Morgunblaðið - 29.04.1990, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1990
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1990
25
ffovgutifcliifrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Svein-sson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Endurskipulagning
bankakerfis
Miklar sviptingar hafa verið
innan bankakerfisins á und-
anförnum mánuðum. Þær hafa
annars vegar snúið að stofnun ís-
landsbanka hf. með sameiningu
Iðnaðarbanka, Verzlunarbanka,
Alþýðubanka og Útvegsbanka og
hins vegar að kaupum Landsbank-
ans á Samvinnubanka. Skoðanir
hafa verið skiptar um þau kaup
eins og kunnugt er og þau sjónar-
mið m.a. uppi, að Landsbankinn
hafi tæpast efni á að kaupa Sam-
vinnubankann.
Fyrsta þætti í endurskipulagn-
ingu bankanna er nú lokið með
sameiningu Landsbanka og Sam-
vinnubanka og stofnun Islands-
banka. En framundan eru mjög
erfið viðfangsefni fyrir stjórnendur
þessara banka. Það er áreiðanlega
margra ára verkefni að sameina í
raun þá fjóra banka, sem nú mynda
íslandsbanka og það er ekki síður
mikið verkefni fyrir stjórnendur
Landsbankans að fella Samvinnu-
bankann inn í rekstur Landsbank-
ans og ná tökum á þeirri endur-
skipuiagningu í rekstri Landsbank-
ans, sem unnið hefur verið að um
skeið m.a. með aðstoð erlendra
ráðgjafa.
Þetta er þeim mun erfiðara, sem
rekstrarskilyrði bankanna eru nú
önnur og þrengri en verið hefur.
Að sumu ieyti má segja, að bank-
arnir hafi blómstrað í tíð mikillar
verðbólgu. Um leið og verðbólgan
minnkar að ráði eins og nú hefur
gerzt skapast ný viðhorf í rekstri
bankanna. Þeir verða nú að búa
við mun minni vaxtamun en áður.
Þetta veldur því, að t.d. íslands-
banki og Landsbanki hljóta að
ganga mun rösklegar til verks um
fækkun starfsmanna og fækkun
útibúa, en stjórnendur bankanna
kunna að telja æskilegt. Og þær
aðgerðir geta leitt af sér marg-
vísleg vandamál fyrir bankana.
Kjarni málsins er þó, að sú hagræð-
ing, sem felst í sameiningu bank-
anna er einmitt, að þeir geti staðið
fyrir sömu umsvifum með færra
starfsfólki, færri útibúum og minni
tilkostnaði í húsnæði og tækjum.
Verkefnið er stærst hjá Lands-
banka og Islandsbanka en stjórn-
endur annarra banka og sparisjóða
hafa verulegar áhyggjur af rekstr-
arskilyrðum bankakerfisins við
breyttar aðstæður. Þeir standa nú
sjálfir frammi fyrir sömu kröfum
og þeir hafa gert til viðskiptavina
sinna árum saman, þ.e. að ná fram
hagræðingu og sparnaði í rekstri.
En jafnframt er auðvitað ljóst, að
peningastpfnanir hér hafa fyrst og
fremst byggt á miklum vaxtamun
í rekstri sínum og ekki tekið gjöld
fyrir margvíslega þjónustu við við-
skiptavini, sem tíðkast erlendis.
Nú þegar vaxtamunur minnkar svo
mjög hlýtur að koma að þvi að
bankarnir taki upp breytta starfs-
hætti í þessum efnum og þá kann
viðskiptavinum að koma á óvart,
að þeir verði í framtíðinni að greiða
þóknun fyrir þjónustu, sem þeir
hingað til hafa fengið fyrir lítið eða
ekki neitt en hefur í raun verið
greidd með miklum vaxtamun.
Þau átök, sem bankakerfið
stendur frammi fyrir á næstu miss-
erum eru hins vegar af hinu góða.
Bankar og sparisjóðir þurfa aðhald
í rekstri ekki síður en aðrir og hin
brejdtu rekstrarskilyrði valda því,
að það aðhald verður býsna hart á
næstu misserum og ekki útséð um,
hvernig lánastofnunum tekst að
aðlaga sig þessum breyttu aðstæð-
um.
