Morgunblaðið - 29.12.1989, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1989
A HOFÐI
eftir Benjamín H.J.
Eiríksson
Nú er hafísinn kominn að
landinu rétt einu sinni. Framundan
eru harðindi. En slík óáran er að
mínu áliti tiltölulega léttbær miðað
við þá plágu sem fáránleg skrif
um efnahagsmál eru, sem hellt er
yfir vamarlitla þjóðina með vissu
millibili í gegnum Morgunblaðið,
og rugla valdsmenn jafnt og al-
menning. Ég á við skrif Gunnars
Tómassonar, en í þeim stendur
flest á höfði. Væri hann látinn
einn um þetta mgl væri vel. En
hann á sér „skoðanabræður". Stef-
án Valgeirsson og sálufélaga hans,
sem teyga hinn görótta drykk og
bergmála síðan vitleysumar út
meðal þjóðarinnar.
Nýjasta afurð Gunnars heitir
Fiskveiðar og fjármál, Morgun-
blaðið 21.12. Hún gefur tilefni til
þess að fara enn einu sinni yfir
upphafið á stafrófi efnahagsmál-
anna, eins og þetta stafróf er hjá
þeim þjóðum sem búa við sæmileg-
an markaðsbúskap og vaxandi
hag. Ég ætla að sleppa sem mest-
um samanburði við „verkamann-
aríkin“, þar sem „verkalýðurinn"
hefir tekið völdin af „gróðaöflun-
um“ og stjórnað atvinnulífinu
síðan, sér í hag náttúrlega.
Verkamaðurinn þarf tæki til
þess að vinna með, frá skóflu upp
í álver. Án hjálpargagna verður
engin verðmætasköpun. Hjálpar-
gögnin eiga því fyrstu kröfuna,
þau verður því að greiða fyrst af
öllu, helzt í bráð, en örugglega í
lengd. Því miður tekst þetta ekki
alltaf, ekki þegar fyrirtækið er
rekið með tapi. Verkamaðurinn
hefir fengið meira í sinn hlut en
afganginn, á máli sjómanna: meira
en aflahlutinn. Sökum hinna föstu
samninga við launþegana fá þeir
ekki sitt, sem ættu að koma fyrst-
ir.
Hvers vegna fyrstir? Vegna þess
að fyrr eða síðar kemur að því að
endumýja þarf tækin, svo að ég
tali nú ekki um rekstrarvörur eins
og hráefni og eldsneyti. Sé ekki
hægt að endurnýja, þá leggst verð-
mætasköpunin niður, hún stöðv-
ast. Þá blasir hungursneyð við eins
og nú fyrir austan tjald. Þar með
er þetta tómt mál. Hjálpargögn
og tæki verkamannsins verður að
greiða. Síðan getur verkamaður-
inn fengið sitt.
Ég ætla aðeins að víkja frá yfir-
lýsingunni hér að framan. Nú má
lesa í blöðum, að sumt af vélum
og tækjum i notkun í Austur-
Þýzkalandi, séu frá tímum keisar-
anna. Skýringuna má lesa hér að
ofan.
Skuldir og vextir eru hinir miklu
bölvaldar, segir Gunnar. Hjá hon-
um standa því hlutirnir á höfði.
Það er fyrst og fremst of hátt
kaupgjald sem veldur taprekstrin-
um, tapreksturinn eignarýrnun —
á stofnanamáli: rýmun eiginfjár-
stöðu — og skuldasöfnuninni.
Síðan koma vextimir inn í mynd-
ina.
