Morgunblaðið - 24.04.1990, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 1990
Guðmundur Halla S. Jónas- Sigurður Svanhildur
Sigurðsson dóttir Steingrímsson Sveinbjörns-
dóttir
SKAGFIRSKA
SÖNGSVEITIN
Karlakórinn Stefnir
Vortónleikar karlakórsins
Stefnis voru haldnir í Langholts-
kirkju sl. sunnudag undir stjórn
Lárusar Sveinssonar. Undirleikari
var Guðrún Guðmundsdóttir og
auk þriggja félaga úr kórnum sem
sungu einsöng, var Sigrún Hjálm-
týsdóttir aðaleinsöngvari tónleik-
anna. Meginhluti efnisskrár voru
íslensk lög, eftir Inga T. Lárus-
son, Sigfús Einarsson, Björgvin
Guðmundsson, Jón Leifs, Sigvalda
Kaldalóns, Karl 0. Runólfsson,
Pál ísólfsson og Pétur Sigurðsson.
Af erlendum lögum skal helst
nefna Vilja Lied eftir Lehár og
Funiculi, Funicula eftir Denza en
í þeim söng Sigrún Hjálmtýsdóttir
af miklum glæsileik, einkum Vilja
Lied.
Bestu lög kórsins voru Brennið
þið vitar, eftir Pál ísólfsson,
íslenska þjóðlagið Nú er ég glaður
á góðri stund, í raddsetningu Sig-
ursveins D. Kristinssonar og Við
brunninn, eftir Schubert. Ein-
söngvarar kórsins voru; Þorgeir
H. Jónsson í Heyrið vella, eftir
Björgvin Guðmundsson, Stefán
Jónsson í Nobody knows (negra-
sálmur) og Ármann 0. Sigurðsson
í Móðir jörð eftir Ortelli.
Sigrún Hjálm-
týsdóttir
Kórinn er í góðri þjálfun, ágæt-
lega mannaður, gott jafnvægi á
milli raddanna og það vakti t.d.
athygli hversu djúpan bassa þeir
Stefnismenn hafa. í kórnum.
Svona bassi heyrist ekki alls stað-
ar.
Lárus Sveins-
son
Lúðrasveitin Svanur 60 ára
Tónlist
JónÁsgeirsson
Skagfirska
söngsveitin held-
ur upp á tuttugu
ára starfsafmæli
og stóð fyrir
myndarlegum
vortónleikum í
Langholtskirkju
sl. laugardag. Á
efnisskránni
voru íslensk
sönglög, tveir
þættir úr óperum eftir Verdi,
Messa eftir Schubert og Hal-
elúja-kórinn úr Messíasi eftir
Handel. Stjórnandinn, Björgvin
Þ. Halldórsson, hefur sýnt það svo
ekki verður um villst að hann er
feikna efnilegur stjórnandi og
hefur gert Skagfirsku söngsveit-
ina að gríðargóðum kór, sem vel
er í standi til að takast á við erf-
ið verkefni eins og Sigurkórinn
úr Aidu og Halelújakórinn úr
Messíasi. Messa nr. 2 sem Schu-
bert samdi 1815 (átján ára) þykir
ekki merkileg tónsmíð, enda hafði
hann ekki öðlast þá reynslu í gerð
stærri tónverka, sem síðar varð,
þó það fari ekki á milli mála að
hann sé mikið efni. Þáttur ein-
söngvara er mjög óverulegur og
illa formaður en var ágætlega
fluttur af Höllu S. Jónsdóttur,
Sigurði Steingrímssyni og Guð-
mundi Sigurðssyni. Auk fyrr-
nefndra einsöngvara söng Svan-
hildur Sveinbjörnsdóttir einsöng í
lagi Selmu Kaldalóns, Blítt og
rótt, og gerði það ágætlega. Und-
irleikari í fyrri hluta tónleikanna
var Vioieta Smid.
Val laga í fyrri hluta tónleik-
anna var ekki metnaðarfullt eða
að mestu sæt en frekar litlaus
lög, þijú útsett af söngstjóranum
og tvö eftir hann. Önnur lög voru
eftir Þórarin Guðmundsson. Inga
T. Lárusson og Sveinbjöm Svein-
bjömsson, einsöngslög, sem fara
betur í sínum uppmnalega bún-
ingi en í kór, þrátt fyrir að þau
hafi verið vel sungin. Frumflutt
var lag eftir Sigurð P. Bragason
söngvara sem hann kallar Ég
elska lífið. Þetta er þokkalega
gert lag en einsöngvari í því var
Guðmundur Sigurðsson. Guð-
mundur hefur faliega tenórrödd
og flutti lagið af innileik.
