Morgunblaðið - 21.01.1990, Blaðsíða 9

-t
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1990
C 9
SÁLARFRÆDI/7V/ vamar
viökvœmum tilfinningumf
Hin harða skel
ÞAÐ tíðkast talsvert að eigna heilum þjóðum vissa eiginleika eða
a.m.k. telja þá svo algenga að líta megi á þá sem e.k. þjóðar-
einkenni. Oftast nær hygg ég að þetta séu heldur vafasamar full-
yrðingar. Því heyrist t.a.m. oft fleygt að íslendingum hætti til að
vera kaldir og fráhrindandi á ytra borði, en aftur á móti hlýir
og tilfinninganæmir þegar inn úr skelinni er komið. Ég er alls
ekki viss um að þetta sé rétt. Fremur að um sé að ræða e.k. ímynd
sem menn vilja hafa um íslendinga, kannski fyrst og fremst þeir
sjálfir. Mín reynsla segir að yfirleitt sé fólk hér á landi heldur
hlýlegt, vinsamlegt, hjálpfúst og ljúft í viðmóti — og þannig er
raunar að mínu viti eðlilegast að heilbrigt fólk sé hvaða þjóð svo
sem það tilheyrir.
sem nýlega eru orðnir reyklausir
hættir nefnilega til að drekka hraðar
en ella, meðal annars vegna þess að
þeir geta ekki lengur notað sígarett-
ur sem tíma- og sjússamæli. Líka
vegna þess, náttúrlega, að þeir vilja
kannski deyfa með áfenginu kringl-
óttar kenndir og hugsanir sem tób-
akið hefði að öðrum kosti deyft.
Þið takið fljótt eftir því að eftir
nokkurra vikna tóbaksleysi er húðin
orðin mýkri og rjóðari og úthald á
flestum sviðum betra. Þetta þýðir
eflt sjálfsálit og þá er létt verk að
ná af sér aukakílóunum sem hjálpuðu
undirmeðvitundinni til að taka þá
ákvörðun að hætta að reykja. Þegar
að því rekur getið þið átt alveg lausar
reyklausar stundir og lopapeysurnar
farið að safna í sig skít á ný. Einfald-
ara getur það varla verið, eða hvað?
Alltaf finnast þó einstaklingar
með öllum þjóðum sem er öðru
vísi farið. Til eru menn sem virð-
ast vera hijúfir, kaldir og gróf-
gerðir „allt í gegn“, ef svo má að
orði kveða. Það
er ekki að sjá að
þeir eigi til við-
kvæmar eða
fíngerðar tilfinn-
ingar. Fremur er
sjaldgæft að sjá
eftir Sigurjón fólk af þessu tagi,
Björnsson enda er það ekki
sú manngerð sem
ég ætla að ræða um. Þar er held-
ur ekki um neina skel að ræða.
Tilfinningaríkt fólk finnur oft
til þess hve það getur verið vam-
arlítið, sérstaklega ef það hefur
ekki lært í uppvexti að stýra til-
fmningum sínum og beina þeim í
farvegi. Stundum er talað um
„ræktun“ í þessu sambandi. Til-
finningar geta verið ræktaðar eða
legið í órækt. í síðarnefnda tilvik-
inu er þeim hætt við að gjósa
upp, óbeislaðar og frumstæðar.
Þess háttar „gos“ eru sjaldnast
heppileg og geta haft slæmar af-
leiðingar í för með sér. Fólk reyn-
ir því að sjá til þess að slíkt komi
sem sjaldnast fyrir. Ein aðferðin
er einmitt að koma sér upp eins
konar skráp eða skel og brynja
sig með kaldranalegu og harð-
hnjóskulegu yfirbragði.
Enn eru þeir sem orðið hafa
fyrir einhverjum áföllum tilfinn-
ingalegs eðlis eða þá að aðrir hafa
brugðist trausti þeirra, hvort held-
ur er í bemsku eða síðar á ævinni.