BUCH-
• minster Full-
er sem að mínu viti
sá lengra inní fram-
tíðina en flestir aðrir
talaði um hnöttinn
okkar sem geimskipið
Jörð. Og Helgi Pjeturss talar um
jarðarskipið í Þórnýal. En Jónas
Hallgrímsson kallar jörðina farar-
skjóta sem flytur okkur viðstöðu-
laust kringum sólina. Buchminster
Fuller sá jörðina með augum
nútímamannsins sem hefur upplifað
hana utanúr geimnum, séð hana
bláan og þó marglitan eðalstein á
glitrandi festingu guðs. Séð skóg-
ana dýrlegar vinjar í þessu undur-
samlega töfraverki sem spratt und-
an fingrum guðs þessa sex daga
sem hann var með það í deiglunni
áðuren hann hvíldi sig.
Þannig kynnumst við þessu
kraftaverki í fyrstu Mósebók og
hvernig drottinn allsheijar saumaði
trén inní marglitan vefnað, því hann
þurfti að nota grænt ilmandi lauf
í litrófið, svo það yrði fullkomnað
einsog regnboginn.
í miðjum aldingarðinum Eden
stóð tré lífsins. Þegar maðurinn
hafði etið af trénu vissi hann skyn
góðs og ills. A hann var lögð þekk-
ing og samvizka og annað sem
greinir hann frá dýrum merkurinn-
ar. Þetta tré kölluðu forfeður okkar
Ask Yggdrasils. Það var mikið tré.
Það var ímynd vizkunnar, tákn þess
guðlega efnis sem maðurinn er
gerður af. En þeir sem ræktuðu
þetta tré úr hugmyndum sínum um
yfirburði mannsins vissu líka að
rætur þess eru nagaðar og laufið í
hættu. Og manninum var afhent
þessi mikla eik til varðveizlu og
þeir fluttu hana út hingað til ís-
lands og gróðursettu hana hér.
Þannig verður skógurinn aldrei
aðgreindur frá öðrum arfi okkar.
Hann á rætur í sýn forfeðranna,
viðhorfum þeirra og hugmyndum
um hlutverk okkar.
Þetta hlutverk er öðru fremur
ræktunarstarf; ræktun hugmynda,
ræktun mikilvægrar arfleifðar,
ræktun okkar sjálfra. Það er þessi
ræktun sem ber okkur
öðru fremur vitni,
þessi skógrækt í tákn-
rænum og bókstafleg-
um skilningi. Ræktun
verðmæta, ræktun
arfs ög menningar,
ræktun lands. Svoað jörðin megi
ilma og við megum lifa af jörðinni
og hún í okkur.
ÞRÁTT FYRIR TAK-
• markanir mannsins voru
honum falin störf skógræktarstjóra
í aldingarðinum Eden sem var stolt
guðs og fyrirheit um fijósamt og
gott mannlíf. En maðurinn klúðraði
því einsog öðru. í stað þess að fara
að lögmálum þessa vinalega um-
hverfis þurfti hann endilega að
bijóta fyrirmælin með þeim voða-
legu afleiðingum að hann fékk í
veganesti skilning guðs á réttu og
röngu og var rekinn úr garðinum
að eija jörðina og sjá sér farðborða
með þann gamla adam að erfiðum
óvini og höggorminn á næstu grös-
um.
Það var þá sem hann var dæmd-
ur til að hverfa aftur til duftsins.
Og það var þá sem fíkjublaðið kom
til sögunnar(!)
Samt erum við enn með hugann
við Eden. Við vorum rekin þaðan
einsog hundar og þó er hugur okk-
ar enn bundinn þessum langþráða
stað, honum öðrum fremur.
Líklega fórum við þaðan aldrei,
þar er hugur okkar enn og hjarta.
Þar hefur undirvitundin búið um
sig til frambúðar, hvaðsem lögmál-
inu líður.
Þess vegna höfum við haldið
ræktunarstarfinu áfram. Það ber
þess vitni, hvert hugurinn stefnir.
Hann stefnir inn; inní okkur sjálf
þarsem garðurinn er, þessi græni
tijáprúði garður sem hefur fylgt
okkur á langri hættulegri göngu
um tíma og rúm. Eða mundi það
ekki vera öðru takmarki eftirsókn-
arverðara að endurheimta garðinn
sem hefur fylgt okkur einsog erfða-
syndin; einsog höggormurinn í
námunda við hjarta okkar.
