Morgunblaðið - 29.12.1989, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1989

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Seta í
bankaráðum
Töluverð rimma hefur skap-
ast vegna þess að Sverrir
Hermannsson landsbankastjóri
hefur gagnrýnt val Kvennalist-
ans á fulltrúa í bankaráði
Landsbankans. Hinn nýi banka-
ráðsmaður, Kristín Sigurðar-
dóttir, er fyrsta konan sem kjör-
in er til setu í stjóm ríkisbanka
en áður hefur Hildur Petersen
verið kjörin í stjóm Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis. Deil-
an vegna fulltrúa Kvennalist-
ans, sem var kjörinn á Alþingi
eins og aðrir bankaráðsmenn
ríkisins, snýst ekki um jafnrétt-
ismál, heldur hitt hvort eðlilegt
sé að innheimtustjóri verðbréfa-
fyrirtækisins Kaupþings sitji í
ráðinu, en Kristín Sigurðardótt-
ir gegnir því starfi.
Starfsemi banka og fjár-
magnsfyrirtækja hefur tekið
miklum breytingum undanfarin
ár. Stefnan hefur verið tekin í
þá átt að minnka hlut ríkisins
á þessum markaði og verður
stærsta skrefið í því efni ein-
mitt stigið nú um áramótin,
þegar hinn nýi stórbanki, ís-
landsbanki hf., tekur til starfa.
Þar hafa ijórir bankar, þrír
einkabankar og einn ríkisbanki,
sameinast og sækja nú fram
af miklum þrótti. Breytingamar
felast einkum í vaxandi og
harðnandi samkeppni milli fjár-
málastofnana, sem keppa nú til
dæmis með því að bjóða mis-
munandi vexti, en ákvarðanir
um þá em teknir í bankaráðum.
Að sjálfsögðu er það ekki að
ástæðulausu, sem landsbanka-
stjórinn veltir því fyrir sér,
hvort eðlilegt sé, að starfsmað-
ur Kaupþings taki þátt í „ör-
lagaákvörðunum um rekstur
samkeppnisaðila", eins og
Sverrir orðaði það.
Deilan sem nú hefur risið
vekur hins vegar spurningar
um fleira en þetta. Ér það svo
um alla þá er sitja í bankaráðum
ríkisbanka, að þeir standi þann-
ig gagnvart bönkum eða við-
skiptum þeirra við einstök fyrir-
tæki, að ekki sé ástæða til að
Véita íyrir sér hvort um hags-
munaárekstur sé að ræða? Hvar
á að draga mörkin í því ágrein-
ingsefni, sem hér hefur risið?
Tengjast engir starfsmenn
ríkisbanka fyrirtækjum, stjórn-
um sjóða eða jafnvel annarra
bankastofnana með þeim hætti,
að óeðlilegt yrði talið, ef farið
yrði í saumana á málunum?
Þegar álitamál af því tagi
sem hér er til umræðu koma
upp á yfirborðið hefur þess
gætt og jafnvel í vaxandi mæli
hin síðari ár, að menn vilja velta
einum steini og gá að því, sem
er undir honum, en láta miklu
fleiri liggja á sínum gamla stað.
Af þessu leiðir síðan misrétti
og tvískinnungur, sem dregur
úr trú almennings á að hlutlægt
sé tekið á viðkvæmum málum
og allir séu látnir sitja við sama
borð.
Forsvarsmenn Kvennalistans
segja, að þeir ætli að ræða
ádeilu landsbankastjórans á
þeim vettvangi, þar sem banka-
ráðsmenn ríkisins eru valdir,
Alþingi. Á meðan ekki eru í
gildi almennar og skýrar reglur
um það hveijir megi og megi
ekki sitja í bankaráðum hafa
alþingismenn fijálsar hendur
um val sitt. Kallar deilan nú á
að slíkar reglur séu settar?
Hver ætti þá að gera það?