Að setja upp góða efnisskrá er
vandaverk en þar reynir á smekk
og tilfinningu söngstjórans fyrir
góðri tónlist. Af því leyti til var
seinni hlutinn betri en sá fyrri,
nema hvað varðar messuna eftir
Schubert. Sigurkórinn og Hal-
elúja-kórinn voru með undirleik
hljómsveitar og sýnir að Björgvin
og Skagfirska söngsveitin em vel
í stakk búin til að takast á við
stór og erfið viðfangsefni. Kórinn
er vel mannaður og auðheyrt að
Björgvin er laginn og mjög ná-
kvæmur stjórnandi.
Saga lúðra-
sveitar á íslandi
er nátengd þeirri
þróun sem orðið
hefur almennt í
hljóðfæraleik,
sem oft vill
gleymast, þegar
rætt er um upp-
gang tónlistar á
Islandi. Þrátt
fyrir að stofnaðir væru tónlistar-
skólar víða um landið var ekki
sinnt kennslu á málmblásturshljóð-
færi að nokkm marki, fyrr en á
síðustu áratugum. Þessi aðgrein-
ing á lúðrablæstri og öðrum hljóð-
færaleik, er líklega til orðin vegna
þess að í lúðrasveit er leikið að
nokkm á annars konar gerðir
lúðra, en tíðkast í hefðbundinni
sinfóníuhljómsveit. Það má samt
ekki gleymast, að margir þeirra
sem nú leika á blásturshljóðfæri
hafa stigið sín fyrstu skref sem
hljóðfæraleikarar í lúðrasveitum
landsins.
Sú tónlist sem lúðrasveitir leika,
hefur með árunum að nokkm fall-
ið úr tísku og svo nefnt „big band“
var því tilraun lúðramanna til að
halda sínum hlut. Það sem hefur
heft starfsemi lúðrasveita er skort-
ur á sérsömdum tónverkum og
hefur því oft verið gripið til þess
ráðs, að umrita sinfónísk verk fyr-
ir lúðrasveit. Slíkt hefur sjaldan
tekist vel og var flutningurinn á
Háskólaforleiknum eftir Brahms,
ljóst dæmi, þó margt væri þokka-
lega gert af hendi sveitarinnar.
Ýmiskonar glettur og raddsetning-
ar á sönglögum hafa gefist vel,
fyrir utan þá utandyra tónlist, sem
kallast marsar og líklega er besti
hluti „lúðrabókmenntanna".
Þrír íslenskir tónhöfundar áttu
verk á tónleikunum en það eru
Páll P. Pálsson, Árni Björnsson og
Össur Geirsson. Conserto fyrir
blásara og ásláttarhljóðfæri eftir
Pál P. Pálsson var flutt í endur-
skoðaðri gerð. Verkið er ágætlega
samið og var þokkalega flutt af
hinum ungu tónlistamönnum
Svansins. Tvö lög eftir Árna
Björnsson voru leikin af „big
bandi“ Svansins og þó útsetningin
eftir Eyþór Þorláksson væri ágæt,
er það svo með þessar „big band“
útfærslur, að lögin verða öll eins,
því útsetningaraðferðin í heild er
svo stöðluð, bæði í hljóm- og hryn-
skipan. Eftir ungan básúnuleikara,
Össur Geirsson, var flutt skemmti-
legtónsmíð, sem hann nefnir „Sög-
ur af sæbjúgum“ eftir skemmti-
sögu sagðri á landsmóti lúðra-
sveita á Akureyri árið 1984, þar
sem „sæbjúgu af öllum stærðum
og gerðum“ tókust á við lúðramenn
í Lystigarðinum á Akureyri. Ekki
hafa átökin að öllu leyti verið óró-
mantísk, því miðhluti verksins var
falleg baritonsóló, sem var mjög
vel leikin af Vilborgu Jónsdóttur.
Margt var vel gert í þessu byij-
andaverkí, þó kaflaskilin í verkinu
væru nokkuð lausofin. Notkun lúð-
ranna var góð enda hefur Össur
mikla reynslu í útsetningum og
umritunum fyrir lúðrasveit.
Undirritaður þurfti að yfírgefa
tónleikana, sem urðu nokkuð lang-
ir vegna kynningar, sem var ágæt-
lega framfærð af Katrínu Árna-
dóttur og annarrar félagslegrar
uppákomu en gat þó hlýtt á þá
félaga Jón Sigurðsson, Kristján
Kjartansson og Sæbjörn Jónsson
leika Bugler’s holiday, sem er leik-
andi létt og skemmtilegt tromp-
ettríó. Þeir fóru á kostum en tveir
þeirra, Jón og Sæbjörn, hafa
stjórnað Svaninum. Annar stjórn-
andi Svansins, Kjartan Óskarsson,
lék einleik í verki eftir Rossini,
„Inngangi og stefi með tilbrigð-
um“. Kjartan er ágætur klarin-
ettuleikari, ræður yfir mikilli tækni
og mjög fallegum og mjúkum tóni.