HELGI
spjall
fTQ VIÐ ERUM í MIÐJU
tl i/ • ræktunarstarfi undir
skugga Sprengjunnar en trúum því
samt við munum endurheimta sak-
leysi okkar, góðvild og guðlegan
innblástur þarsem ferðin hófst, þar-
sem guð skapaði okkur í sinni
mynd, þarsem hann kallaði okkur
til vitnis um sig, þarsem hann kall-
aði okkur til ábyrgðar, þarsem hann
gerði okkur að skógræktarstjórum,
hvert og eitt, þarsem hann trúði
okkur fyrir freistingum okkar og
þarsem við stóðumst þær ekki. Og
þarsem hann lagði á okkur eldraun-
ina miklu, að gegna hlutverki
mannsins á jörðinni, ræktunar-
mannsins; þess sem sáir; og upp-
sker það sem hann sáir.
Þegar það er rifjað upp, hvernig
maðurinn getur brugðizt við um-
hverfinu kemur framsýni ijölnis-
manna í hugann. í formála fyrir
fyrsta hefti Fjölnis segir að ekki
þurfi annað en bera saman liðna
og nálæga tíma einsog komizt er
að orði til að sannfærast um það
þegar hugsað er um „mótspyrnu
náttúrunnar", „hvað miklu mannleg
skynsemi dag frá degi kemur til
vegar, og hvernig menn nú hafa
brotið ótal skorður, sem náttúran
setti fyrri alda mönnum. Ekkert
lýsir betur mannlegri hátign, en
hvumig allir hlutir, dauðir og lif-
andi, eru komnir í mannsins þjón-
ustu. Hann temur jafnvel yfirgáng
og ofurebli höfuðskepnanna, og
leiðir þær til að fremja sinn vilja
og flýta sínum fyrirtækjum..; heldur
lætur hann nú vind, eld og vatn
taka við úr því, og vinna að því sem
náttúran veitir, og áður þurfti
manna hendur til. Verksmiðja, sem
dálítill lækur, vindblær eða hitagufa
kemur í hreifingu, afkastar nú því
sem þúsund hendur megnuðu ekki
áður“, segir í formála Fjölnis.
Það er ekki einasta raunvísinda-
maður og náttúrufræðingur sem
stendur á bak við þessi orð, heldur
skáld og næmur hugsuður nýrra
tíma á Islandi, Jónas Hallgrímsson.
M.
(meira næsta sunnudag.)
NÚ ERU EINUNGIS
íjórar vikur til sveitar-
stjórnakosninga.
Mörgum þykir kosn-
ingabaráttan fara
hægt af stað en hún
hefur stytzt verulega
frá því, sem áður var og er það til bóta.
Þannig má búast við snarpri kosningabar-
áttu, sem stendur í 2-3 vikur. Að venju
beinist athyglin fyrst og fremst að borgar-
stjórnarkosningunum í Reykjavík en kosn-
ingabaráttan í nokkrum öðrum kaupstöð-
um á eftir að vekja nokkra eftirtekt. Er
hugsanlegt, að Sjálfstæðisflokkur nái í
fyrsta sinn meirihluta í bæjarstjórn Kópa-
vogs? Hvernig vegnar Alþýðuflokki í þeim
bæjarfélögum, þar sem flokkurinn vann
verulegan sigur fyrir flórum árum, t.d. í
Hafnarfirði og Keflavík?
Að mörgu leyti minnir vígstaða Sjálf-
stæðisflokksins í þessum kosningum á
aðdraganda sveitarstjórnakosninganna
1958 og 1974. Þá eins og nú sátu óvinsæl-
ar vinstri stjórnir við vöid. Þá vann Sjálf-
stæðisflokkurinn stórsigur í sveitarstjórna-
kosningum, sem varð undanfari verulegra
sigra í alþingiskosningum og að Sjálfstæð-
isflokkur tók við stjórnarforystu á nýjan
leik.
Allar skoðanakannanir benda til þess,
að Sjálfstæðisflokkurinn vinni verulegan
sigur í kosningunum í lok maímánaðar.
Þrátt fyrir það er nauðsynlegt fyrir sjálf-
stæðismenn að halda vöku sinni. Það er
svo útbreidd skoðun, að flokkurinn vinni
stórsigur í sveitarstjórnakosningunum og
þá ekki sízt til borgarstjórnar Reykjavík-
ur, að veraleg hætta er á, að margir stuðn-
ingsmenn flokksins hirði ekki um að fara
á kjörstað. Andvaraleysið getur stundum
verið hættulegasti andstæðingurinn í kosn-
ingum.
