Morgunblaðið - 19.11.1989, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGÚR' 19. NÓVEMBER 1989
aðurinn áætlaður 17,2 milljarðar
króna en með jarðgöngum verður
þessi kostnaður 14,6 milljarðar
króna. Ennfremur mun bygging-
artími styttast í tæp Ijögur ár í stað
5-6 ára. Rekstraröryggi verður meira
þar sem vatnið fer um lokaða vatns-
vegi í stað opinna skurða og lóna.
Mannaflaþörf verður minni og dreif-
ist jafnar yfir árið og umhverfisáhrif
eru hverfandi miðað við skurðvirkj-
um
I máli Halldórs Jónatanssonar
kemur fram að Fljótsdalsvirkjun sem
næsta virkjun á eftir stækkun Búr-
fells sé nú hagkvæmasti kosturinn
fyrir 185.000 tonna álver. Hún væri
það einnig fyrir 120.000 tonna álver
ef frekari aukning stóriðju yrði að
veruleika um miðjan næsta áratug.
Yrði hinsvegar aðeins um stækkun
ISAL að ræða væri hagstæðara að
ráðast í áframhaldandi uppbyggingu
á Þjórsársvæðinu.
Orkuverðshugmyndir
Almenn samstaða er um það að
orkusala til stóriðju megi ekki valda
hækkun á orkuverði til almennings-
veitna og er ákvæði í lögum um
Landsvirkjun til að tryggja þetta.
Samningur um orkuverð til nýs ál-
vers þarf því að tryggja full skil á
því fé sem varið er til framkvæmda
í raforkukerfinu sökum hans. Tekjur
af orkusölunni verða því að lágmarki
að skila Landsvirkjun til baka fjár-
festingarkostnaði í viðbótarvirkjun-
um með hæfilegum vöxtum. Halldór
Jónatansson segir að þeir álíti 5%
vexti hæfilega.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins hefur fram að þessu verið
lögð áhersla á kanna möguleikana á
því að veita afslátt af orkuverðinu á
fyrstu starfsárum álversins og tengja
orkuverðið við álverð á heimsmark-
aði. Möguleikar til afsláttar fyrstu
árin byggjast m.a. á því að ekki er
fyrirsjáanlegur markaður fyrir stór-
an hluta Blönduvirkjunar sem nú er'
í smíðum.
Fulltrúar Landsvirkjunar munu
hafa lagt fram þá grundvallar-
hugmynd að orkuverði í viðræðum
við ATLANTAL-hópinn um 120.000
tonna stækkunina, að grunnverð ork-
unnar skuli vera 18,5 mills og skuli
það vera verðtryggt. Fyrstu starfsár-
in yrði hinsvegar nauðsynlegt að
veita verulegan afslátt af verðinu
enda bjóða samkeppnisaðilar eins og
Kanada og Venezuela mikinn byijun-
arafslátt í samningum sínum við
nýjar álbræðslur.
Fulltrúar ATLANTAL-hópsins
hafa lagt á það áherslu að orkuverð
fylgdi þróun álverðs og telur Lands-
virkjun slíkt koma vel til greina.
Sýnt er að verð á áli hefur fyllilega
fylgt verðbólguþróun á undanförnum
áratugum og spár sérfræðinga gera
ráð fyrir að það haldi áfram í
framtíðinni. Orkuverðlagning af
þessu tagi þýðir að nokkrar sveiflur
verða en til lengri tíma litið ætti
full verðtrygging að nást. Hinsvegar
er mikilvægt að það álverð sem
grunnverð orkunnar er tengt við sé
ekki hærra en svo að öruggt megi
telja að raungildi þess haldist í framt-
íðinni. Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins telur Landsvirkjun að ál-
verð sem nemur 1650 dollurum fyrir
tonnið á heimsmarkaði sé vel viðun-
andi.