í grein Gunnars er ákaflega
athyglisverð tafla með tölum sem
sýna hlutfall launa af vergum
þáttatekjum. Þetta má sennilega
orða þannig, án allt of mikillar
einföldunar eða ónákvæmni, að
hún sýni hlutdeild vinnulauna í
landsframleiðslu eða öllu heldur
þjóðartekjum. Hvort heldur er, þá
hrekur hún allan málaflutning
Gunnars og það frá upphafi. Töl-
umar em þessar:
1985 1986 1987 1988
Hlutfall launa
íþáttatekjum % 64,0 63,8 71,1 72,7
Þessar tölur sýna ekki beinlínis
hlutfall vinnulauna í framleiðslu-
verðmæti fyrirtækjanna, en gefa
samt greinilega vísbendingu. Mér
sýnist sem landsframleiðslan í ár
Benjamín H.J. Eiríksson
„Ég á við skrif Gunnars
Tómassonar, en í þeim
stendur flest á höfði.
Væri hann látinn einn
um þetta rugl væri vel.
En hann á sér „skoð-
anabræður“. Stefán
Valgeirsson og sálufé-
laga hans, sem teyga
hinn görótta drykk og
bergmála síðan vitleys-
urnar út meðal þjóðar-
innar.“
sé um 300 miljarðar króna. Hækk-
un hlutdeildar launþeganna frá
1986 til 1989 ætti því að vera af
stærðargráðunni 27 miljarðar
króna. Tuttugu og sjö miljarðar
króna. Þetta taka launþegarnir til
sín á þessu ári umfram það sem
þeir hefðu tekið til sín hefði hlut-
fallið verið óbreytt frá 1986.
Munar launagreiðendur at-
vinnulífsins nokkuð um bróður-
partinn af þessum aukapinkli?
Getur það verið að fyrirtækin eigi
nú eitthvað erfiðara með aðrar
greiðslur, svo sem eins og vexti _
og verðbætur, til dæmis af lánum
vegna véla, bygginga, skipa, nú
eða bara vegna rekstrarvara? Get-
ur það verið að í augum þeirra
og allra lýðskrúmara landsins séu
vextir allt í einu orðnir að hávöxt-
um, þótt raunvextir séu sízt hærri
hér en í nágrannalöndunum? Það
er augljóst að Gunnar skilur ekki
tölur sem hann sjálfur er að birta.
í fyrri skrifum mínum hefi ég
ekki legið á þeirri skoðun minni,
að ein höfuðástæðan fyrir erfið-
leikunum, einkum verðbólgunni,
sé hin óraunhæfa, lítt grundaða,
já, heimskulega stefna launþega-
samtakanna í kjaramálum, sem
tekur ekkert tillit til langtímasjón-
armiða, fædd af kommúnismanum
og alin af kommúnistum áratugum
saman. Þeir höfðu sæluríki verka-
mannsins í bakhöndinni og varðaði
því ekki um þjóðarhag. Þeim tókst
að gera verkalýðshreyfinguna að
ófreskju. Kaupgjaldið er allt of
hátt miðað við gengið. Þess vegna
tapa fyrirtækin eignum sínum og
safna skuldum. Tapreksturinn er
orsök erfiðleika þeirra, ekki skuld-
imar. Skuldimar era afleiðing tap-
rekstrarins.
Ég ætla ekki að hafa þennan
pistil miklu lengri, en lýk honum
með áskoran, með von um að
þokuframleiðslan hjá Gunnari
minnki.
Ég var einu sinni starfsmaður
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Gunnar
Tómasson hefir sömuleiðis verið
starfsmaður Sjóðsins. Vill hann
nú ekki segja þjóðinni, til dæmis
hér í Morgunblaðinu, frá viðskipt-
um sínum við framkvæmdastjórn
Sjóðsins? Gæti slík upplýsing ekki
hjálpað þjóðinni til þess að ná átt-
um í þessum deilum hagfræðing-
anna?
Ástæðan fyrir þessari spum-
ingu minni er sú, að mér finnst
komið meira en nóg af lítið upp-
byggilegum og raglandi skrifum
Gunnars, skrifum sem fólki geng-
ur illa að átta sig á, svo sem von-
legt er. Mér hefir verið sagt að
Gunnar hafi verið látinn fara frá
Sjóðnum, sagt upp störfum. Hvers
vegna? Er sú hagfræði, sem ekki
var nógu góð fyrir Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn, nógu góð fyrir for-
sætisráðherrann og íslenzku þjóð-
ina? Viti forsætisráðherrann betur
en kemur fram af orðum hans og
gerðum, þá er hann að blekkja
þjóðina.