Stjórnandinn Robert Darling, er
góður fagmaður og í heild voru
þetta vandaðir tónleikar.
Prentvillur og missagnir
Nokkuð hefur borið á því að
texti hefur bæði afbakast í prent-
un og svo það, að missagnir hafa
slæðst með í tónlistargagnrýni
undanfarið. Undirritaður vill nota
tækifærið og færa þar eitt og
annað misfært til betri vegar.
í gagnrýni um tónleika Söng-
sveitarinnar Fílharmoníu bren-
glaðist orðið samvirkni og átti
setningin að vera: „Þrátt fyrir að
nokkuð vantaði á samvirkni kórs
og hljómsveitar ..
í umfjöllun um tónleika karla-
kórsins Fóstbræður breyttist nafn
Þorgeirs Andréssonar í Andrés
Guðmundsson, með óskiljanlegum
hætti þar sem nafn hans hafði
tvisvar áður verið rétt ritað í grein-
inni.
Jón Þórarinsson, tónskáld, hafði
samband við undirritaðan varð-
andi raddsetningar þær sem
sungnar voru á tónleikum karla-
kórsins Fóstbræður fyrir síðustu
helgi og eignaðar voru Emil Thor-
oddsen.
Lagasyrpa þessi er sett saman
og raddsett af Emil en í hana tek-
ur hann einnig raddsetningar eftir
Árna Thorsteinsson og Sigfús Ein-
arsson, svo og eitt lag eftir Sigf-
ús, þó Iögin séu nefnd vera íslensk
þjóðlög í efnisskrá tónleikanna.
Dalvísur eru í gerð Árna Thor-
steinssonar en Eg veit eina baug-
alínu, Bára blá og Hrafninn eru
raddsetningar Sigfúsar. Græn-
landsvísur eru mjög líklega eftir
Sigfús, þó lagið beri sterkan svip
af svo nefndum „stemmum“, sem
íslensk alþýða lék sér með, þegar
nauðsyn bar til að tónsetja vel
gerðar vísur, sem nokkur huggun
gæti væri í að kveða. Samskipan
þessara laga, svo og millispil og
raddsetningar á Blástjarnan og
Rósin mín fríð, eru eftir Emil en
rétt þykir að benda á þessi atriði
ef það mætti verða til þess að leið-
rétta í eitt skipti fyrir öll þennan
misskilning.
Varðandi raddsetningar, umrit-
anir og tilvitnanir, bæði á þjóðlög-
um og frumsömdum verkum,
mætti rita langt mál, því oft hafa
íslenskir tónlistarmenn farið rangt
með og kallað það raddsetningar,
sem eru í raun umritanir og notað
tilvitnanir án þess að geta þess
og jafnvel þar sem slíkC hefur
verið tilgreint á frumriti, hafa
flytjendur oft á tíðum ekki talið
þörf á að rita slíkt í efnisskrá.
Ekki yrði það til að stytta málið,
að fjalla einnig um notkun
íslenskra ljósvakamiðla á alls kon-
ar tónlist, þar sem hvorki er getið
höfunda eða flytjenda, þó slíkt sé
brot á höfundarétti. Margir
íslenskir ljósvakamyndsmiðir og
jafnvel Ríkissjónvarpið hafa því
miður gerst „sjóræningjar" á
þessu sviði og spillt rykti sínu,
ekki aðeins gagnvart höfundum,
heldur og erlendum kvikmynda-
framleiðendum, sem hafa lært af
langri reynslu, hvað höfundaréttur
er, bæði er varðar þeirra eigin
verk og annarra.
Björgvin Þ.
Valdimarson
Róbert Darling
Þraukum á meðan stætt er
- segir Guðmundur Ólason loðdýrabóndi á Héraði
Egilsstöðum.
LOÐDÝRABÆNDUR á Fljóts-
dalshéraði eiga við sömu vanda-
mál að glíma og aðrir loðdýra-
bændur í landinu. Rekstrar-
grundvöllur atvinnugreinarinn-
ar er brostinn og skuldir hrann-
ast upp. 15 bændur hafa byrjað
í loðdýrarækt á Héraði. Nú eru
5 bændur eftir í greininni en 5
hættu síðastliðið haust. Þessir 5
bændur eru með bústofti upp á
700 refalæður og 1200 minkalæð-
ur. Þeir segjast ákveðnir í að
þrauka í þessum búskap á meðan
stætt er. Enda megi þeim ekki
fækka meira því þá sé rekstrar-
grundvellinum kippt undan fóð-
urstöðinni og þá sé sjálfhætt fyr-
ir þá.
