Morgunblaðið - 07.12.1989, Blaðsíða 36

36
MOKGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 1989
Marxisma er
hvergi Mtt
Sofia, Túnis. Reuter.
YFIRVÖLD í Búlgaríu hafa ákveðið að fella niður skyldukennslu
í marxískri hugmyndafræði við einn virtasta háskóla í landinu.
Þá berast þær fréttir frá Túnis, að kommúnistaflokkurinn þar
ætli að leggja sjálfan sig niður og rísa upp aftur undir nýju nafiii.
Búlgarska fréttastofan BTA
sagði í gær, að kennslu í marxískri
hugmyndafræði hefði verið hætt í
Kliment Ohrídskí-háskólanum í
Sofia að kröfu námsmanna. Sagði
í tilkynningu frá háskólaráðinu,
að með þessu hefði verið stigið
fyrsta skrefið í þá átt að gera
æðri menntun í landinu fijálsa og
óháða. í síðustu viku var skyldu-
kennsla í marxisma afnumin með
öllu í Tékkóslóvakíu enda hafa
kennarar jafnt sem nemendur í
þessum löndum lengi litið á hana
sem tilgangslausa tímasóun.
Kommúnistar í Túnis hafa sam-
þykkt að fóma flokknum á altari
nýrra tíma og stofna annan með
öðru nafni. „Atburðirnir í Austur-
Evrópu hafa skekið til grunna
gamlar kennisetningar ... hér er
um ræða byltingu gegn hinum
sovéska sósíalisma fyrir daga per-
estrojkunnar," sagði Mohammed
SAS kaup-
ir Boeing
767-300
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jörgen Bruun,
fréttarítara Morgunblaðsins.
SAS-flugfélagið skandinavíska
hefiir undirrítað samninga um
kaup á þremur farþegaþotum
af gerðinni Boeing 767-300 og
er kaupverð þeirra 1,5 milljarð-
ar sænskra króna eða jafiivirði
15 milljarða ísl. króna.
Þotumar verða afhentar á áran-
um 1991-93 og notaðar á flugleið-
um milli Skandinavíu og Japans.
Þar á milli verður flogið án við-
komu á leiðinni yfir Síberíu. Með
þessum sapmingi hefur SAS sam-
ið um kaup á alls 16 þotum af
gerðinni Boeing 767 og hefur fé-
lagið fengið fimm þeirra afhentar.
Á næsta ári hefja tvær þotn-
anna beint áætlunarflug milli
Kaupmannahafnar og Rio de Jan-
eiro í Brasilíu. Þotur af þessari
tegund era 10-15% ódýrari í
rekstri en þotur af gerðinni DC-10.
ofjS-
rjíí
tics
Ódýrog hentug búsáhöld
fyrir daglegar þarfir heim-
ilisins. Létt og þægileg i
allri meðferö. Einstaklega
auðvelt að þrífa.
BURSTAGERÐIN"
SMIÐSBÚÐ 10, GARÐABÆ
SÍMI 41630 & 41930
Harmel, aðalritari flokksins, og
skoraði jafnframt á sósíalista og
marxista i arabaríkjunum að horfa
í eigin barm gagnrýnum augum
og án þeirrar sjálfsréttlætingar,
sem hefði skaðað málstaðinn til
þessa.
Reuter
Talsmenn Borgaravettvangs á fundi með Ladislav Adamec (annar f. v.), forsætisráðherra Tékkóslóvakíu,
í gær.
Borgaravettvangur í Tékkóslóvakíu:
Samkomulag um ný] an
ráðherralista Adamecs
Andófsmenn leggja fram tillögu að nýrri stjórnarskrá
Prag. Reuter.
FORYSTUMENN Borgaravett-
vangs, helstu samtaka andófs-
manna í Tékkóslóvakíu, skýrðu
frá því í gær að Ladislav Adamec
forsætisráðherra myndi kynna
nýja ríkisstjórn á morgun, fiistu-
dag. Leikritaskáldið Vaclav Ha-
vel, aðaltalsmaður samtakanna,
sagði á blaðamannafundi að Ad-
amec myndi sýna talsmönnum
Borgaravettvangs ráðherralist-
ann áður en hann yrði gerður
opinber. Andófsmenn höfðu lýst
harðri andstöðu við stjóm sem
skipuð var á sunnudag, en í henni
eru kommúnistar í miklum meiri-
hluta. Hótað var allsherjarverk-
falli á mánudag.
Talsmenn Borgaravettvangs
kynntu hugmynd að nýrri stjórnar-
Sakharov hvet-
ur til verkfalls
Moskvu. DPA.
SOVÉSKI nóbelsverðlaunahaf-
inn Andrej Sakharov og Qórir
aðrir sovéskir þingmenn hafa
hvatt til að eftit verði til „áminn-
ingar-verkfalls“ um öll Sov-
étríkin á mánudaginn kemur,
11. desember.
Allsheijarverkfallinu, sem
standa á í tvær klukkustundir, er,
að sögn eiginkonu Sakharovs, Jel- *
enu Bonner, ætlað að ýta á að
þingið ræði þegar á næsta starfs-
tímabili sínu um brottnám þess
ákvæðis úr stjómarskránni, þar
sem haldið er fram forystuhlut-
verki kommúnistaflokksins í þjóð-
félaginu.
Þingið kemur saman hinn 12.
desember.
skrá í gær og er þar lagt til að
lýðveldið verði ekki lengur kennt
við sósíalisma auk þess sem öll
mannréttindi verði tryggð. „Allt
sem ekki sé bannað verði leyft,“
segir í tillögunni. Kveðið er á um
ríkiseign á náttúruauðlindum og
ríkisrekstur á járnbrautum og
flugsamgöngum, póst- og símamál-
um. Nýtt, lýðræðislega kjörið þing
geti ákvarðað frekari ríkisrekstur
ef það telji nauðsyn á því.