Höfúndur er fyrrverandi
bankastjóri Framkvæmdabankans
og efhahagsráðunautur
ríkisstjórna.
Morgunblaðið/Ragnheiður Gunnaradðttir
Leiktæki við grunnskólann í Grundarfirði. Skóli og íþróttahús í bak-
sýn.
Leiktæki sett á skóla-
völlinn á Grundarfirði
Grundarfirði.
Foreldra- og kennarafélagið
við Grunnskóla Eyrarsveitar í
Grundarfirði smíðaði og setti
upp leiktæki á skólavellinum fyr-
ir nokkru.
Öll vinnan var sjálfboðaliðsvinna
en sveitarfélagið greiddi efniskostn-
að. Nánast engin aðstaðá var fyrir
hendi á skólalóðinni og ánægja
bamanna þvi mikil með þetta fram-
tak foreldra og kennara. Segja má
að aðstaða barnanna á Grundarfirði
hafi mikið batnað á þessu ári því
í haust var tekið í notkun íþrótta-
hús við skólann.
- Ragnheiður
Rauði Kross íslands:
Leitum til almennings
um aðstoð við Rúmeníu
- segir framkvæmdastj óri RKÍ
„ÞAÐ er þ'óst að neyðin í Rúmeníu er mikil og stór. Við komum til
með að leggja okkar að mörkum til að veita Rúmenum aðstoð,"
sagði Hannes Hauksson, framkvæmdastjóri Rauða Kross íslands, í
samtali við Morgunblaðið. „Fljótlega eftir áramót forum við að vinna
á fullum krafti í sambandi við aðstoð. Það verður sent út fjármagn
úr hjálparsjóði Rauða Kross íslands. Við munum leita til almennings
í landinu og rætt verður við ríkisstjórn íslands um aðstoð.“
Hannes sagði að nú þegar væru
fimmtíu og fjórir sendifulltrúar á
vegum alþjóða Rauða Krossins
komnir til Rúmeníu, fyrir utan
fjölda lækna og hjúkrunarfólks.
„Búið er að senda þangað mikið
af gögnum og vöram. Það er nú
verið að útbúa lista yfir það sem
vantar. Sá listi mun liggja fyrir
eftir áramót. Stjórn alþjóða Rauða
Krossins hefur sent aðildarfélögum
sínum skeyti og óskað eftir aðstoð
sem samsvarar átján milljónum
svissneska franka, sem er um 720
milljónir íslenskra króna. 97% af
þessari upphæð kemur frá þjóðum
í Vestur-Évrópu, Bandaríkjunum og
Japan.
Búið er að aflýsa neyðarstigi í
Rúmeníu og er nú uppbyggingar-
stigið hafið,“ sagði Hannes.
Sjónvarpið og íslenska óperan
eftir Svein Einarsson
í tilefni af viðtali við Árna Tóm-
as Ragnarsson hér í blaðinu, þar
sem verið var að auglýsa mynd-
band Styrktarfélags ísl. óperunnar
af sýningu Þjóðleikhússins (og ís-
lensku óperannar) á Ævintýri Off-
enbachs, þætti mér vænt um að
eftirfarandi kæmi fram:
í viðtalinu lætur Árni Tómas
Ragnarsson að því liggja, að sér
þyki eðlilegt, að Sjónvarpið flytji
hvaðeina sem íslenska óperan tek-
ur sér fyrir hendur. Fyrir slíku era
í rauninni ekki forsendur, fremur
en því að taka upp hvaðeina í leik-
húsunum, enda myndu hvergi í
heiminum gerðar slíkar kröfur til
sjónvarpsstöðva, jafnvel þó þær
hafi ekki jafnlítið fé milli handa
til dagskrárgerðar og okkar sjón-
varp. Grandvallarstefna Sjón-
varpsins í innlendri dagskrárgerð
við núverandi aðstæður hlýtur að
vera að stuðla að innlendri fram-
sköpun og flutningi á íslensku efni.