Rökin fyrir framangreindu álverði
sem viðmiðun eru einkum þau að
sérfræðingar telja þetta verð jafnvel
lægra en búast megi við þegar til
lengri tíma er litið. Þá er þessari
tölu einnig til stuðnings það að ATL-
ANTAL-hópurinn valdi hana sem
langtímaverð á áli í hagkvæmnis-
skýrslu sinni um 185.000 tonna ál-
ver. Verður að ætla að hópurinn
hafi valið þessa tölu í lægri kantinum
til að arðsemisútreikningar þeirra
væru ekki taldir byggja á fullmikilli
bjartsýni.
14%
Efnahagsáhrif nýs álvers
% af útflutningi
% aflands-
framleiðslu
% af kaupmætti
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Heímild: Spá Þjóðhagsstolnunar.
Morgunblaðiö/AM
Fulltrúar ATLANTAL-hópsins
hafa gert kröfu um þak á orkuverðið
og Landsvirkjun á móti gerir kröfu
um gólf. Orkuverðsformúlan sem
verið er að ræða um yrði tekin upp
eftir að álverið hefði starfað í sex
ár, fyrstu eitt til tvö árin með 45%
afslætti frá grunnverði og næstu
Qögur árin með 22,5% afslætti. Síðan
tæki við þak og gólf sem væru til
dæmis 6 mills yfir og undir grunn-
verðinu. Yrði þakið því 24,5 mills ög
gólfið 12,5 mills. Þessi formúla yrði
svo endurskoðuð eftir eitthvert ára-
bil og myndi sú endurskoðun taka
mið af orkuverði sem stóriðja í Evr-
ópu og Ameríku borgar, samkeppnis-
aðstöðu hráálsframleiðslu á íslandi á
þeim tíma, þróun verðbólgu og þróun
innbyrðis gengis þeirra gjaldmiðla
sem máli skipta. Endurskoðun sem
þessi færi síðan fram á þriggja til
fimm ára fresti.
Þingleg meðferð málsins
Á næstu vikum mun koma í Ijós
hvort formlegur grundvöllur er fyrir
samningum um nýtt 185.000 tonna
álver hérlendis eða 120.000 tonna
stækkun ÍSAL. Verði niðurstaðan
jákvæð og ákveðið verður að ganga
til slíkra samninga hefui- Jón Sig-
urðsson iðnaðarráðherra lagt fram
áætlun um hvemig standa beri að
framhaldi málsins af hálfu stjórn-
valda.
Jón Sigurðsson gerir ráð fyrir að
tillaga til þingsályktunar um nýtingu
innlendra orkulinda til atvinnuupp-
byggingar verði lögð fram á Alþingi
í vetur. Frumvarp til heimildarlaga
um nýtt álver verði lagt fram á Al-
þingi strax og málið liggur ljóst fyr-
ir auk frumvarps til heimildarlaga
um nauðsynlegar virkjanafram-
kvæmdir.
Hvað heimildarlög um nýtt álver
varðar má ætla, í ljósi þeirra við-
ræðna sem fram hafa farið, að lögin
þurfi að vera nokkuð ítarleg ekki
síst varðandi skattamál.
Hvað aðalsamning milli ríkis-
stjórnarinnar og ATLANTAL-hóps-
ins varðar um byggingu og rekstur
nýs álvers er gert ráð fyrir að samn-
ingurinn verði áþekkur að formi til
og aðalsamningurinn um Islenska
j ámblendifélagið. Ráðgjafamefndin
hefur í samtölum sínum við ATLAN-
TAL-hópinn leitast við að tryggja
AÐRIR STÓRIÐJUMÖGULEIKAR:
YFIR 50 VERKEFNI KÖNNUfl
Álframleiðsla er ekki eini stóriðjumöguleikinn sem kannaður
hefur verið hér á landi á síðustu árum. AIls hafa verið könnuð
yfir 50 verkefni á þessu sviði en hér á eftir fylgir stutt yfirlit yfir
níu vcrkefni sem þykja einna álitlegust í dag.