Bankaeftirlitið eða stjómmála-
mennimir? Eiga að gilda aðrar
reglur um ríkisbanka en einka-
banka?
Morgunblaðið telur nauðsyn-
legt að litið sé á mál sem þetta
í heild, v þegar ágreiningur
sprettur vegna einstaklings.
Það geti einfaldlega leitt til
óréttlætis að höggva nærri ný-
liða en láta hina sitja áfram
óáreitta, sem hafa setið lengi,
þótt þeir hafi verið kjörnir við
allt aðrar aðstæður.
Sala hluta-
bréfa
Skömmu áður en Alþingi
lauk störfum fyrir áramót
rýmkaði það heimildir til
skattafrádráttar vegna kaupa á
hlutabréfum. Ber öllum saman
um að líflegri sala sé á slíkum
bréfum nú fyrir þessi áramót
en áður. Æ fleiri fyrirtæki skrá
bréf sín á almennum markaði
og bjóða þannig einstaklingum
tækifæri tiLað fjáríestá iniiii-
íiðalaust í atvinnulífinu.
Þessi þróun er fagnaðarefni.
Öflugur hlutabréfamarkaður er
vel til þess fallinn að skapa
atvinnufyrirtækjum lífvænleg
skilyrði. Hann eykur í senn
áhuga almennings á nýjum fjár-
festingum og hvetur stjómend-
ur fyrirtækja til að stunda störf
sín með þeim hætti, að eignar-
hluti í þeim þyki eftirsóknar-
verður.
Hæsta olíuverð í Rott-
erdam frá árinu 1985
Verðlagsráð afgreiðir í dag beiðni olíufélaganna um hækkun
OLÍUVERÐ á heimsmarkaði hefur hækkað mikið síðustu daga og hafði
á miðvikudag náð hærra en nokkru sinni síðan í árslok 1985. Þá var
verð á gasolíu á Rotterdammarkaði 231 dollari tonnið og hafði hækkað
frá deginum áður um 15 dollara. Gasolíuverð hefur hækkað um 90 doll-
ara síðan í júni síðastliðnum, eða um 64%, á Rotterdammarkaði. Olíufé-
lögin hafa sent verðlagsráði beiðni um hækkun olíuverðs vegna þessa
og verður hún tekin fyrir á fundi ráðsins í dag. Kristján Ragnarsson
framkvæmdastjóri LÍU segir útgerðina hafa fengið á sig 65% verð-
hækkun á árinu og frekari hækkun sé skelfileg. Hann gagnrýnir verð-
Iagningu olíunnar hér á landi harðlega. Talsmenn Flugleiða segja verð-
hækkunina auka rekstrarkostnað félagsins töluvert, þótt það sleppi
líklega við hæsta kúfinn.
Verðlagsráð kemur saman í dag
til að taka afstöðu til beiðni olíufélag-
anna um verðhækkun á gasolíu. Þar
að auki þarf að ákvarða nýtt olíu-
verð, þar sem virðisaukaskattur kem-
ur í verðið um áramót. Gasolía og
svartolía hækka sem nemur virðis-
aukaskattinum, en bensínverð breyt-
ist lítið vegna hans, þar sem sölu-
skattur er þegar í bensínverðinu, en
ekki í verði hinna tegundanna.
Gasolíuverð hækkar
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins mun svartolíuverð ekki
hækka umfram virðisaukaskattinn,
bensínverð mun lækka lítillega og
líklegt er að gasolíuverð hækki eitt-
hvað meira en sem nemur virðisauka-
skattinum, vegna hærra verðs birgða
í landinu nú, heldur en við síðustu
verðákvörðun. Gasolían mun því
hækka úr 14,90 krónum til skipa í
um 18,50 vegna virðisaukaskattsins
og að líkindum eitthvað meira vegna
verðhækkunar erlendis. Meðalverð
birgða mun vera komið yfir 200 doll-
ara tonnið, en við síðustu verðákvörð-
un var það 186 dollarar.
