Morgunblaðið - 19.11.1989, Blaðsíða 30

30------------------------ MORGUÁ’BLAÐIÐ MINNINGAR - 19. NÓVEMBER 1989
Oskar Péturs-
son skátaforingí
Kveðja frá Skáta-
sambandi Reykjavíkur
Sumum mönnum er það gefið að
þeir deyja ungir, sama hvað árin
teljast mörg sem þeir hafa lifað
samkvæmt opinberum skýrslum.
Einn slíkra manna var Óskar Pét-
ursson sem kvaddur er í dag. Hann
var af kynslóðinni sem lifði ævin-
týri 20. aldarinnar á íslandi, um-
byltinguna úr frumstæðu fátæktar-
samfélagi til vélvæddrar velferðar
nú á dögum. Hann tók sömuleiðis
þátt í þessari umbyltingu í starfi
sínu, sem starfsmaður í þjónustu-
greinum hins nýja tíma. Garðar
Öskar Pétursson eins og hann hét
fullu nafni, fæddist á ísafirði 2.
desember 1906, sonur hjónanna
Elínar Eyjólfsdóttur og Péturs Guð-
mundssonar vélstjóra. Hann var
næstelstur ijögurra systkina. Eftir-
lifandi eru tveir bræður Emil Gunn-
ar vélstjóri og Amold Falk verslun-
armaður. Systir þeirra Hjördís lést
árið 1988. Óskar fluttist með fjöl-
skyldu sinni til Reykjavíkur þar sem
faðir hans var vélstjóri á togurum
í árdaga íslenskrar togaraútgerðar.
Hann stundaði ungur sjómennsku
með föður sínum en lagði síðan
stund á handverk og gerðist jám-
smiður. Það átti fyrir honum að
liggja að fást við allar greinar járn-
iðnaðar, allt frá málmsteypu til
flugvirkjunar og logsuðu til
bílasmíði. Hann starfaði að námi
loknu hjá föður sínum en síðar hjá
helstu fyrirtækjum á sviði járniðn-
aðar. Hann var eftirsóttur starfs-
maður enda var falast eftir starfs-
kröftum hans víða. Hann réðst til
bifreiðaverkstæðis Egils Vilhjálms-
sonar og starfaði þar m.a. við sam-
setningu bíla. Þaðan hvarf hann að
verkstjórastarfi í Raftækjaverk-
smiðju Hafnarfjarðar en á þeim
áram aðstoðaði hann í frístundum
fornvin sinn Halldór Siguijónsson
yfírflugvirkja Loftleiða við eftirlit
og viðgerðir á Lofleiðaflugvélum.
Hæfni hans var annáluð og var
fast sótt að hann gerðist fastur
starfsmaður Loftleiða. Lét hann til
leiðast og starfaði að viðhaldi flug-
véla félagsins uns sú starfsemi Var
flutt til Noregs. Loftleiðir föluðust
eftir því við Óskar að hann flytti
til Noregs til þess að halda áfram
starfi sínu en hann kaus að fara
hvergi, enda vora áhugamál hans
fjölmörg bundin ættlandinu.
Óskar Pétursson var af kynslóð
iðnaðarmanna sem kunnu skil á
öllum þáttum iðngreina sinna og
hann vann við þær allar. Síðast í
Vélsmiðjunni Héðni en þar gerðist
hann verkstjóri er hann hætti störf-
um hjá Loftleiðum. Reyndar bar
hann með sér alla ævi neista hag-
leiksmannsins sem kunni á öllu
skil og í margra augum öll ráð.
Hann beitti hagleik sínum af snilld
til síðasta dags. Óskar Pétursson
var öflugur liðsmaður stéttar sinnar
og maður félagslyndur. Þrátt fyrir
góða starfsævi og hæfni sem ávann
honum virðingu samstarfsmanna
verður hans ekki einvörðungu
minnst fyrir það. Hann lagði langt-
um meira af mörkum á öðram svið-
um, þar sem hugsjónir hans lifðu.
Ungur, aðeins tíu ára, gekk Óskar
Pétursson í skátahreyfinguna.
