Morgunblaðið - 24.04.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 1990
Evrópubandalagið:
Bretar ítreka and-
úð á pólitískri sam-
einingu Evrópu
Dublin, London, París. Reuter.
MARGA.RET Thatcher, forsætisráðherra Bretlands, hafnaði á laugar-
dag tiilögum Francois Mitterrands Frakklandsforseta og Helmuts
Kohls, kanslara Vestur-Þýskalands, sem viUa að Evrópubandalagið
(EB) stefni að pólitiskri sameiningu þegar árið 1993. Thatcher sagð-
ist telja best að EB yrðu samtök 12, sjálfstæðra ríkja sem hefðu
samvinnu af fusum og frjálsum vilja um það sem horfði til heilla
fyrir þjóðirnar. Mitterrand og Kohl sendu Charles Haughey, forsætis-
ráðherra írlands, bréf með tillögunum á fimmtudag. Haughey, sem
er nú forseti leiðtogaráðs Evrópubandalagsins, sagði daginn eftir
að þetta mál yrði rætt á sérstökum leiðtogafúndi bandalagsins sem
verður á laugardag í Dublin.
Haughey boðaði til fundarins í
því skyni að ræða þær afleiðingar
sem sameining þýsku ríkjanna
kynni að hafa á Evrópubandalagið.
Mitterrand og Kohl leggja til að
tímaáætlun um pólitíska samein-
ingu verði rædd á leiðtogafundinum
í Dublin. Gera þarf miklar breyting-
ar á stofnskrá EB verði hugmyndir
leiðtoganna að veruleika.
„Við teljum nauðsynlegt að auka
pólitíska einingu aðildarríkjanna
tólf vegna hinna veigamiklu breyt-
inga sem munu verða í Evrópu, til-
komu innri markaðarins og efna-
hagslegrar sameiningar," segir
meðal annars í bréfi Kohls og Mitt-
errands. Þeir hvetja til þess að að-
ildarríkin móti sameiginlega stefnu
í utanríkis- og varnarmálum og að
pólitíska sameiningin verði um leið
og ríkin taki upp sameiginlegan
gjaldmiðil. „Markmiðið er að þessar
viðamiklu breytingar - efnahags-
leg, peningaleg og pólitísk samein-
ing - taki gildi 1. janúar 1993 eft-
ir að þjóðþingin hafa lagt blessun
sína yfir þær,“ segir í yfirlýsing-
unm.
Margaret Thatcher hefur lengi
varað við samþjöppun valds hjá
framkvæmdastjórn EB í Brussel
sem geti orðið til að gífurlegt skrif-
finnskubákn myndist og sérkenni
einstakra þjóða í Evrópu fari for-
görðum. „Eg hygg að flestir vilji
hafa tækifæri til að vera hreyknir
af landi sínu, vilji geta verið það
ekki síður en stoltir af Evrópu,“
sagði breski forsætisráðherrann í
ræðu sinni.
Utanríkisráðherrar EB funduðu
á laugardag og lýstu nálega allir,
að hinum breska þó undanskildum,
ánægju með hugmyndir ráðamanna
Frakka og V-Þjóðveija. Douglas
Hurd, utanríkisráðherra Breta, tók
fram að færi svo að aðrar EB-þjóð-
ir æsktu umræðna um pólitíska
sameiningu myndu Bretar taka
þátt í þeim; þeir myndu alls ekki
hundsa slíkt frumkvæði. „En engin
bresk ríkisstjórn mun samþykkja
breytingar á stofnskránni sem hafa
í för með sér evrópska alríkisstjóm
eða alríkisþing," sagði ráðherrann.
Moskva:
Umbótasinni kjör-
inn borgarstjóri
Moskvu. Reuter.
GAVRÍL Popov, frjálslyndur hagfræðingur sem vill að fijálst markað-
skerfi verði innleitt í Sovétríkjunum, hefur verið kjörinn borgar-
stjóri Moskvu. Popov sagði á sunnudag að koma þyrfti upp mötuneyt-
um þar sem fátæklingar gætu fengið ókeypis máltiðir til að draga
úr áhrifúm þeirra harkalegu efnahagsaðgerða sem hann hefúr boðað.
Popov var kjörinn borgarstjóri
Moskvu á föstudag í síðustu viku
en hann naut stuðnings samtaka
umbótasinna í borginni er nefnast
„Lýðræðishreyfing Rússlands.“
Samtök þessi fóm með sigur af
hólmi í kosningum sem fram fóru
í Moskvu í marsmánuði.