Málefnastaða Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík er óvenjulega sterk - þótt hún
hafi oft verið sterk. I umræðuþætti á Stöð
2 fyrir nokkram dögum, þar sem saman
voru komnir efstu menn á öllum framboðs-
listum til borgarstjórnar Reykjavíkur kom
vel í ljós, að andstöðuflokkar sjálfstæðis-
manna eiga afar erfitt með að finna ein-
hver mál til þess að beijast fyrir í kosninga-
baráttunni. Talsmaður Nýs vettvangs lagði
aðaláherzlu á skort á barnaheimilum. Svör
Davíðs Oddssonar, borgarstjóra, vora á
þann veg, að nú er boltinn í fangi minni-
hlutaflokkanna. Borgarstjóri taldi, að
Reykjavíkurborg væri komin vel á veg
með að uppfylla eðlilega þörf fyrir barna-
heimiii í borginni og nefndi tölur þeirri
skoðun til stuðnings. Talsmenn minni-
hlutaflokkanna í þessum umræðuþætti
áttu ekki svör við þessum staðhæfingum
borgarstjóra. Talsmaður Alþýðubandalags
gerði tilraun til þess að gera meinta spill-
ingu í meirihlutastjórn sjálfstæðismanna
að kosningamáli. Borgarstjóri benti á, að
í tíð vinstri meirihlutans í Reykjavík hefðu
hagsmunatengsl á milli starfa tveggja
trúnaðarmanna Alþýðubandalagsins og
nefndarstarfa þeirra hjá Reykjavíkurborg
verið með þeim hætti, að borgarfulltrúi
Alþýðubandalagsins yrði að tala við aðra
en sjálfstæðismenn um spillingu. Jafn-
framt benti Davíð Oddsson réttilega á, að
stöðugt framboð af lóðum hefði komið í
veg fyrir brask og spillingu í sambandi
við lóðamál í Reykjavík.
Það fer því ekkert á milli mála, að
málefnastaða sjálfstæðismanna er sterk.
Minnihlutaflokkarnir eiga afar erfítt með
að finna fótfestu í kosningabaráttunni. Þau
málefni, sem þeir gerðu sér vonir um, að
mundu valda erfiðieikum fyrir sjálfstæðis-
menn í kosningabaráttunni, þ.e. bygging
ráðhúss í Tjörninni og útsýnishúss í
Öskjuhlíð, sýnast hafa snúizt Sjálfstæðis-
flokknum í vil, a.m.k. eru gagnrýnisraddir
að mestu þagnaðar. Málefnaskortur er þó
ekki aðalvandi minnihlutaflokkanna í borg-
arstjórnarkosningunum. Þeirra mesti
vandi er sá, að þeir mega helzt ekki sjást!
Þetta kom vel í ljós í umræðuþættinum á
Stöð 2, þar sem borgarstjórinn í Reykjavík
sat einn en andstöðuflokkarnir sex saman.
í hvert sinn, sem þessi mynd sést færist
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 28. apríl
fjöldi atkvæða frá minnihlutaflokkunum
til Sjálfstæðisflokksins!
ÞAÐ VAR EFTIR-
tektarvert, hve
mikil umsvif voru
ar víða um lönd í til-
efni af Degi jarðar
nú fyrir skömmu. Það kom berlega í ljós
hér, að fólki fannst ríkt tilefni til að halda
upp á slíkan dag og hið sama gerðist í
öðrum löndum, eins og glögglega mátti
sjá á ijölmiðlum, dagblöðum, tímaritum
og sjónvarpsstöðvum. Þessar miklu undir-
tektir, sem Dagur jarðar fékk sýna betur
en flest annað, að þjóðir heims hafa vakn-
að til vitundar um, að mannfólkið er að
eyðileggja jörðina og vill nú snúast til
varnar.