Hann gerðist skáti í Skátafélaginu
Væringjum sem starfaði innan vé-
banda KFUM. Sá atburður var hon-
um ævinlega minnisstæður. Hann
hafði beðið með óþreyju að ná lág-
marksaldri til þess að ganga í félag-
ið. Óskar Pétursson var virkur fé-
lagi í Væringjum meðan þeir störf-
uðu og síðan í Skátafélagi
Reykjavíkur sem stofnað var með
samruna Væringja og Skátafélags-
ins Arna árið 1938. Stóð hann í
eldlínu þessara félaga og sat í stjórn
þeirra og bar hita og þunga marg-
víslegra viðfangsefna þeirra um
áratuga skeið. Hann var og félagi
í Hjálparsveit skáta i Reykjavík.
Er stofnuð voru Skátafélög í hverf-
um Reykjavjkur árið 1969, gekk
hann til liðs við hverfisfélag sitt,
Skátafélagið Skjöldunga, og var þar
virkur félagi til síðasta dags. Rúmri
viku fyrir andlátið hafði hann
brugðið sér að Úlfljótsvatni til þess
að láta ungum skátaforingjum í té
hluta af sinni miklu djúptæku
reynslu í félagsmálum. Óskar Pét-
ursson var á sextugsaldri er hann
lagði á sig að taka þátt í Gilwelln-
ámskeiði fyrir skátaforingja, er al-
þjóðlegum foringjaskóla skáta var
komið á fót hér á landi. Hann hafði
reyndar lokið hluta þess náms í
Þrastaskógi tæpum þijátíu áram
fyrr hjá enskum skátaforingja sem
hér dvaldi um hríð og hélt nám-
skeið. Áhuginn var svo óbilandi að
ekkert tafði hann í að taka upp
þráðinn á ný, hann naut þess að
eiga samvistir við börn og ungl-
inga, sjá sköpunargleði og kraft
hinna ungu vina sinna leysast úr
læðingi. Hann gat stundum verið
hijúfur við fyrstu kynni og hann
var kröfuharður og krafðist þess
að samviskusemi og skyldurækni
væra höfð í fyrirrúmi. En ekki
þurfti að grafa djúpt til að kynnast
hjartahlýjum manni sem kunni þá
list að hvetja og kenna án þess að
nemandinn yrði þess var. Óskar
lærði að ferðast um landið meðan
farartálmar voru margir í árdaga
vélaaldar sem hann átti sinn þátt í
að skapa. Hann þekkti víðáttur ör-
æfa og náttúra landsins og kunni
þá list skátans að fara með bak-
poka sinn og tjald um landið sem
hann unni, án þess að velta við
steini eða bijóta kvist. Hann kunni
þá list að fá menn til liðs við sig
og hann var ávallt viðbúinn til
starfa er skátahreyfingin kallaði.
Hann tók einnig virkan þátt í fé-
lagslegu starfi skátahreyfingarinn-
ar, hann var virkur þátttakandi í
lýðræðislegu uppeldisstarfí skáta.
Óskar Pétursson var reyndar alltaf
virkur félagi, einnig síðustu árin er
hann þjáðist af fótameini, afleið-
ingu umferðarslyss. Hann lét það
ekki aftra sér þótt hann styddist
við hækjur, að ganga um langan
veg um vegleysur til að heimsækja
unga vini sína á skátamóti sem
skátafélag hans stóð fyrir árið
1987. Hann var heill maður og
kröfuharður fyrst og fremst við
sjálfan sig en einnig við aðra. Fyrir
það eram við honum þakklát.
Óskar Pétursson var víðförall
maður. Hann sótti ijölmörg skáta-
mót víða um lönd og þar á meðal
alheimsmót skáta, m.a. Jamboree
árin 1929, 1933, 1963 og 1975.
Hann var sömuleiðis virkur félagi
í St. Georgsgildinu, félagsskap eldri
skáta, og sat undirbúningsfund að
stofnun þeirra samtaka árið 1950.
Hann var þar virkur félagi og ferð-
aðist víða í þeim hópi. Trú hans á
gildi skátahreyfingarinnar, sem
friðarboða og brúar milli manna úr
öllum samfélagshópum og frá ólík-
um heimshornum, var óbilandi til
hinsta dags. Hann hélt því oft á
lofti a‘ð þau vináttubönd sem knýtt
væra í skátahreyfingunni á unga
aldri leystust aldrei. Þau yrðu sam-
félaginu til góða er skátarnir hans
ungu yxu úr grasi og létu að sér
kveða í samfélaginu. Hvað ungur
nemur gamall temur voru einkunn-
arorð hans.
Nu skyldu menn ætla að þessi
félagsmálastörf Óskars væru ærin
verk einum manni, sem átti langan
og erfíðan starfsdag við iðn sína.