Borgarstjórinn nýi sagði á fundi
með blaðamönnum að svonefnd
samvinnufyrirtæki, sem eru í raun
lítil einkafyrirtæki, væm mikilvæg-
asti liðurinn í áætlunum þeim er
hann hygðist hrinda í framkvæmd
til að endurreisa efnahag höfuð-
borgarinnar. Fráfarandi borgar-
stjórn gerði ýmislegt til að hefta
rekstur einkafyrirtækja, m.a. var
þeim gert að greiða óeðlilega háa
skatta að margra mati. í verslunum
þeim sem em í einkaeigu má fá
ýmsilegan vaming sem ekki er á
boðstólum í ríkisreknum verslunum
en verðið er mun hærra. Popov
sagði í viðtali við dagblaðið Rabot-
sjaja Tríbuna að hann legði einnig
ríka áherslu á umhverfismál auk
þess sem þegar í stað þyrfti að
hefjast handa við að leysa hús-
næðisvandann. Hann tók fram að
tvö til þrjú ár myndu líða hið
minnsta þar til hagur almennings
í Moskvu tæki að batna.
í viðtalinu sagði borgarstjórinn
að koma þyrfti upp mötuneytum
þar sem fátækt fólk gæti fengið
ókeypis máltíðir auk þess sem
skipuleggja þyrfti dreifingu á fatn-
aði. Á þennan hátt yrði unnt að
milda áhrif þeirra harkalegu að-
gerða sem nauðsynlegar væru á
efnahagssviðinu. Óhjákvæmilegt
yrði að skerða lífskjörin.
Kjör Popovs hefur mælst mis-
jafnlega fyrir. Sovéska fréttastofan
TASS birti tilkynningu á sunnudag
þar sem sagði að fijálst markaðs-
kerfi myndi hafa atvinnuleysi og
gífurlegar verðhækkanir í för með
sér og margir Moskvubúar kváðust
óttast að sú yrði raunin. Dagblaðið
Komsomolskaja Pravda greindi frá
því að fulltrúar sovéska kommún-
istaflokksins væru þegar teknir að
leggja á ráðin um hvernig koma
mætti í veg fyrir að áform borgar-
stjórans yrðu að veruleika.
Reuter
tilefiii af degi
Lögreglumenn handtaka þátttakanda í mótmælum við kauphöllina í New York
jarðarinnar, 23. apríl sl.
Dagur jarðar í Bandaríkjunum:
Mengun eða umbúða-
haugar - líf eða auðn?
Flórída. Frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
MJOG víðtæk, jákvæð og Þijú stærstu
stígandi umræða hefúr verið
í
bandarískum fjölmiðlum um
umhverfismál og mengun
vegna „Dags jarðarinnar“ sem
haldinn var síðastliðinn sunnu-
dag. Markmiðið var að vekja
sem flesta til vitundar um þá
staðreynd, að án bættrar um-
gengni mannfólksins við nátt-
úruna stefnir það öllu lífi jarðar
í bráða hættu. Sex einstakling-
ar, sem hafa sýnt fagurt for-
dæmi í baráttu fyrir aukinni
náttúruvernd eða gegn meng-
unarvá voru heiðraðir á dögun-
um og hlutu 60 þúsund dollara
verðlaun hver (rúnfi. 3,6 millj-
ónir ísl. kr.).
Rusl og ruslahaugar eru nú
daglegt umræðuefni í fjölmiðlum
og opinberir aðilar hafa sett sér
það markmið að helmingur alls
úrgangs sem til fellur núna verði
endurunninn fyrir 1995. Sam-
kvæmt skoðanakönnun sem gerð
var fyrir garðyrkjutímarit flokka
47% bandarískra heimila rusl sitt
nú þegar, (setja gler, pappír og
dósir í sérstaka poka) hvort sem
slíkt er fyrirskipað af viðkomandi
yfirvöldum eður ei.
Heit umræða fer fram um það
hvort nota eigi bréf- eða plastum-
búðir í stórmörkuðum. Flestir vilja
forðast plastið. Fólki er ráðlagt
að koma með eigin töskur og net-
poka til að draga úr umbúðanotk-
uninni.
Einnota bleiur eru taldar ógna
heimsbyggðinni innan fárra ára
ef ekkert verður að gert. Fólki
er ráðlagt að bregða á gamla
mátann og nota gasbleyjur sem
má þvo og nota aftur og aftur svo
lengi sem efnið endist.
Mikið er einnig rætt um dýra-
vernd og náttúruvernd yfirleitt.
fyrirtæki Banda-
ríkjanna í niðursuðu túnfisks hafa
bundist samtökum um að kaupa
ekki túnfisk af þeim sjómönnum
'sem drepa höfrunga við veiðarn-
ar. Verða sérstakir eftirlitsmenn
að staðfesta, að túnfiskurinn sé
veiddur án þess _að höfrungar
hafi verið drepnir. Á undanförnum
áratugum hafa Bandaríkjamenn
drepið tugþúsundir höfrunga við
þessar veiðar án þess að nýta þá
á nokkum hátt.