Nýr flokksleiðtogi kommúnista,
Ka'rel Urbanek, átti fyrsta viðræðu-
fund sinn með leiðtogum andófs-
manna í gær og sagði þeim að hann
ætti í erfiðleikum með að fá lægra
setta embættismenn til að sætta sig
við að kommúnistar afléttu valda-
einokun sinni.
„í þijár stundir reyndi ég að út-
skýra fyrir þeim að kommúnista-
flokkurinn hygðist ekki beita vald-
boði framvegis. Sumir þeirra vildu
ekki skilja þetta," sagði Urbanek á
rúmlega klukkustundar löngum
fundi sem hann hélt með Havel og
fleiri andófsleiðtogum á kaffihúsi í
Prag. Tímarit útlægra tékkneskra
sósíalista, Listy, birti fyrir skömmu
kafla úr innanbúðarskýrslu komm-
únistaflokksins þar sem sagði að
Alexander Dubcek, fyrrum leiðtogi
flokksins, hefði stofnað neðanjarð-
ar-kommúnistaflokk sem hefði á
stefnuskrá sinni valdarán. Mark-
miðið væri einnig að elta uppi alla
núverandi frammámenn kommún-
ista og útrýma þeim.
Urbanek hét því að vopnaðar
vinnustaðaliðsveitir flokksins, sem
hafa á sér mjög slæmt orð, yrðu
hluti hins almenna herafla og notað-
ar framvegis til aðstoðar þegar
náttúrahamfarir dynja yfir. Sveit-
imar hafa þegar verið afvopnaðar
og drápstól þeirra era í vörslu hers-
ins. Flokksleiðtoginn samþykkti
ennfremur að pólitískar breytingar
í landinu myndu gera leynilögregl-
una óþarfa. Havel sagði Urbanek
hafa fallist á að eiga sjónvarpsum-
ræður við Borgaravettvang í dag,
fimmtudag.
Jiri Dienstbier, forystumaður í
Borgaravettvangi, gaf í skyn að ný
stjórn Adamecs yrði að sækja meiri-
hluta ráðherra utan raða kommún-
ista. „Við höfum reynt að koma í
veg fýrir stjórnarkreppu og ráðfært
okkur við alla stjórnmálaflokka
.... í nýju stjórninni verða að vera
fulltrúar afla utan kommúnista-
flokksins svo að hún endurspegli
meirihlutavilja þjóðarinnar."
Manfred Gerlach arftaki Egons Krenz:
Orðaði umbætur löngu
fyrir afsögn Honeckers
Austur-Berlln. Reuter.
NÝR forseti Austur-Þýskalands, Manfred Gerlach, varð einna
fyrstur í hópi háttsettra leiðtoga landsins til að kveða upp úr um
nauðsyn breytinga í umbótaátt. Hann er leiðtogi Fijálslynda lýð-
ræðisflokksins (LDPD), eins þeirra smáflokka sem kommúnistar
leyfðu að starfa upþ á náð þeirra og miskunn. Nokkrum mánuð-
um áður en forveri Gerlachs í forsetaembættinu, Egon Krenz,
velti Erich Honecker úr sessi 18. október, hóf Gerlach að gagn-
rýna af varíæmi stefiiu harðlínumannanna í forystunni. Með þessu
ávann hann sér virðingu andófsmanna og umbótasinna og var
talinn koma til greina i forsetaembættið áður en Krenz var kos-
inn 24. október.
Gerlach ákvað þá að bjóða sig
ekki fram gegn Krenz og sagði í
viðtali við vestur-þýska tímaritið
Der Spiegel að Krenz væri „til-
tölulega ungur og ætti mjög auð-
velt með að læra.“ Hann sagði
jafnframt að þetta merkti ekki
að Krenz gæti reitt sig á skilyrðis-
lausan stuðning í einu og öllu og
aðstæður allar væra breytingum
undirorpnar. Hann reyndist sann-
spár en talið er að um einhver
hrossakaup hafi verið að ræða því
að Gerlach bauð sig fram til emb-
ættis þingforseta og var talinn
eiga sigur vísan. í leynilegri kosn-
ingu þingmanna bar leiðtogi
Bændaflokksins, Giinther Male-
uda, hins vegar sigurorð af
Gerlach.
Nýi forsetinn er 59 ára gam-
all, kvæntur og á eitt bam. Hann
fæddist í Leipzig, lauk laganámi
í bréfaskóla á sjötta áratugnum
og sat í miðstjórn æskulýðssam-
taka á vegum kommúnista frá
1949 - 1959 þótt hann væri þegar
orðinn félagi í LDPD árið 1945.
Á þessum áram var hann náinn
samstarfsmaður Honeckers og
gengst við því að hann beri nokkra
ábyrgð á stjórnarháttum undan-
farinna áratuga. Hann er sagður
hafa haldið einhveiju sambandi
við fyrram félaga í LDPD sem
nú era orðnir háttsettir í flokki
Fijálsra demókrata í Vestur-
Þýskalandi. Gerlach hlaut sæti á
austur-þýska þinginu 1949, árið
sem ríkið var stofnað.
Frá 1982 hefur Gerlach tekist
Reuter
Manfred Gerlach.
að auka félagafjöldann í flokki
sínum um fjórðung og í byijun
október gaf hann sterklega í skyn
að kommúnistaflokkurinn ætti að
afsala sér stjórnarskrárbundnu
forystuhlutverki sínu. Hann segir
flokk sinn m.a. styðja fullt tján-
ingarfrelsi og vilja leyfa nokkurt
fijálst framtak innan ramma nú-
verandi ríkiseignarfyrirkomulags.