Hann lét sig ekki muna um að
leggja öðru hugsjónamáli sínu lið,
íþróttum, og átti dijúgan þátt í
stofnun Knattspyrnufélagsins
Þróttar, en sú saga verður vafa-
laust rakin af öðrum. Þá var hann
um áratuga skeið formaður skíða-
sveitar skáta.
Óskar Pétursson var maður sem
tengdi gamalt og nýtt í skátahreyf-
ingunni. Hann hafði starfað í henni
nánast frá upphafi, er hann gerðist
skáti á fjórða ári hreyfingarinnar
hérlendis. Skátaár hans era nú að
leiðarlokum orðin 83. Skátahreyf-
ingin mat Störf Óskars Péturssonar
að verðleikum og var hann gerður
heiðursfélagi í Skátafélaginu Vær-
ingjum árið 1937, Skátafélagi
Reykjavíkur árið 1938 og Skátafé-
laginu Skjöldungum árið 1976.
Hann var sæmdur öllum æðstu
heiðursmerkjum skáta. Á áttræðis-
afmæli hans var hann sæmdur silf-
urúlfínum, æðsta heiðursmerki
skáta. Hann hlaut einnig fyrstur
manna riddarakross hinnar íslensku
fálkaorðu fyrir störf að málefnum
skátahreyfíngarinnar.
Óskar Pétursson kvæntist árið
1934 Sigríði Ólafsdóttur og áttu
þau tvo syni, Sverri Garðarsson
hljómlistarmann í Reykjavík og
Pétur Garðarsson skólastjóra á
Siglufirði. Þau Óskar og Sigríður
slitu samvistir.
Skátar í Reykjavík flytja frjöl-
skyldu hans dýpstu samúðarkveðjur
og hafa ákveðið að reisa Óskari
Péturssyni minnisvarða að Úlfljóts-
vatni, þar sem hann dvaldi Iöngum
og átti dýrðardaga. Sótti skátamót,
kenndi á námskeiðum og lagði hag-
leikshönd á það sem lagfæri þurfti
í húsakynnum.
Ólafur Ásgeirsson
Á morgun verður til moldar bor-
inn afi okkar, Garðar Óskar Péturs-
son járniðnaðarmaður.
Frá okkar fyrstu tíð bjó afi Óskar
á heimilinu og tók þátt í gleði og
sorgum barnabarna sinni af þeirri
einlægni og fölskvalausu vináttu
sem einkenndi allt hans líf. Hann
tók þátt í að leggja okkur lífsregl-
urnar og þótt stundum þætti okkur
nokkuð fast gengið eftir því að
þeim væri fylgt höfum við fyrir
löngu Iært að meta heilræðin hans
og þann góða hug sem bjó að baki.
Sjálfur tók afí alvarlega þær hug-
sjónir sem hann undirgekkst með
inngöngu í skátahreyfinguna aðeins
tíu ára að aldri. Allt til síðasta dags
var skátastarfið líf hans og yndi. I
það mannræktarstarf sótti hann
styrk og seinna meir sínar ljúfustu
minningar.
Þegar eitthvað var um að vera í
bænum bauðst afi oft til að fara
með okkur systkinin. Stundum fór-
um við bara í bíltúr um bæinn og
hlustuðum á afa segja frá gömlu
Reykjávík og leikjunum sem hann
og jafnaldrar hans fóru í. Skemmti-
legast af öllu var þó þegar hann
spurði hvort við vildum koma með
austur að Úlfljótsvatni. í veröldinni
var enginn staður sveipaður eins
miklum ævintýraljóma, þótt fyrstu
árin stæði manni nokkur ógn af
þessum ljótu úlfum sem staðurinn
hlaut að draga nafn sitt af og aldr-
ei var að vita hvenær gægðust fram
úr grenjum sínu til að bíta okkur
afa. En úlfarnir komu aldrei og
óttinn við þá gleymdist fljótt í þessu
notalega samfélagi þar sem afí og
félagar hans voru öllum stundum
að kenna okkur eitthvað uppbyggi-
Iegt og skemmtilegt. Þær stundir
voru svo góðar að eftir stendur
Úlfljótsvatnið í hugum okkar eins
og helgur staður.
Heima á Langholtsveginum var
afi sá sem gerði við alla hluti. Á
því sviði var hann hreinn töframað-
ur og fengu margir að njóta þess.
Hlutir sem almennt voru taldir
ónýtir urðu sem nýir í höndum afa.