Náttúruverndarsamtök eru
hreykin af því að hafa bjargað
amarstofni Bandaríkjanna frá
útrýmingu. Á sjöunda áratugnum
verptu aðeins 400 amarpör (ernir
makast til lífstíðar) í Bandaríkjun-
um (Alaska undanskilið). Nú er
vitað um 2.660 varppör og heild-
arfjöldí arna, að meðtöldum ókyn-
þroska fuglum, er talinn 11.610
fuglar.
, Þessi náttúruvernd kostar mik-
ið. Til varðveislu bandarískra arna
var varið 3,1 milljón dollara (um
190 millj. ísl. kr.) 1989. Rann
meira fé til verndunar arna en
nokkurrar annarrar dýrategund-
ar, en 520 tegundir dýra eru á
listanum yfir dýr í útrýmingar-
hættu. Hámarksrefsing við því að
skjóta örn er ársfangelsi og 250
þús. dollara sekt (rúmlega 15
milljónir ísl. kr.).
Tugir milljóna á úti-
fundum víða um heim
San Francisco. Reuter.
TUGIR milljóna manna um allan heim tóku þátt í flöldagöngxim
og útifundum á sunnudag, á degi jarðarinnar 1990, og kröfðust
aðgerða til verndar móður náttúru. Skipuleggjendur dagsins
áætluðu að í það minnsta 100 milljónir manna í 140 löndum hefðu
á einhvern hátt Ijáð stuðning sinn við þetta málefiii.
1988, minnst með einnar mínútu
þögn. Mendes barðist fyrir vemd-
un regnskóganna á Amazonsvæð-
„Markmið dagsins var að hefja
áratug umhverfisverndar í því
skyni að efla stuðning við starf-
andi samtök á þessu sviði og afla
fylgismanna meðal ungu kynslóð-
arinnar," sagði Teresa McGlashan
í Palo Alto í Kaliforníu, einn af
aðalskipuleggjendum dagsins á
alþjóðavettvangi. „Ég held að ár-
angurinn hafi farið fram úr björt-
ustu vonum okkar allra sem að
skipulagningunni stóðum."
I borginni Curitiba í Suður-
Brazilíu var umhverfisverndar-
mannsins Chico Mendes, sem
myrtur var í desembermánuði
mu.
Um allan heim var farið í fjölda-
göngur, haldnir fundir, auk þess
sem gróðursetning var hvarvetna
á dagskrá.
Það eina sem úrskeiðis fór af
því sem gera átti í tilefni dagsins
var að þremur fjallgöngumönnum,
bandarískum, sovéskum og
kínverskum, sem ætluðu að hitt-
ast á tindi Mount Everest í nafni
friðar og umhverfisverndar tókst
ekki ætlunarverk sitt.
Byltingartilraun kæfð í Nígeríu:
Andúð á sljórninni sögð fara vaxandi
I iin’oc I?oidni'
Lagos. Reuter.
HERMENN hollir Ibrahim Ba-
bangida, forseta herforingja-
stjórnarinnar í Nígeríu, bældu nið-
ur uppreisnartilraun hóps ungra
liðsforingja á sunnudag. Bardagar
urðu í höfuðborginni Lagos á
sunnudagsmorgun og eitthvert
mannfall mun hafa orðið. Ba-
bangida sagði á fréttamannafundi
að margir hermenn, aðallega liðs-
foringjar, hefðu verið handteknir
og ýrðu þeir dregnir fyrir rétt.
„Við munum meðhöndla þá á sama
hátt og síðast,“ sagði forsetinn um
byltingarmenn og vísaði þar til rétt-
arhalda yfir tíu liðsforingjum, sem
dæmdir voru fyrir uppreisnaráform
árið 1986. Mennirnir voru teknir af
lífi. Sjálfur hrifsaði Babangida til sín
völdin með byltingu gegn lýðræðis-
lega kjörinni ríkisstjórn árið 1985
og var það í fimmta sinn sem herinn
rændi völdum frá því landið hlaut
sjálfstæði 1960.
í útvarpsávarpi uppreisnarmanna
var sagt að Babangida hefði verið
velt. Uppreisnarmenn munu hafa
sprengt gat á vegg útvarpsbygging-
arinnar til að komast inn. Þeir sögð-
ust vilja auka réttindi einstakra þjóða
í ríkjasambandinu, einkum kristinna
í mið- og suðurhluta landsins, gagn-
vart múslimum norðursvæðanna sem
ráða mestu í Nígeríu. Einnig sögðust
þeir vilja að fimm sambandsríki í
norðurhlutanum fengju fullt sjálf-
stæði.'
Erlendir stjórnarerindrekar telja
að óánægja með Babangida og ein-
ræðistilburði hans fari ört vaxandi.
Forseti herráðs landsins, Sanni
Abacha hershöfðingi, sagði í ávarpi,
sem var sent út mörgum sinnum í
útvarpi eftir uppreisnartilraunina, að
herforingjastjórnin væri staðráðin í
að standa við loforð um að borgara-
leg stjórn tæki við árið 1992.