Morgunblaðið - 19.11.1989, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. NÓVEMBER 1989
Endurreisn Þjóðleikhússins og ákvörðun byggingarnefindar:
Flestir innanhússmenn fagna en
efasemdir hjá aðilum utan dyra
Menn vilja gang-a misjafnlega langt mót nútíma kröfiim og tækni
Ljósmynd/Sigurhans E. Vignir
Mynd tekin á fyrstu hæð Þjóðleikhússins frá aðalsviði út í sal. Samkvæmt ákvörðun byggingarneíhdar
mun gólfið í salnum hækka þannig að efsti bekkur í sal verður í sömu hæð og næstefsti bekkur á neðri
svölum. Efri og neðri svalir fara burt en einar svalir koma í staðinn sem munu ná lengra fram og vera
talsvert neðar en núverandi efri svalir og með talsvert minni halla.
í kjölfar ákvörðunar bygging-
arnefndar Þjóðleikhússins um
skipan verkþátta og ákveðnar
breytingar innanhúss í endur-
reisn Þjóðleikhússins, sem verða
framkvæmdar í febrúar nk., þeg-
ar aðalsviði leikhússins verður
lokað um tíma, hefúr Morgun-
blaðið leitað álits ýmissa aðila á
ákvörðun byggingarnefiidar, sem
Morgunblaðið greindi frá sl. föstu-
dag. Byggingarnefhd byggir nið-
urstöður sínar m.a. á áliti eins
kunnasta leikhússérfræðings í
heimi í dag, Miklos Olvezky, en
hann hefur verið ráðgefandi fyrir
byggingarnefhd ásamt fjölmörg-
um öðrum sérfræðingum. Bygg-
ingarnefhd byggir niðurstöður
sínar á því að með þeim breyting-
um sem verða gerðar verði Þjóð-
leikhúsið mun betra leikhús, bæði
fyrir leikara og leikhúsgesti, en
þó sé lagt kapp á verndun hússins
eins og frekast er kostur. I bygg-
ingarnefnd Þjóðleikhússins eru:
Skúli Guðmundsson formaður,
Arni Johnsen varaformaður,
Sveinbjörn Oskarsson deildar-
stjóri í fjármálaráðuneyti, Runólf-
ur Birgir Leifsson deildarsfjóri í
menntamálaráðuneyti, Helga
Hjörvar skólastjóri Leiklistar-
skóla Islands og Guðni Jóhannes-
son verkfræðingur. Verkefhis-
stjóri byggingarnefhdar er Gunn-
ar St.Olafsson verkfræðingur.
*
Ibréfi byggingarnefndar til hús-
friðunarnefndar leggur nefndin
áherslu á, að þar sem Þjóðleikhúsið
hafi aðeins einn sal sé ljóst að hann
verði að nota um ófyrirsjáanlega
framtíð til fjölbreyttra leiksýninga.
Ef um annan góðan sal hefði verið
að ræða hefði verið hugsanlegt að
varðveita salinn óbreyttan til ákveð-
inna leiksýninga sem ekki krefðust
nálægðar. Einnig vitnar nefndin til
þess að Guðjón Samúelsson húsa-
meistari hafi á árunum eftir stríð
* » viljað gera ýmsar breytingar á Þjóð-
leikhúsinu til þess að bæta það sem
leikhús, en ekki fengið þær í gegn
vegna skorts-á fjármagni og tíma.
Nefndin undirstrikar að hún hafi
unnið eftir sömu nótum og Guðjón
Samúelsson, að stuðla að því að
Þjóðleikhúsið yrði eins gott leikhús
og frekast væri kostur.
Hvert sæti verður
besta sæti
„Afstaða mín til ákvörðunar
byggingarnefndar er sú að ég er
í TILLÖGUM þingmannanefndar
um erfiðleika í kartöfluframleiðslu
er lagt til að ákveðið verði opin-
bert heildsöluverð á kartöflum og
bændum verði endurgreiddur
söluskattur í formi niðurgreiðslna
á framleiðsluna. Þá er einnig lagt
til að framleiðendur grænmetis
og garðávaxta myndi heildarsam-
tök um afúrðasölu og starfræktir
verði sérstakir uppskerumarkaðir
á haustin í öllum stærstu kaup-
stöðum landsins.
Itillögum þingmannanefndarinn-
ar segir að markaðs- og sölumál
kartöflubænda hafi verið í miklum
mjög ánægður með niðurstöðuna,"
sagði Gísli Alfreðsson Þjóðleikhús-
stjóri í samtali við Morgunblaðið.
„Eg tel að Þjóðleikhúsið verði miklu
betra leikhús að loknum fram-
kvæmdum og mér finnst í rauninni
ótrúlegt hvað þær breytingar sem á
að gera kosta lítið miðað við það sem
er óhjákvæmilegt að gera í viðhaldi
og endurbótum á Þjóðleikhúsinu og
niðurstaðan verður nánast fullkomið
leikhús.