Og frekar en að gefast upp tók
hann sig oft til og smíðaði bara
nýjan hlut sem stundum var bæði
betri og fallegri en sá gamli. Svona
afar voru ekki á hverju strái sem
smíðuðu allt sem um var beðið, leik-
föng, snjósleða og ef með þurfti
full herklæði, sverð og skjöld, þegar
ófriðarblikur voru á lofti.
Vegna útsjónarsemi sinnar og
ósérhlífni var afi eftirsóttur af
vinnuveitendum sem báru til hans
takmarkalaust traust. Hann var
líka maður þeirrar gerðar sem
hugsaði um það eitt að gera skyldu
sína og ganga svo frá hveiju verki
að þar mætti enga hnökra á finna.
En samviskusemin einskorðaðist
ekki við handverkið heldur var hún
leiðarljós afa Óskars í lífínu sjálfu.
Hann vandaði sitt líf, var reglumað-
ur og lét aldrei hvarfla að sér að
sýna öðram fláttskap og undir-
hyggju. Hann var tilfinningamaður
sem tók nærri sér sorgir og raunir
annarra en flíkaði ekki sínum eigin,
allra síst þeim sem þungbærastar
voru.
Ekkert var afa Óskari íjær skapi
en að sækja sinn rétt gagnvart sam-
félaginu og kom það lífsviðhorf
áþreifanlega í ljós nú síðustu árin
þegar hann átti við erfið veikindi
að stríða og þurfti að styðjast við
hækjur til að komast ferða sinna,
sem oftar en ekki voru farnar til
þess eins að rétta öðram hjálpar-
hönd eða kaupa einhvern glaðning
handa langafabörnum sínum. Á
fimmtudögum var hann vanur að
taka á móti fimm ára langafasyni
og mátti ekki á milli sjá hvor hlakk-
aði meira til þeirra samverastunda.
Þessar heimsóknir undirbjó afi með
ýmsu góðgæti sem hann sótti úr
nálægum verslunum. Það er tákn-
rænt fyrir hugulsemi hans að hann
var einmitt á leið þeirra erinda þeg-
ar kraftarnir þrutu í hinsta sinn.
Þann dag lauk virðulegri og virðing-
arverðri ævi afa Óskars sem með
hjartalagi sínu og góðu fordæmi
kenndi okkur dýrmætustu lexíu sem
hægt er að læra. Fyrir það vega-
nésti munum við alla tíð vera honum
þakklát.
Ásdís og Garðar
Með Óskari Péturssyni er geng-
inn sá maður, sem Knattspyrnufé-
lagið Þróttur í Reykjavík á einna
mest að þakka, jafnvel líf sitt. í
fjörtíu ár fyrir daga Þróttar höfðu
öll knattspyrnufélög sem stofnuð
voru í Reykjavík lognast út af. En
félagið litla úr Grímsstaðaholtinu
varð fyrst til þess að lifa af alla
byijunarörðugleika og barnasjúk-
dóma og komast til fullorðinsára.
Svo er örfáum mönnum fyrir að
þakka. Einn þeirra var Óskar Pét-
ursson. Hann tók við formennsku
í félaginu, þegar baráttan fyrir til-
vera þess var sem hörðust. Segja
mér kunnugir, að eftir það hafi
Þróttur aldrei verið í iífshættu.
Árið 1975 er ég tók við formennsku
í Þrótti, kynntist ég Óskari Péturs-
syni. Hann var þá kominn fast að
sjötugu en brennandi í andanum
sem ungur eldhugi. Nýja Þróttar-
stjórnin hófst þegar handa um hús-
byggingu, stórhýsi á mælikvarða
íþróttafélaga. Um það leyti sem
húsið var að rísa, fór Óskar á eftir-
laun og er óhætt að segja að hann
hafi fyrstur Þróttara flutt í nýja
húsið. Hann var þar öllum stundum,
sívinnandi og vakandi yfir öllu.
Listasmiður var hann, einkum á
járn og kom það sér oft vel. Allt
þetta starf vann hann óbeðinn og
ólaunað. Svo vel gætti Óskar húss-
ins meðan það var í byggingu, að
ég efast um að þar hafí nokkurn
tímann verið skilinn eftir opinn
gluggi, sem ekki átti að vera það.
Félagsstarfi áhugamanna fylgir
mikið basl og erfiði en einnig
margvísleg ánægja. Ein ánægjuleg-
asta stund min í Þrótti var að halda
Óskari Péturssyni boð á heimili
mínu er hann varð sjötugur og til-
kynna honum ákvörðun Þróttar um
að gera hann að heiðursfélaga, en
einungis stofnandi félagsins, Hall-
dór Sigurðsson, hafði verið það
áður.