Hafi fólk átt slíku að mæta, verð-
ur það að vonum tortryggið, hætt-
Til eru menn sem virðast vera
hrjúfir, kaldir og grófgerðir „allt
í gegn“, ef svo má að orði kveða.
Það er ekki að sjá að þeir eigi
til viðkvæmar eða fíngerðar til-
fínningar.
/
ir til að skriða inn í skel sína og
hleypir engum nálægt sér. Brennt
barn forðast eldinn. Að sjálfsögðu
þýðir þetta að viðkomandi er
ávallt í tilfinningalegu svelti og
er það síður en svo fullnægjandi
en samt sem áður betra en verða
vonsvikinn. Vandi kemur hins veg-
ar upp þegar viðkomandi þarf að
vera samvistum við þá eða þann
sem krefst nánari tengsla. Þá má
reyndar segja að vandinn hvíli á
mótaðilanum, þolinmæði hans,
skilningi og umfram allt að hann
sé þess trausts verður sem hann
biður um.
fátækleg og sumstaðar að mestu
látin ónotuð; berklar eru algengir;
sjúklingar leita seint til læknis, oft-
ast vegna mikilla vegalengda og
vondra samgangna; mænusóttar-
bóluefni er ekki til nema stundum.
Og í Mósambík og Eþíópíu þar sem
mönnum gengur illa að halda frið-
inn eru slys af völdum hernaðar
daglegt brauð og ekki auðhlaupið
að ná til kunnáttumanna.
Líf og heilsa eru fólki fyrir mestu
í þessum heimshlutum sem öðrum,
en um allar jarðir eru vandamálin
margs konar. Þau börn þriðja
heimsins sem komast á legg þurfa
eins og önnur börn að læra það sem
nauðsynlegast er talið hveijum
manni í æsku og það er að lesa.
Skorti á skólum er óvíða um að
kenna hve menntun er enn glopp-
ótt. Á þessu ári hefja 100 milljónir
sex ára barna skólagöngu í fyrsta
sinn á ævinni en einungis 6 af hveij-
um 10 munu ljúka því sem nefnt
er barnaskóla- eða grunnskólanám.
Hin fjögur hætta áður en því er
lokið, gefast af einhveijum ástæð-
um upp í miðjum klíðum. Langflest
þeirra verða aldrei læs. Takmarkið
er ekki aðeins heilbrigði heldur
einnig menntun allra. Hvenær því
takmarki verður náð er ógnvekjandi
óráðin gáta.
Vissulega hefur mikið áunnist.
Ólæsi hefur víða um heim verið á
undanhaldi síðustu áratugi og ein-
stakar þjóðir og samtök þjóða hafa
lyft grettistökum í heilbrigðismál-
um. Utrýming bólusóttar er áreið-
anlega einn glæsiiegasti vitnis-
burður um alþjóðasamvinnu fyrr og
síðar. Þrátt fyrir veika hlekki í keðj-
unni eru nú 7 af hveijum 10 börnum
þriðja heimsins bólusett gegn
barnasjúkdómum, og vökvun gefin
einu af hveijum þrem sem er ógnað
af skituskrælnun. Fuiltrúar liðlega
hundrað ríkisstjórna komu saman
í fyrra og urðu ásáttir um að beina
athygli heimsins að börnunum. Þeir
segja í skýrslu sinni: „Kjarni sið-
menningar er í fyrsta lagi verndun
þeirra sem eru viðkvæmir og mega
sín lítils og í öðru lagi nærgætni
gagnvart framtíðinni. Börn og um-
hverfi eru viðkvæm og börn og
umhverfi eru líka framtíðin.“
# Viltþú w
losna við virðisaukaskatt ?
Samkvœmt reglugerð um virðisaukaskatt er heimilt aö
draga skattinn írá við kaup á nýrri sendibiíreið, sé hun
eingöngu notuð vegna skattskyldrar starísemi.
Hér er tœkiíœrí til aukinnar hagkvœmni i rekstrí.
V.W. Polo heíur serstaklei
bilanatíðni og er þessve,
afar ódýr í rekstri.
■ *». .. . .. • S.& .