Morgunblaðið - 21.01.1990, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1990
JÓN KRISTINSSON - Sam-
kvæmt sáttinni endurgreiðir ríkis-
sjóður Jóni Kristinssyni þá sekt
og þann sakarkostnað sem hann
hefur innt af hendi, auk alls ann-
ars kostnaðar sem hann hefur
haft af málinu. Með þessu hefur
íslenska ríkið í reynd viðurkennt
að hafa brotið rétt á Jóni með því
að sami aðili rannsakaði mál hans
og dæmdi.
fulltrúa hans, sem kvað upp hér-
aðsdóminn, hafi borið að víkja
sæti í máli þessu."
Þegar forsendur dómsins eru
skoðaðar nánar kemur í Ijós að
þær sem mestu máli skipta áttu
við þegar dómurinn frá 1987 var
kveðinn upp, en voru þá ekki tald-
ar nægja til að nánast víkja til
hliðar gildandi lagaákvæðum eða
breyta viðtekinni túlkun þeirra.
Það er því ekki að undra að menn
spyiji hvað hafi breyst frá 1987
og dragi í efa réttmæti þess að
hverfa með þessum hætti að
óbreyttum lögum frá þeirri stefnu
sem mörkuð hafi verið. Af dómi
Hæstaréttar má ráða að það sé
tvennt: í fyrsta lagi það álit mann-
réttindanefndar Evrópuráðsins að
þessi skipan fari gegn mannrétt-
indasáttmálanum og hitt að ríkis-
stjórn íslands hafði nýlega gert
sátt við Jón Kristinsson á grund-
velli álits nefndarinnar. Sam-
kvæmt sáttinni endurgreiðir ríkis-
sjóður Jóni Kristinssyni þá sekt
og þann sakarkostnað sem hann
hefur innt af hendi, auk alls ann-
ars kostnaðar sem hann hefur
haft af málinu. Með þessu hefur
íslenska ríkið í reynd viðurkennt
að hafa brotið rétt á Jóni með því
að sami aðili rannsakaði mál hans
og dæmdi. í ljósi þessa þarf engan
að undra að Hæstiréttur telji sér
ekki fært að halda áfram á sömu
braut, enda engin ástæða til að
ætla annað en að því máli sem
hér um ræðir hefði lyktað á sama
hátt og margnefndu máli Jóns
Kristinssonar, þ.e. með endur-
greiðslu sektarinnar og alls sakar-
kostnaðar. í því sambandi má
benda á að ríkisstjórnin hefur
einnig gert hliðstæða sátt við verj-
anda í málinu frá 1987. Segja
má að niðurstaða Hæstaréttar
hafi verið nánast þvinguð ef ekki
átti að gera stóran hluta saka-
mála hér á landi að hreinum
skrípaleik þar sem ríkisstjórnin
endurgreiddi mönnum sektir eða
gæfi eftir annars konar refsingar
jafnharðan og dómstólar dæmdu
þær, allt þar til lögin um aðskiln-
að dómsvalds og umboðsvald
tækju gildi 1. júlí 1992.
LÖGFRÆDI/Var annarra kosta völ?
Stefnubreyting íHæstarétti
Sýning í dag kl. 13-17
HONDA Á ÍSLANDI, VATNAGÖRÐUM 24, S-689900
dómsins frá 9. janúar sl. segir að
í málinu beri að hafa eftirtalin
atriði í huga: Að íslenska stjórnar-
skráin byggi á því að ríkisvaldið
skuli vera þríþætt og sérstakir
dómarar fari með dómsvaldið.
Þær sérstöku sögulegu og land-
fræðilegu aðstæður sem bjuggu
því að baki að sömu menn fara
með lögreglustjórn og dómsvald
utan Reykjavíkur eigi nú miklu
síður við. Alþingi hafi sett lög um
aðskilnað dómsvalds og umboðs-
valds sem taka eiga gildi 1. júlí
1992. ísland hafi að þjóðarétti
skuldbundið sig til að virða mann-
réttindasáttmála Evrópu. Mann-
réttindanefnd Evrópu hafi ein-
róma ályktað, að málsmeðferðin
í máli Jóns Kristinssonar, sem
fyrr er lýst, hafi ekki verið í sam-
ræmi við umrætt ákvæði sáttmál-
ans. Þá er bent á að íslenska ríkið
hafi í hliðstæðu máli gert sátt við
Jón Kristinsson. Að síðustu er á
því byggt að sá háttur sem hafður
hefur verið á hér á landi samræm-
ist ekki 36. gr. 1. 85/1936 um
meðferð einkamála í héraði, þar
sem fram kemur að dómari eigi
að víkja sæti ef hætta er á því
að hann fái ekki litið óhlutdrægt
á málavöxtu, en þetta ákvæði á
einnig við í opinberum málum.