KÍSILMÁLMVINNSLA var
nokkuð í sviðsljósinu hérlendis
fyrir nokkrum árum, er hugmynd-
ir voru uppi um að reisa slíka
verksmiðju á Reyðarfirði. Frumá-
ætlun var gerð fyrir verksmiðjuna
1987 og var hún endurskoðuð
1988. Hún leiddi í ijós ört vax-
andi stofn- og framleiðslukostnað
samfara hægfara hækkun afurða-
verðs og þar af leiðandi óhag-
kvæman rekstur. Afurðaverð hef-
ur aftur hækkað nokkuð að und-
anfömu, um allt að 15%, síðan
1987. Hinsvegar er búist við
harðnandi samkeppni, enda fyrir-
hugað að hefja starfsemi í fjölda
verksmiðja víða um heim sem
áður var lokað vegna óhagstæðra
markaðsaðstæðna.
MAGNESÍUMVINNSLA yrði
sett upp í nánum tengslum við
Jámblendiverksmiðjuna á Grund-
artanga. Með hliðsjón af hækk-
andi markaðsverði bendir margt
til þess að magnesíumvinnsla í
smáum stíl geti verið mjög hag-
kvæm. Hinsvegar er um áhættu-
samt fyrirtæki að ræða, þar sem
margir eru að byggja nýjar verk-
smiðjur eða að auka framleiðslu
sína. Er talið að markaðsverð
muni fara lækkandi af þeim sök-
um í náinni framtíð.
NATRÍUMKLÓRAT-
VINNSLA hefur verið til athug-
unar í áratugi. Erlendir aðilar,
einkum frá Norðurlöndum, hafa
■sýnt áhuga á því að eiga með
íslendingum samstarf um þennan
iðnað. Afurð hans er einkum not-
uð til bleikingar á pappír. Iðnaður
þessi virðist á mörkum þess að
vera hagkvæmur, þar sem for-
senda hans er lágt raforkuverð,
eða 12 mill eða minna. Hann hef-
ur þar að auki eldhættu í för með
sér.
TÍTANHVÍTA er algengasta
hvíta litarefnið í heiminum. Títan-
hvítuvinnsla þarfnast gufu og því
er best að koma henni á fót þar
sem saman fara háhitasvæði og
hafnaraðstaða eins og á Reykja-
nesi. Framleiðsla miðað við orku-
verð frá Sjóefnavinnslunni (þar
sem þessari verksmiðju yrði vænt-
anlega komið upp) virðist hag-
kvæm og mælir Markaðsskrif-
stofa Iðnaðarráðuneytisins og
Landsvirkjunar með framhaldsat-
hugunum á þessu sviði fyrir
25.000 tonna verksmiðju.
KlSILKARBÍÐ er notað sem
slípiefni og til íblöndunar ( stál,
en það eykur hitaþolni. Uin er að
ræða orkufrekt iðnferli, sem
krefst tiltölulega lítils stofnkostn-
aðar en er óþrifaleg, „gamaldags'*
lotuframleiðsla. Markaðsskrif-
stofan telur ástæðu til að fylgjast
með markaðinum og taka upp
samband við aðila sem þekkja
hann í samráði við Jámblendifé-
iagið.
C-VÍTAMÍNFRAMLEIÐSLA
þarfnast mikillar gufu og yrði því
reist á háhitasvæði. Ekki er talið
arðvænlegt að reisa minni verk-
smiðju en 10.000 tonn og er lágt
gufuverð grundvöllur hagkvæmni
slíkrar verksmiðju. Markaðsskrif-
stofan telur að erlendir aðilar
hafi hugsanlega áhuga á að fjár-
festa í slíkri verksmiðju hér á landi
og því nauðsynlegt að fylgjast
með markaðinum og hafa sam-
band við framleiðendur.
TRJÁKVOÐUFRAM-
LEIÐSLA þótti of áhættusamt
verkefni er það var kannað á ár-
unum 1979-83. Hagkvæmni
þessa iðnaðar byggir m.a. á verk-
smiðjustærð, hagstæðum lang-
samningum um hráefniskaup og
afurðasölu samfara lágu orku-
verði. Ekki var talið ráðlegt að
byggja verksmiðjuna nema í sam-
vinnu við erlenda pappírsframleið-
endur sem tryggðu jafnframt
kaup á afurðum hennar. Ekkert
hefur breyst, hvað áhættuþáttinn
varðar, sem hvetur til að málið
verði skoðað á ný.
