Morgunblaðið - 06.01.1990, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 1990
33
Hrein kenning
o g villukenning
- fyrri hluti
Kæri Guðbrandur Jónsson.
Eg þakka þér fyrir spurningar og
bið þig velvirðingar á seinkun svars-
ins. Þú spyrð: „Hvað er hrein kenning
og hvað er villukenning?"
Þú veist: _Á. jörðinni er meira en
fimm milljarðar af mönnum og mik-
ill fjöldi af trúarbrögðum. Sérhver
myndi gefa sitt eigið svar við þessari
spurningu. En ef þú ert kristinn
maður, eins og nær allir íslendingar,
þá vil ég fyrst og fremst benda tií
orða Jesú: „Eg er vegurinn, sannleik-
urinn og lífið.“ (Jh. 14,6). Kristnir
menn trúa þessum orðum; en þú
spyrð áfram: „Hvað er það sem Jesús
kennir okkur?“ Svarið má vera: „Þú
finnur það í Biblíunni." Nú máttu
segja, — og ég er þá sammála þér
—: „Þetta svar er alls ekki fullnægj-
andi. Vér vitum að Jesús vill „full-
komna einingu" kirkjunnar (Jh.
17,23). Það er alveg ljóst að trúar-
deildir, sem segja, að þær samþykki
Biblíuna, eru þó ósammála í mörgum
mikilvægum trúaratriðum, t.d. um
tölu heilagra sakramenta, embætti
biskupa og prestanna, um virðingu
hjónabands, um það, hvort Jesús
kemur og sé í raun og veru viðstadd-
ur í Altarissakramentinu, um kenni-
vald í kirkjunni, um þýðingu góðra
verka, um nauðsyn útskýringar Bibl-
íunnar, Gamla og Nýja testamentis-
ins. Erfiðleikar við að útskýra fagn-
aðarerindi Jesú, sem hann gaf aðeins
munnlegt, ekki skriflegt, og falskar
útskýringar byrjuðu þegar á tímum
postulanna. En Jesús hafði gefið
postulunum kennivald og þá var
mögulegt að endurreisa einingu á
kirkjuþingi í Jerúsalem árið 49 um
nauðsyn þess, að halda boðorð Gyð-
inganna. Þá var það Pétur, sem kvað
upp úrskurðinn eftir langar umræð-
ur. Þýðir það, að Jesús gaf Pétri sér-
stakt kennivald á milli postulanna?
Jú, það virðist víst. Hafði Jesús ekki
breytt nafni hans „Símon“ í nafnið
„Pétur“, þ.e. Klettur, og sagt: „Á
þessum kletti mun ég byggja kirkju
mína.“ Jesús sagði líka við Pétur:
„Styrk þú bræður þína“ (Lk. 22,31)
og: „Gæt þú lamba minna . . . ver
hirðir sauða minna . .. gæt þú sauða
minna." Páll postuli virðist viður-
kenna slíkt vald Péturs. Hann var
ekki valinn með þeim tólf, aðeins
seinna. Sumir kristnir mátu hann
þess vegna ekki eins og þá tólf. Páll
þurfti jafnvel að verja titil sinn, post-
ulans. En hann segir: „Eftir þijú ár
fór ég upp til Jerúsalem til að kynn-
ast „Kefasi" (arameiskt nafn fyrir
,,Klettur“) og dvaldist lijá honum
hálfan mánuð.“ Páll vildi líka einingu
í kennslu kirkjunnar, því að hann
segir (G1 2,1): „Síðan fór ég eftir
opinberun til Jerúsalem og lagði fyrir
þá, sem í áliti voru (Jakob, Pétur og
Jóhannes) fagnaðarerindið, sem ég
prédika meðai heiðingjanna. Það
mátti ekki henda, að ég hlypi og
hefði hlaupið til einskis." En Pétur,
klettur, stendur ekki einn. Aðrir post-
ularnir standa með honum. Þeir eru
saman stjórn kirkjunnar, líka Páll
sjálfur, sem fór til Péturs. Kirkjusaga
kennir okkur að Pétur og Páll post-
ular hafi dáið píslardauða í Róm,
Pétur um árið 64/67. Hann er fyrst-
ur í röð 265 biskupa Rómar. Var nú
kennivald ekki lengur nauðsynlegt
eftir dauða postulanna? Pétur, Páll,
Jóhannes og Júdas spá allir: „Fals-
kennendur munu vera á meðal yðar.
Þann tíma mun að bera, er menn
ekki þola hina heilnæmu kenning,
heldur hópa að sér kennurum eftir
eigin fýsnum sínum. Á síðari tímum
munu sumir ganga af trúnni og gefa
sig að villuöndum og lærdómum illra
anda.“ Júdas minnir jafnvel á spá-
dóma annarra postula. Og hvað bar
við? Strax á tveimur fyrstum öldum
átti kirkjan í stríði við villukenning-
ar, t.d. Gnóstíkakenningu. Gnosis
ossfar-l
lar
Til Velvakanda. ~ i
I Hr. Jan líabets. Eg hef undan-J
farið fylgst með skrifum yðar hér
í Velvakanda sem fjalla í stórum I
Idráttum um kristileg viðhorf, ogl
I er ekki oft sem trúmál og skoðang
I um þau birtast í fjölmiðlum. Þaðl
leru nokkur atriði í þessum sknfuml
þýðir þekking. Hún kenndi, að aðeins
fáir menn gátu orðið sáluhólpnir fyr-
ir sérstaka kenningu. Gnosis var sam-
bland af heiðnum, hellenskum, gyð-
inglegum og kristnum lærdómssetn-
ingum. Gnóstíkakenningin játaði
tvær sjálfstæðar frumorsakir, góða
og illa. Egypskur maður, Valentinus
að nafni, kenndi það 138-158 í Róm.