Davíð Oddsson, borgarstjóri, var einn
þeirra, sem lét Dag jarðar til sín taka. í
ræðu, sem hann hélt á Degi jarðar sagði
borgarstjóri m.a.: „En til þess að halda
uppi vörnum fyrir manninn, þá er rétt að
vekja athygli á, að lengstan hluta íslands-
sögunnar fór náttúran verr með fólkið, en
það fór með hana. í aldir var þessi leikur
næsta ójafn. Eldgos og önnur náttúruharð-
indi sáu til þess allt fram á þessa öld, að
íslendingar næðu aldrei að verða fleiri en
þeir vora er landnámi lauk. Á þessari öld,
okkar öld, snerist leikurinn við. Nú býr
fleira fólk út frá túngarði Ingólfs í
Reykjavík einni, en landsmenn urðu
nokkru sinni í meir en þúsund ár. Sá
maður, sem ekki þekkti til náttúrunnar,
duttlunga hennar og hverflyndis, höfðings-
lundar og gjafmildi, átti sér enga lífsvon
í landinu fyrr en komið var nokkuð fram
á þessa öld. Bóndinn og sjómaðurinn urðu
að hafa tilfinningu fyrir þeim vísindum
náttúrufræðinnar, sem nú eru kennd í
háskólum og birtast okkur á hveijum degi
í spám veðurstofa, ellegar skýrslum fiski-
fræðinga. Gengju menn á hólm við höfuð-
öflin, urðu þeir oftast nær undir. Það var
því kannski ekki að undra, að töfrar tækn-
innar hafi á þessari öld fyllt margan mann
''oftrú. Nú hefðu menn senn í fullu tré við
náttúruöflin, gætu nýtt gæði þeirra út í
yztu æsar og þyrftu ekki að sýna þeim
sömu virðingu og lotningu og fyrr. En sem
betur fer hefur nokkuð sljákkað í oflætinu
og við vitum, að náttúra landsins nýtist
börnum þess bezt, ef hún er eljuð af natni
og varfærni.“
Borgarstjóri vék síðan í ræðu sinni að
þeim umræðum, sem fram hafa farið um
umhverfismál og stundum hafa þótt ganga
nokkuð langt. Um þetta efni sagði Davíð
Oddsson: „Ófgakennd umræða um um-
hverfismál, hróp og hrakspár er engum
til góðs. Og reyndar er umræðan ein lítils
virði, ef athafnir fylgja ekki. Hjá mörgum
er rík tilhneiging til að yfirfæra annarra
vandamál yfir á okkar aðstæður gagnrýn-
islaust til að ljá málflutningi sínum aukinn
þunga og kalla á aukna athygli. Sérfræð-
ingur, sem lýsir því yfir að mengun í
Reykjavík sé svipuð og í milljónaborgum
á borð við Tókíó, getur verið viss um að
fá fyrstu frétt í útvarpi einu sinni og jafn-
vel oftar, en smám saman missa slík yfir-
skot tiltrú. En áhuga- og sinnuleysi, sem
byggja á þeirri sjálfumgleði, að hér á þess-
um vindbarða kletti við yzta haf standi
engin óhollusta við era jafn ámælisverð.“
Loks vék borgarstjóri að ýmsum athöfn-
um Reykjavíkurborgar á sviði umhverfis-
verndar, minnti á fyrirtæki á borð við
Rafmagnsveituna, Hitaveituna og Vatns-
veituna, sem hafa öll átt mikinn þátt í
umhverfisvernd á höfuðborgarsvæðinu og
sagði síðan: „Slík afrek mega ekki liggja
í láginni, þau verður að meta að verðleik-
um. En þau má á hinn bóginn ekki nota
til að réttlæta að nú megi leggja árar í
bát. Reykvíkingar eru nú komnir vel af
stað með gríðarlegt átak til að fegra og
hreinsa fjörur borgarlandsins og nú er að
verða bylting í meðhöndlun sorps á höfuð-
borgarsvæðinu, sem önnur byggðarlög í
landinu hljóta að taka til fyrirmyndar fyrr
eða síðar. Við Reykvíkingar erum líka stolt
yfir því að vera orðin stærsti skógrækt-
andi landsins. Sá þáttur er ef til vill ekki
Dagur jarð-
Morgunblaðið/RAX
Flokka-
pólitík í at-
vinnumálum
áberandi núna, en mun blasa við hveijum
manni innan örfárra ára.“
AÐALFUNDIR
Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna
og sjávarafurða-
deildar SÍS vora
haldnir nú í vik-
unni. Á fundum þessum kom fram, að
innan beggja samtakanna hafa verið rædd-
ar hugmyndir um skipulagsbreytingar á
þessum öflugu sölusamtökum, sem miða
að því að breyta þeim og jafnvel Sölusam-
bandi ísl. fiskframleiðenda í hlutafélög.