Þá segir í dómi Hæstaréttar:
„Með tilliti til þess sem rakið hef-
ur verið ber nú að skýra framan-
greind lagaákvæði þannig að
sýslumanninum í Árnessýslu og
DÓMAR Hæstaréttar íslands frá 9. og 12. janúar sl. hafa verið
nokkuð í fréttum. Fátt er meira rætt meðal lögfræðinga þessa
dagana og sýnist þar sitt hveijum. Sannast þar enn að stundum
veltir lítil þúfa þungu hlassi. Fyrra málið, sem virist einfalt í
fyrstu og ekki gefa tilefni til mikilla deilna, var að lokum dæmt af
7 hæstaréttardómurum sem skiluðu ítarlegri rökstuðningi en oft-
ast er að finna í slíkum dómum. Þurfti hvorki meira né minna
en bráðabirgðalög til að bjarga málunum.
Honda Accord 1990
er verðlaunabíll sem hlaut hina
eftirsóttu viðurkenningu Gullna stýrið
í Vestur-Þýskalandi í ár.
Greiðsluskilmálar við allra hæfi,
t.d. 25% útborgun og mismunurinn
lánaður í allt að 30 mánuði
á bankakjörum. Við tökum góða
notaða bíla upp í nýja
og lánum jafnvel mismuninn.
Verða frá aðeins kr. 1.290.000,- stgr.
eftir Dovíð Þór
Björgvinsson
Með dómi sakadóms Árnes-
sýslu var maður nokkur
dæmdur fyrir hegningarlagabrot.
Ríkissaksóknari áfrýjaði héraðs-
dómi til Hæstaréttar með stefnu
wmmmmmmm 7. mars 1989 til
sakfellingar
samkvæmt ■
ákæru og þyng-
ingar á refsingu.
Verjandi krafðist
þess hins vegar
aðallega, að
dómur héraðs-
dóms yrði
ómerktur og málinu vísað aftur
heim í hérað til dómsálagningar
að nýju. Kröfu sína byggði hann
á því að fulltrúi sýslumanns sem
dæmt hafði í málinu hefði einnig
átt þátt í rannsókn þess. Taldi
veijandinn að þetta væri brot á
6. gr. mannréttindasáttmála Evr-
ópu.
Sambærileg vörn hafði áður
komið fram í málum fyrir Hæsta-
rétti (1985:1290 og 1987:356).
Hið fyrra er mál Jóns Kristinssón-
ar á Akureyri sem nokkuð hefur
verið rætt í tengslum við þennan
dóm. í síðara málinu svaraði
Hæstiréttur sambærilegum rök-
um með því að það samræmdist
gildandi lögum að þeir sem hefðu
með höndum lögreglustjórn, færu
jafnframt með dómsvald í héraði.
Síðan segir: „Ákvæðum 6. greinar
Evrópusamnings um vemdun
mannréttinda og mannfrelsis, sbr.
auglýsingu nr. 11, 9. febrúar
1954, hefur ekki verið veitt laga-
gildi hér á landi. Breyta þau ekki
þeirri lögbundnu skipan sem að
framan var greind. Þar sem hinn
áfrýjaði dómur var samkvæmt
þessu kveðinn upp af héraðs-
dómara, sem til þess var bær að
íslenskum lögum, verður hann
ekki ómerktur af þeirri ástæðu
sem hér er um fjallað þótt í mál-
inu hafi verið lagðar fram skýrsl-
ur sem lögreglumaður í umdæmi
héraðsdómara hafði tekið.“
Kjarni röksemdafærslunnar í
þessu máli er sá að Evrópusamn-
ingurinn hefði ekki lagagildi hér
á landi. Eðlilegt er að menn spyiji
hvað hafi breyst síðan þá sem
réttlæti það að Hæstiréttur snýr
nú alveg við blaðinu. I forsendum