Þessi stefna var mörkuð fyrir
löngu hér í Sjónvarpinu, og for-
sendur hennar hafa á engan hátt
breyst; í raun má segja að í fjöl-
miðlakapphlaupi nútímans, þar
sem framboð misgóðrar erlendrar
markaðsvöru flæðir yfir og á eftir
að gera það í enn ríkara mæli
næstu árin, sé meiri ástæða en
nokkra sinni fyrr að halda fast í
þessa stefnu og efla hana ef nokk-
uð er.
Kvartanir ÁTR koma því í raun-
inni úr rangri átt í ár, því að á
yfistandandi vetri verða einmitt
fluttar í Sjónvarpinu tvær íslen-
skar óperar, önnur eftir Karólínu
Eiríksdóttur, hin eftir Atla Heimi
Sveinsson og hefur slíkt aldrei
gerst áður í sögu Sjónvarpsins
(svo maður nefni nú ekki íslensku
óperuna).
Því fer auðvitað fjarri, að Sjón-
varpið hafi bolmagn til að taka
upp allar íslenskar sýningar úr
leikhúsunum. Þar verður að eiga
sér stað mat; oftast verður að
neita sér um slíka samvinnu af
fjárhagsástæðum; stundum er líka
um að ræða forvitnilegar sýningar
eins og t.d. Laxnesssýningar
Borgarleikhússins núna, sem virð-
ast henta illa fyrir sjónvarp,
óbreyttar. Eitt íslenskt leikrit, sem
vakti hvað mesta_ athygli í fyrra,
Afsakið hlé, eftir Áma Ibsen, verð-
ur eigi að síður tekið upp sérstak-
lega fyrir Sjónvarpið og flutt í
vetur.
Ef um er að ræða erlend leikrit
eða óperur fluttar á frammálinu,
þarf auðvitað enn fremur en áður
að eiga sér stað mat og val, ekki
síst í ijósi þess að Sjónvarpinu
standa til boða úrvalsupptökur á
Sveinn Einarsson
„Grundvallarstefiia
Sjónvarpsins í innlendri
dagskrárgerð við nú-
verandi aðstæður hlýt-
ur að vera að stuðla að
innlendri frumsköpun
og flutningi á íslensku
efiii.“
ýmsum þessara verka fyrir brot
af þeim kostnaði sem sýningar
með íslenskum flytjendum hafa í
för með sér, svo gaman sem þó
er að standa í slíku.
Því miður verður að segjast eins
og er, að sýningar á borð við Brúð-
kaup Fígarós og Don Giovanni í
Gamla bíói standast illa listrænan
samanburð. Ákveðin atriði í Ævin-
týram Hoffmans voru þó leyst á
skemmtilega listrænan hátt. Til
dæmis var gaman að vera vitni
að jafnglæsilegri framraun eins
og þeirra söngkvennanna Sigrúnar
Hjálmtýsdóttur og Signýjar Sæ-
mundsdóttur. Enda bauðst Sjón-
varpið til að taka upp valda kafla
úr þeirri sýningu, en því var hafn-
að. Nú hefur Styrktarfélag Is-
lensku óperannar tekið sig til af
myndaskap að útbúa myndband
til heimildagildis af Ævintýrum
Hoffmans, og ættu því allir að
geta vel við unað. Sjónvarpið mun
hins vegar beina kröftum sínum
að nýjum verkefnum; eitt viða-
mesta verkefnið, sem unnið verður
að í sumar er t.d. kvikmyndun
Litbrigða jarðarinnar eftir Ólaf
Jóhann Sigurðsson í leikstjórn
Ágústs Guðmundssonar.
Höfundur er dagskr&rstjóri
innlendrar dagskrárdeildar
Sjónvarpsins.