Það verður að segjast eins og er
að salurinn í dag nýtist ekki nema
að hluta, nýting á efri svölum er
mjög takmörkuð, í sjálfum aðalsaln-
um eru dauðir punktar og á neðri
svöium eru mikil þrengsli. Ég er því
mjög sáttur við ákvörðun byggingar-
nefndar. Breytingarnar munu gefa
mun meiri möguleika á sviðssetning-
um að öllu leyti og hvert sæti í, saln-
um verður besta sæti.“
ólestri á síðustu ánjm, og ríkt hafi
glundroði og skipulagsleysi á mark-
aðnum. Mikil misskipting hafi átt
sér stað meðal bændanna, dreifing-
arfyrirtækin hafi verið rekin með
miklu tapi, og þrátt fyrir mikla
samkeppni sem ríkt hafi verði ekki
séð að verðlag til neytenda hafi
lækkað. Verðlag á kartöflum hafi
um langt skeið verið inun hærra
en áður var, og heildsala, smásala
og ríki hirði orðið 60-70% af heildar-
verðinu.
Nefndin telur mikilvægt að kart-
öflubændur nái samstöðu hvað
varðar skipulag og sölufyrirkomu-
Fagna ákvörðun
byggingarnelhdar
„Ég er mjög ánægð með niður-
stöður byggingarnefndar," sagði
Þuríður Pálsdóttir formaður Þjóð-
leikhúsráðs, „í heild verður salurinn
betri og sviðið betra og stór þáttur
í því er mun betra samband á milli
leikara og leikhúsgesta. Með þessum
breytingum og lagfæringum verður
Þjóðleikhúsið gott leikhús og ég
held að þetta geti ekki verið betra.
Að mínu mati verður mun betri nýt-
ing á salnum og ég vil undirstrika
hrifningu mína. Öll aðstaða verður
mun þægilegri bæði fyrir leikara og
leikhúsgesti. Við verðum að horfast
í augu við breytta tíma og ríma við
það eins og kostur er án þess að
varpa öilu öðru frá, en menn mega
ekki vera hræddir við að gera nauð-
synlegar breytingar til betri árang-
lag, og telur æskilegast að allir
framleiðendur grænmetis og garð-
ávaxta myndi heildarsamtök um
afurðasölu og vöruþróun, en slíkt
fyrirkomulag myndi lækka verð til
neytenda. Ríkisvaldinu beri að
stuðla að slíkri endurskipulagningu
með því að endurgreiða söluskatt
eða væntanlegan virðisaukaskatt
af þfessum vörum beint til bænda í
formi niðurgreiðslna. Auk þess
verði ákveðið öpinbert heildsöluverð
g framfylgt ströngu verðlagseftir-
ti varðandi smásöluálagningu, en
með því mætti lækka verð á hveiju
kílói af kartöflum um 40-50 kr. frá
því sem nú er.
urs. Metropolitan var aldeilis hús á
gömlum grunni, en því var gjör-
breytt með tilliti til nýrrar tækni,
breyttra aðstæðna og aukinnar
kröfugerðar í nútíma leikhúsum.
Leikhús má ekki enda sem safngrip-
ur ef menn ætla á annað borð að
nota það.“
Efast um að breyting sé
réttlætanleg
„Ég verð að viðurkenna að ég
tala af mikilli vanþekkingu vegna
þess að ég hef ekki sett mig inn í
grundvöllinn á bak við niðurstöður
byggingarnefndar," sagði Stefán
Benediktsson formaður Arkitektafé-
lags íslands, „en það er alveg ljóst
að leikhús þarf að fylgjast með
tímanum. Tækninni fleygir mikið
fram og það þarf að nýta hana. Mér
finnst ekki undarlegt þótt menn vilji
endurbæta Þjóðleikhúsið þó ekki
væri nema með tilliti til samkeppni
og mér finnst mjög skemmtilegt að
heyra að byggingarnefnd hefur
ákveðið að færa suma hluti aftur til
upprunalegrar gerðar. Handbragðið
á þessu húsi hefur alltaf heillað og
ég minnist þess sem sveinstauli að
hafa veitt því athygli þá þegar.