Til að kynnast sjónarmiðum loð-
dýrábænda á Héraði leitaði Morg-
unblaðið til Guðmundar Ólasonar,
loðdýrabónda á Hauksstöðum á
Jökuldal, en hann er formaður fé-
lags loðdýrabænda á Héraði. Guð-
mundur er í hópi þeirra fyrstu sem
byijuðu í refarækt á Héraði árið
1982. Þá var verðið fyrír hvert refa-
skinn um 600 krónur danskar. Nú
er það tæpar 200 krónur danskar.
Það er því augljóst að mati Guð-
mundar hvar orsök vandræðanna
liggur. „Þegar við þessir fyrstu
byijuðum var skinnaverðið mjög
gott og allt benti til að við yrðum
stórríkir menn,“ segir Guðmundur
og glottir. Reyndin hefur orðið önn-
ur. Annars er það staðreynd að
þetta var gróðavænleg atvinnugrein
sem menn voru óspart hvattir til
að fara út í.
Á þessum árum var kvótinn að
koma til í hefðbundnum búgreinum
og allt var gert til að draga úr
mjólkur- og kjötframleiðslu. Jafn-
framt vildu menn sem minnsta bú-
seturöskun í sveitum landsins.
Bændur voru því óspart hvattir til
að breyta úr hefðbundnum búskap
yfír í loðadýrarækt. Og fyrir ungt
fólk sem hugði á búskap var nán-
ast ekki um aðrar búgreinar að
ræða. Framleiðslukvóti í hefð-
bundnum búgreinum fékkst ekki.
Á þessum fyrstu árum var mikill
uppgangur í greininni og þangað
leitaði ungt fólk sem vildi stunda
búskap. Uppbyggingin var ör og
skuldir á búunum því talsverðar en
ekkert óhóflegar ef afurðaverð
hefði haldist óbreytt. Hinsvegar
féll afburðaverð fljótt og greinin
var illa undir það búin. Allar að-
gerðir sem stjórnvöld hafa gert til
bjargár þessari atvinnugrein hafa
verið seint á ferðinni og þegar þær
hafa loksins verið búnar að fara í
gegnum nefndabáknið hafa dráttar-
vextirnir verið búnir að éta þær
upp. Við höfum því í raun verið
heldur verr staddir eftir hveija
björgunaraðgerð en áður,“ segir
Guðmundur.
Einnig álítur Guðmundur að það
hafi verið afleit ákvörðun þegar
ákveðið var að farga sem mestu
af refnum og skipta yfir í mink,
því nú sé minnkurinn kominn miklu
neðar í verði en refurinn. Bendir
hann á að þeir fimm loðdýrabændur
sem hættu búskap sl. haust hafi
skipt úr ref yfir í mink samkvæmt
ráðleggingum opinberra aðila. Guð-
mundur telur einsýnt að þessir
fimm aðilar sem eftir eru í loðdýra-
rækt á Héraði væru ekki starfandi
nú ef þeir hefðu farið eftir þessum
ráðum. Á undanförnum árum hafi
orðið geysileg fækkun á ref í heim-
inum en íjöldi minka hafi margfald-
ast. Það sé því von til að refaskinn-
in hækki í verði. Guðmundur segir
að í gegnum árin sé sjálfsagt búið
að gera mörg mistök í loðdýrarækt-
inni. En af mistökunum læri menn
og nú sé orðin til mikil þekking í
þessari búgrein svo menn ættu að
vera vel i stakk búnir til að halda
áfram. Nú verði að gera mönnum
kleift að hreinsa borðið og koma
lánum í skil. Segist hann trúaður á
að þær aðgerðir sem opinberir aðil-
ar hafi verið að tala um síðustu
daga dugi til að menn geti haldið
í horfinu. Loðdýrabændur á Fljóts-
dalshéraði eru sannfærðir um að
erfiðleikar þessarar búgreinar leys-
ist og segjast ákveðnir í að halda
áfram enda ekki að neinu öðru að
hverfa. Jarðirnar séu án mjólkur-
og kjötkvóta og því ekki hægt að
snúa sér að öðrum búskap þó menn
vildu. Einnig séu þeir búnir að
byggja upp fullkoma fóðurstöð á
Egilsstöðum. Á Austurlandi falli til
mikið hráefni til fóðurgerðar í seil-
ingarfjarlægð, bæði slátur- og fisk-
úrgangur. Hér séu því allar aðstæð-
ur til að loðdýrarækt geti blómstrað
og það muni hún örugglega gera.
Aðalatriðið er að æðrast ekki þó
illa gangi í augnablikinu.
- Björn