Andstæðingur hans var sérstaklega
heilagur Ireneus, biskup. Hvernig var
mögulegt að finna hina hreina kenn-
ingu og skilja hana frá villukenningu?
Með Biblíu? Vér eigum að bíða til
enda fjórðu aldar til að eiga skrá
Biblíunnar, eins og vér höfum hana
nú. Ilvernig þá? Ireneus segir: „Vér
eigum að halda kenningu post-
ulanna." Nú gat Valentinus sagt:
„Jú, ég held kenningu postulanna."
Hvað er þá skilmerki fyrir hreina
kenningu? Ireneus vissi, að Biblíu-
textar nægja ekki, ef það er ágrein-
ingur um þar, þá þurfum vér ein-
hvers gerðarmanns til að kveða upp
úrskurðinn eins og Pétur gerði í Jerú-
salem. Jesús gaf fagnaðarerindið
ekki skrif legt en hann gaf kennivald:
„Sá sem á yður hlýðir, hlýðir á mig,
og sá sem yður hafnar, hafnar mér“
(Lk. 10,16) og lofaði: „Eg er með
yður alla daga allt til enda veraldar.“
Kennivald á að halda áfram. Þess
vegna segir Ireneus, áð vér finnum
hreina kenningu hjá biskupum sem
eru eftirmenn postulanna. Og „eins
og postularnir voru í kennslu sam-
mála Pétri svo eiga biskupar að vera
sammála eftirmanni Péturs, sammála
biskupi Rómar“. Þess vegna lét Iren-
eus oss eftir skrá eftirmanna Péturs.
Kaþólskir menn finna hreina kenn-
ingu í kenningu páfa í einingu við
biskupa kaþólsku kirkjunnar.
Önnur spurning var um aríanisma.
Áríus var prestur í Alexandríu.
ICristnir játa aðeins einn Guð. Þess
vegna játum vér: guðdómur Jesú
ICrists er ekki annar en guðdómur
Guðs föðurins og hins heilaga anda.
En Aríus kenndi að Jesús væri ekki
af sömu veru eins og Guð faðirinn.
Jesús, Guðs sonur, væri skapaður,
þó fyrstur. Á eftir liefði hann sjálfur
skapað, fyrst heilagan anda og á eft-
ir allt annað. Jesús hafði ekki mann-
lega sál, en fékk sál frá Guðs syni
skapara. Vér sjáum: Þá er Jesús
hvorki Guð, né venjulegur maður,
eins og vér. Deilurnar innan kirkjunn-
ar voru svo magnaðar að Konstantín
keisari mátti kalla saman kirkjuþing
í Níkeu, í Litlu-Asíu, árið 325. Kirkju-
þing dæmdi kenningar Aríusar en
Sókrates (380-420) sagnfræðingur
segir, að þar hefði verið misskilning-
ur 1 nafnaskrá grískra orða, um nátt-
úru og um persónu. Ágreiningur hélt
áfram. Konstantíus, keisari
(337-361) tók ekki aðeins sjálfur
villukenningu Aríusar, heldur fyrir-
skipaði hana fyrir alla kirkju. Libenus
páfi átti að fara í útlegð (355) og
keisari setti annan mann (Felix II) í
páfastól og hótaði einnig öllum bisk-
upum útlegð ef þeir vildu ekki taka
þessa villutrú. Það virtist endir kirkj-
unnar. Hún mátti bíða Theodosíusar,
keisara (379-395) til að öðlast aftur
frelsi. Hrein trú um guðdóm Jesú og
hins heilaga anda var endanlega stað-
fest á þinginu í Konstantínopel árið
381.
Sr. Jón Habets
FLUGTAK
Flugskóli
GAMLA FL UG TURNINUM
REYKJAVlKURFLUGVELU
101 REYKJAVlK
SlMI 28122
Höldum A-prófs og blindflugsnámskeið um miðjan janúar nk.
ef næg þátttaka fæst.
Væntanlegir nemendur hafi samband í síma 91-28122
Flugtak.
Flugeldasala Þróttar
20% afsláttur
af öllum flugeldum í dag (þrettándanum)
Útsölustaðirv/Holtaveg og Glæsibæ.
Greiðslukortaþjónusta - Þróttur
JUDO
Byrjendanámskeið hefjast 10. janúar í
húsnæði félagsins í Sundlaugunum í
Laugardal. Æfingar verða á miðviku-
dögum og föstudögum. 14 ára og yngri
kl. 17.00 og 18.00, 15 ára og eldri kl.
18.00-19.00.
Nánari upplýsingar í símum 31976
og 39414 alla daga eftir kl. 16.00.
Júdófélag Reykjavíkur.

HRESSINGMLEIKFIMIKVENNA OG KARIA
Vetramámskáð hdjasl mánudaginn 8. janúar
1990.
Kennslustaðir: Leikfimisalur Laugamesskóla og
íþróttahús Seltjamamess.
Fjölbreyttar æfingar
Músík
Dansspuni
Þrekæfingar
Slökun
Upplýsingar í súna 33290.
Gleðilegtnýttár
ÁstbjörgS. Gunnarsdóttir,
íþróttakennari.