Óskar lét ekki deigan síga þótt
árin færðust yfir og líkaminn yrði
fyrir ýmsum skakkaföllum. Alltaf
reis hann upp og var mættur til
hvers þess leiks og starfs sem Þrótt-
ur tók þátt í. Hann var höfðingi i
sjón og raun og setti svip á um-
hverfíð hvar sem hann fór. Oft var
ég stoltur af þessum heiðursfélaga,
sem með verkum sínum og fram-
komu var sífelld fyrirmynd. Ég
minnist atviks við Þróttarhúsið fyr-
ir nokkram árum. Þar hafði verið
grafin hola eða skurður og moldar-
haugur skilinn eftir vikum saman
að verki loknu. Margt manna var
fyrir utan húsið, líklega í leikhléi.
Óskar var þá farinn að styðjast- við
staf, sem hann lagði frá sér, tók
reku og hóf að moka ofan í skurð-
inn. Ungu mennirnir sáu þetta og
eftir andartak var hópur manna
farinn að moka og verkinu lokið á
svipstundu. Ég sagði einhveiju sinni
og vil endurtaka hér, að það væri
beinlínis mannbætandi að umgang-
ast Óskar Pétursson.
Nú er þessi kempa fallin frá.
Þrátt fyrir háan aldur kom andlát
hans á óvart. Örfáum dögum áður
kom hann í Þróttarheimilið hress
og áhugasamur sem endranær. Nú
kveður Þróttur heiðursfélaga sinn
með söknuði og þakklæti. Ég geri
ráð fyrir að sjá Þróttarfánann við
útför hans, á fánastönginni sem
hann smíðaði sjálfur af list.
Magnús Óskarsson
Tendraðu lítið skátaljós,
láttu það lýsa þér,
láttu það efla andans eld
og ajlt sem göfugt er.
Þá verður litla ljósið þitt
ljómandi stjama skær,
lýsir lýð nær og fjær
alla tíð.
(H.T. skátasöngb.)
Óskar Pétursson, einn besti og
traustasti hlekkurinn í bræðralagi
skáta, hefur lokið jarðvist sinni, og
er kominn heim. Við vitum það öll,
að einn af öðram yfirgefur hópinn,
hvað það snertir, við vitum bara
ekki hvernig og hvenær.
Óskar Pé, eins og við ætíð kölluð-
um hann í okkar hópi, var snemma
tengdur skátahreyfingunni eða allt
frá 10 ára aldri. Hann hafði því
verið skáti í yfír 70 ár, og sannar-
lega bar hann það með sér hvert
sem hann fór, „ætíð hress og ætíð
glaður, aðrir þó að barmi sér“, eins
og lesa má í gömlum skátasöng.
Já, hann tendraði litla skátaljósið
sitt 10 ára gamall, og það bætti
stöðugt við sig, seinast var hann
sjálfur orðinn eins og stórt skátaljós
— og með það fór hann í hinstu
ferðina.
En svona Ijós hafa þann eigin-
leika að skilja eftir sig endurskin —
þau verða eins og giögg og skýr
endurskinsmerki, sem vísa mönnum
veg — vara við hættum og finna
leiðir, sem óhætt er að fara.
Óskar var ætíð boðinn og búinn
til að hjálpa. Hugvitsamur og hagur
í höndum færði hann margt til betri
vegar, styrkti það sem nærri lá við
hruni, jók og endurbætti. Oft lauk
hann verki sínu með þessum orðum:
„Þetta ætti að duga.“
Við gömlu skátavinirnir frá Úlf-
ljótsvatnsárunum og gamla skáta-
heimilinu minnumst með virðingu
og þakklæti þessa sístarfandi og
síbætandi skátabróður.
Hann hafði i mörg ár átt við
erfíðleika að stríða vegna slysa og
erfiðra aðgerða á fótum, en vilja-
styrkurinn og æðruleysið virtust
óbilandi. Öllu eru takmörk sett, það
kemur að leiðarlokum. Ég veit að
andláti vina og ættingja fylgir sorg
og söknuður, en þegar vinir eða
ættingjar, sem lifað hafa langa ævi
og orðið að líða miklar þjáningar
era snögglega kallaðir heim, þá er
ekki annað hægt en að samgleðjast