Breyting á salnum er skiljanleg ef
mjög er horft til hagsmuna áhorf-
enda, en það er mikið alvörumál að
breyta grónu svipmóti húss mjög
mikið og ég leyfi mér að efast um
að það sé réttlætanlegt. Um innviði
gildir eins og um útlit að það er
ekki hægt að leyfa sér að gera hvað
sem er. Þjóðleikhúsið hefur áunnið
sér ákveðinn sess og það þarf að
hugsa dæmið til enda.“
Húsameistari vildi minni
breytingar
„Það liggur ljóst fyrir að umsögn
sú sem ég og mínir samstarfsmenn
höfum áður kynnt byggingarnefnd
mælti með því að valin yt'ði svoköll-
uð A-tillaga í staðinn fyrir E-tillögu
sem byggingarnefnd valdi,“ sagði
Garðar Halldórsson húsameistan, en
embætti húsameþstara vinnur fyrir
byggingarnefnd. í tillögu A er gert
ráð fyrir að hvorartveggju svalir
haldist en salargólf hækki mest aft-
ast. Tillaga A varð ofan á að okkar
mati, þrátt fyrir ýmsa ágæta kosti
tillögu E, vegna tillits til hugverks
Guðjóns Samúelssonar og þeirra sér-
stæðu mannvit'kja sem þjóðin á í
Þjóðleikhúsinu. Við úrvinnslu á til-
lögu E höfum við ekki leyst öll
vandamál sem við blasa, enda er sú
tillaga í eðli sínu málamiðlunartil-
laga miðað við þær hugmyndir sem
gengu lengst í breytingum.Við mun-
um hins vegar vinna þetta verkefni
eins og byggingarnefnd hefur ákveð-
ið.“
Þjóðleikhúsið eitt af
þjóðminnismerkjunum
„Við höfum í greinargerð lagst
gegn stórvægilegum breytingum á
Þjóðleikhúsinu," sagði Þór Magnús-
son formaður Húsft'iðunarnefndar,"
einkum því sem snýr að breytingum
á sal og áhorfendasvæðum. Það
þarf að bæta alla sviðsaðstöðu, leik-
myndagerð, verkstæði og við höfum
ekki lagst gegn nýrri sviðstækni svo
sem stækkun á hljómsveitargryfju,
en við erum dálitlir bremsumenn á
það sem snertir aðalstíl hússins sem
er eitt af okkar þjóðminnismerkjum.
Þjóðleikhúsið heyrir ekki undir Hús-
friðunarnefnd, en nefndin hefur far-
ið fram á það að húsið verði friðað
og við munum á næstunni óska eft-
ir friðun ýmissa húsa frá síðari
tímum. Yngsta húsið sem nú er frið-
að er Landsbókasafnshúsið sem var
byggt 1908. Þjóðleikhúsið var hins
vegar tekið í notkun 1950 svo það
má segja að heil kynslóð sé á milli.“
Mönnum opnast sýn að
miklu betra leikhúsi
„Mér líst mjög vel á ákvörðun
byggingarnefndar, því það er ljóst
að tillögur nefndarinnar munu gera
Þjóðleikhúsið að betra leikhúsi,"
sagði Þórhallur Sigurðsson leikari
og fulltrúi leikara í samráðsnefnd
við byggingarnefnd. „Það er aug-
ljóst,“ sagði Þórhallur, „að nýjum
kröfum fylgja breytingar bæði með
tilliti til öryggis og ýmissa annarra
þátta. Vegna óhjákvæmilegra fram-
kvæmda við viðhald og lagfæringar
á húsinu þarf að rífa æði mikið í
húsinu og því er eðlilegt að gera
eins gott og hægt er úr málinu
bæði með tilliti til hefðar og nútíma
hagkvæmni. Mér finnst sú breyting,
sem hefur verið ákveðin, ákaflega
spennandi, ekki síst með tilliti til
þess að nú mun rými hússins nýtast
mun betur í salnum og nálægðin sem
skiptir miklu máli í leikhúsi verður
mun meiri. Nýtt rými fæst fyrir aft-
an núverandi efri svalir og það er
spennandi kostur og þótt sætum
fækki eitthvað í heild ætti nýtingin
ekki að versna. Á Norðurlöndum
hefur sú þróun átt sér stað í end-
urnýjun leikhúsa að allt nýtanlegt
rými er tekið undir leikstarfsemi.
Meðalsætanýting í Þjóðleikhúsinu
undanfarin 20 ár er 420 sæti af um
650 sætum, en nú verða sætin alls
um 550, allt góð sæti. í stórum drátt-
um er þetta gctt mál og mitt mat
er að yfirbragð hússins breytist ekki
svo ýkja mikið. Nefnd leikara sem
hefur fylgst með gangi mála og
starfsmenn hafa lýst yfir ánægju
sinni með niðurstöður. Skiljanlega
brá mönnum nokkuð í brún við
fyrstu sýn, en þegar rökin á bak við
eru könnuð opnast mönnum sýn að
miklu betra leikhúsi, ég er sannfærð-
ut' um það og til dæmis aðeins sú
breyting að. gangstígar verða með-
fram veggjum í sal býður upp á al-
veg nýja möguleika í innkomum á
svið. Óll þessi framkvæmd er mjög
til bóta og er mjög spennandi.“
Erfiðleikar kartöflubænda:
Tillögnr um niðurgreiðslur til
bænda og opinbera verðlagningu