VETNISPEROXÍÐFRAM-
LEIÐSLA er órannsökuð að
mestu hérlendis. Afurðin er notuð
sem bleikingarefni í pappír og
segir Markaðsskrifstofan að þetta
iðnferli þurfi að koma til athugun-
ar um leið og iðnferli annarra
bleikingarefna, svo sem natríum-
klórats.
forgangsrétt innlendra aðila til verk-
töku og þjónustu við byggingu og
rekstur stækkunar ÍSAL eða nýs
álvers. Jafnframt hefur verið lögð
áhersla á að starfsemi álversins sam-
rýmdist markmiðum stjórnvalda um
innlenda iðn- og tækniþróun. Þá hef-
ur fast verið sótt eftir því að íslend-
ingar hafi, samkvæmt samningnum,
rétt til að kaupa ákveðinn hluta, til
dæmis 5%, af framleiðslu álversins.
Skattamál nýs álvers
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins hafa athuganir á skattlagn-
ingu nýs álvers við Straumsvík aðal-
lega beinst að tveimur skattlagning-
araðferðum. Onnur þeirra byggir á
hugmyndum um einn fastan skatt
sem ATLANTAL-hópurinn sóttist
eftir í upphafi viðræðna um skatta-
mál. Hin aðferðin er að miða skatt-
lagninguna við íslensk skattalög með
þeirri aðlögun sem eðlileg er með
tilliti til serstöðu og stærðar félags-
ins. Af íslands hálfu hefur verið
haldið fast í það sjónarmið að félag-
ið verði skattlagt eftir meginreglum
íslenskra skattalaga. Svo virðist sem
samkomulag geti orðið um þetta
sjónarmið og jafnframt að skattar
fyrirtækisins verði' lagðir á með
venjulegum hætti samkvæmt
íslenskum lögum.
Skattafyrirkomulag það sem rætt
hefur verið um er í aðalatriðum þann-
ig:
1. Félagið greiði öll lögboðin at-
vinnurekendagjöld samkvæmt gild-
andi lögum á hveijum tíma svo sem
launatengd gjöld.
2. Félagið greiði fasteignagjöld og
önnur þjónustutengd gjöld til Hafn-
arfjarðarbæjar samkvæmt gildandi
lagaákvæðum.
3. Aðstöðugjald, iðnlánasjóðsgjald
og iðnaðargjald verði fellt í eitt gjald
sem skiptist nánar eftir ákveðnum
reglum. Gjaldið verði lagt á aðstöðu-
gjaldstofn og greitt á sömu gjalddög-
um og aðstöðugjald. Ákveðinn hluti
opinberra gjalda álversins verði ætl-
aður til að stuðla að jafnvægi í
byggðaþróun.
4. Tekjuskattur verði álagður sam-
kvæmt íslenskum skattalögum með
þeim hætti að stofn til tekjuskatts
verði ákveðinn á grundvelli reiknaðs
verðs á áli og súráli og umsömdu
gjaldi vegna yfirstjórnar en raun-
verulegum kostnaði að öðru leyti.
Vonir
Stjórnvöld gera sér vonir um að
af byggingu nýs álvers verði hér á
landi. Slíkt myndi vinna gegn þeirri
niðursveiflu sem nú er í efnahagslífi
Islendinga. Hinsvegar geta þær von-
ir brugðist þótt þessa stundina séu
meiri líkur en ekki á því að af áform-
um ATLANTAL-hópsins verði. En
eins og dr. Jóhannes Nordal bendir
á, hefur ekkert af þeim fyrirtækjuin
sem mynda hópinn enn gefið út skil-
yrðislausa yfirlýsingu um að það
ætli sér í álrekstur á íslandi.
(Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OG Á RÁÐHÚSTORGI