Miklir kuldar undanfarið eru taldir
vera orsök hinnar miklu verðhækkun-
ar á heimsmarkaði síðustu daga.
Fyrri hluta desembermánaðar var
kalt í Evrópu og síðustu vikur olli
kuldi í Bandaríkjunum allt suður til
Flórída og Kaliforníu mikilli eftir-
spurn eftir olíu. Að auki hafa OPEC-
ríkin náð samkomulagi um að draga
úr framleiðslu sinni sem nemur 7,5%.
Þetta hefur verkað þannig á markað-
inn, að sögn viðmælenda blaðsins,
að mikill taugatitringur hefur gripið
um sig og spákaupmennska blómstr-
að. Nú er hins vegar spáð hlýnandi
veðri í Bandaríkjunum og sáust þess
merki þegar í gær að verðið færi
lækkandi á ný. Meðal annars lækk-
aði verð á þotueldsneyti í New York
úr 115 sentum gallonið í 111 sent
fyrir miðjan dag vestra.
Þar sem olíuverð hér á landi fylg-
ir ekki dagverði á heimsmarkaði,
heldur er það ákvarðað um mánaða-
mót ef þörf er talin fyrir, þá munu
íslendingar að öllum líkindum sleppa
við mestu verðhækkunina, að því
gefnu þó, að olíuverð á heimsmark-
aði fari lækkandi á ný.
Verð á svartolíu og þotueldsneyti
hefur fylgt sveiflum gasolíuverðsins,
en bensín lýtur öðrum lögmálum, þar
sem eftirspum eftir því mótast frem-
ur af því hve mikið er ekið heldur
en af veðri. Bensínverð er venjulega
í hámarki vor og fyrri hluta sumars.
Samdráttur í olíuframleiðslu hefur
þó áhrif á bensínverðið og það fylgir
stundum miklum verðsveiflum ann-
arra olíutegunda, eins og sést á með-
fylgjandi mynd af verðinu síðustu
daga.
Alveg forviða
„Við emm búnir að fá á okkur 65%
hækkun á olíuverði á árinu og viðbót
við það er alveg skelfileg,“ segir
Kristján Ragnarsson. Hann kvaðst
hafa athugað í gær hvert olíuverð
væri í erlendum höfnum. „Þá fæ ég
Smíðar
langskip
austur í
Singapúr
ÍSLENSKUM skipasmið frá
Njarðvíkum hefur verið falið það
verkefiii að smíða langskip að
hætti norrænna víkinga fyrir veit-
ingahúsaeiganda í Singapúr. Lár-
us Ingi Lárusson, en svo heitir
skipasmiðurinn, heldur til Sing-
apúr 4. janúar næstkomandi með
teikningar og uppdrætti að lang-
skipinu í farteskinu en hann hefúr
undanfarnar vikur kynnt sér gerð
slíkra skipa. Fyrirmyndin að lang-
skipinu er Osenberg-skipið svo-
Lárus Ingi Lárusson á verkstæði sínu í Stafangri. Hægra megin við
hann er pappateikning af drekanum sem prýða mun staína langskips-
ins.
nefhda, sem grafið var úr jörðu
í Noregi 1904 og talið er vera frá
800-1030 e.Kr.
Lárus Ingi hefur verið búsettur
í Stafangri frá 1984 og hefur starf-
að við bátaviðgerðir. „Norskir aðilar
unnu samkeppni um gerð veitinga-
húsa fyrir arabískan auðkýfing að
nafni Kazmiz. Þeir höfðu frétt af
þijóskum íslendingi í Stafangri sem
væri að gera við báta,“ sagði Lárus
Ingj. „í sumar spurðu þeir mig hvort
ég vildi vinna þetta verkefni og ég
þurfti ekki að hugsa mig um tvisv-
ar,“ sagði Lárus Ingi.