, Gránges Al-
uminium í Svíþjóð og Hoogovens í
Hollandi. í fyrstu miðuðust athugan-
ir hópsins við að byggt yrði 185.000
tonna álver í Straumsvík. Bandaríska
verkfræði-og verktakafyrirtækið
Bechtel og kanadíska verkfræðifyrir-
tækið Lavaiin voru fengin til að
kanna stofnkostnað og rekstrarhag-
kvæmni slíks álvers. Niðurstöður
þeirrar könnunar lágu fyrir í mars-
mánuði. í Ijós kom að 185.000 tonna
álver var ekki eins hagkvæmt og
talið var og stækkun ÍSAL um
120.000 tonn sögð vænlegri kostur.
Helsta ástæða þessa var að sökum
uppgangs í áliðnaði í heiminum hafði
mikil hækkun orðið á verði véla og
tækja til álframleiðslu. Heildarstofn-
kostnaður nýs 185.000 tonna álvers
var áætlaður um 56 milljarðar króna.
Viðbrcjgð fyrirtækjanna fjögurra
voru þannig að Alusuisse var ekki
tilbúið að taka þátt í nýju 185.000
tonna álveri en lýsti sig reiðubúið til
að kanna stækkun ÍSAL. Gránges
taldi rétt að kanna stækkun ÍSAL
en ef samningar um slíkt tækjust
ekki kæmi nýtt 120.000 tonna álver
til greina. Gránges vildi þar að auki
ekki útiloka 185.000 tonna mögu-
leikann. Hoogovens taldi einnig
rétt að kanna stækkun ISAL. Austr-
ia Metall er sem fyrr segir nú út úr
þessu dæmi en var á þessum tíma
reiðubúið að kanna 90-120.000
tonna stækkun ÍSAL.
Stækkun ÍSAL könnuð
í lok maí samdi ATLANTALr
hópurinn við sænska ráðgjafarfyrir-
tækið SIAB um að það gerði áætlun
um stofn- og rekstrarkostnað fyrir
120.000 tonna stækkun ÍSAL. Jafn-
framt hófust viðræður milli Aiusuisse
og hinna fyrirtækjanna þriggja um
samstarf ef af stækkuninni yrði.
Helsta niðurstaða SIAB var að
stofnkostnaður var áætlaður á bilinu
28-31 milljarður króna. Gert var ráð
fyrir því að 1.000-1.100 ársverk
þyrfti til þess að ljúka framkvæmd-
um við stækkunina og að hámarks-
fjöldi á vinnustað meðan á henni
stæði væri 600 manns. Reiknað var
með að framkvæmdir við stækkunina
hæfust um tíu mánuðum eftir að
ákvörðun hefði verið tekin og stæðu
í um þijú ár. Mannaflaþörf vegna
virkjanaframkvæmda var áætluð
1.400-1.500 ársverk sem myndu
dreifast á fjögur ár. Áætlað var að
stækkun hefði í för með sér að bæta
þyrfti við 350-400 manns til reksturs
hins stækkaða álvers.
Þessi kostur er nú sem fyrr segir
út úr myndinni í bili, einkum vegna
þess að ekki tókst samkomulag milli
Alusuisse og hinna fyrirtækjanna um
hvernig standa bæri að ýmsum þátt-
um í rekstri hins stækkaða ÍSAL.
Mun forráðamönnum Gránges og
Hoogovens hafa þótt Alusuisse ætla
sér að vera um of einrátt.
Báðar leiðir enn á borðinu
Dr. Jóhannes Nordal formaður
íslensku ráðgjafanefndarinnar um
áiiðnað segir- að í raun hafi engum
leiðum enn verið lokað. „Það voru
mismunandi skoðanir uppi strax í
vor. Alusuisse hafði þá mestan áhuga
á stækkun ÍSAL en hin fyrirtækin
vildu skoða báða möguleikana," seg-
ir Jóhannes. „Megináherslan hefur
hingað til verið á stækkun ISAL en
upphaflega hugmyndin var 185.000
STIKLAD A
STÚR-IÐJU
Saga stóriðju á íslandi er ekki
löng eða ýýa flókin, raunar
eru aðeins tvö stóriðjufyrir-
itæki starfandi á landinu, ÍS AL
og íslenska járnblendifélagið.
Rammasamningurinn um
ÍSAL mill Alusuisse og
íslenskra stjórnvalda var
undirritaður 28.3. 1966. Sam-
hliða honum var ráðist í Búrfells-
virkjun. Fyrsti straumdagurinn
í álverinu, þ.e. þegar rafmagninu
var fyrst, hleypt á var svo 25.9.
1969. Á síðustu árum hefur
verksmiðja ÍSAL verið stækkuð
og endurbætt og nemur fram-
leiðsla hennar nú um 87.000
tonnum á ári.
Rammasamningurinn um
Járnblendifélagið milli Elkem og
íslenskra stjórnvalda var undir-
ritaður 28.5. 1975. Jafnframt
var ráðist virkjun Sigöldu. Fyrsti
straumdagurinn var svo 27.4.
1979. Þrátt fyrir að reksturinn
gengi illa framan af hefur Járn-
blendifélagið heldur betur rétt
úr kútnum og sýndi í fyrra um
500 milljón króna hagnað.