Jafnframt hafa verið uppi hugmyndir um
frekara samstarf og jafnvel samruna slíkra
hlutafélaga í stærri heild, eitt öflugt út-
flutningsfyrirtæki, sem gæti staðið fyrir
sínu í samkeppni við risastór matvælafyrir-
tæki í öðrum löndum, Evrópu,. Banda-
ríkjunum og Japan.
Friðrik Pálsson, forstjóri Sölumiðstöðv-
ar hraðfrystihúsanna vék að þessum hug-
myndum í ræðu er hann flutti á aðalfundi
SH sl. fimmtudag, en þar sagði hann m.a.:
„Lengi hefur frystiiðnaðurinn á íslandi
verið klofinn í tvennt, að því er virðist af
flokkspólitískum ástæðum. Sem betur fer
virðist vera að verða nokkur breyting og
smátt og smátt er að skapast meiri skiln-
ingur á því, að fyrirtæki með lík starfs-
svið eigi að starfa saman, en ekki endilega
keppa hvort við annað. Það hafa þótt tals-
verð tíðindi, þegar stórfyrirtæki hafa verið
sameinuð hér á Islandi; fyrirtæki í trygg-
ingum, í fiskinum og í fluginu að ógleymd-
um bönkunum o.fl., o.fl. Það er áreiðan-
lega mikil skynsemi á bak við þær ákvarð-
anir. Ég er sannfærður um, að markaðs-
sókn okkar íslendinga til útlanda, bæði á
sviði fiskútflutnings og að ég tali nú ekki
um ýmsar aðrar smærri greinar, stendur
og fellur með samstöðu þeirra, sem að
henni standa. Þar að auki vil ég fuilyrða,
að þessi stóru útflutningsfyrirtæki, sem
við þekkjum í dag, eru traustasta bijóst-
vörn íslenzks einkaframtaks á íslandi. ..“
Það er alveg rétt, sem fram kemur í
ræðu Friðriks Pálssonar, að frystiiðnaður-
inn hefur verið klofinn í tvennt af flokks-
pólitískum ástæðum. Raunar hefur þeirrar
tvískiptingar gætt í öllu atvinnulífi lands-
manna. Þetta á sér auðvitað sögulegar
forsendur. Áratugum saman naut sam-
vinnuhreyfingin margvíslegra forréttinda
í skjóli pólitískra áhrifa F’ramsóknarflokks-
ins. Þessi forréttindi voru notuð til þess
að efla samvinnufyrirtækin í óréttlátri
samkeppni við einkafyrirtæki og jafnframt
til þess að styrkja stöðu Framsóknar-
flokksins. Það var engin tilviljun, að fylgi
þess flokks var jafnan mest, þar sem styrk-
ur samvinnufyrirtækjanna var mikill.
Nú eru breyttar aðstæður. Samvinnu-
hreyfingin hefur með einhverjum hætti
misst af strætisvagninum og er nú ekki
nema svipur hjá sjón frá því, sem áður
var. En um leið.og meira jafnræði er kom-
ið milli samvinnufyrirtækjanna og einka-
fyrirtækjanna skapast forsendur fyrir því
að strika yfir þá fáránlegu pólitísku skipt-
ingu í atvinnulífi landsmanna, sem for-
stjóri SH vék að í ræðu sinni á aðalfundi
samtakanna* Takist nýrri kynslóð í at-
vinnulífinu að bijóta niður þessa „Berlínar-
múra“ verður atvinnulífið heilbrigðara og
framfarir verða örari, þegar menn hætta
að takast á um ímyndaða hagsmuni, en
snúa sér að því, sem máli skiptir.
Aukin samstaða í atvinnulífinu mun
einnig stuðla að því að stjórnmálamenn
hætti þeirri tegund afskipta af athafnalífi
landsmanna, sem þeir hafa stundað ára-
tugum saman og náð hafa hámarki með
starfsemi Atvinnutryggingasjóðs og
Hlutafjársjóðs. Með starfsemi þeirra sjóða
hefur nýskipan atvinnulífsins verið slegið
á frest í nokkur ár. Stjórnmálamennirnir,
sem að þessum aðgerðum Standa virðast
ekki skilja, að þeir hafa ekki leyst vanda
atvinnulífsins með stofnun og starfrækslu
sjóðanna, heldur hafa þeir þvert á móti
aukið á vanda þess og frestað því um
nokkur ár, að tekið yrði á vandanum af
einhverri alvöru. Þeir hafa heldur ekki
með þessum aðgerðum stuðlað að bættum
lífskjörum í landinu, heldur beinlinis átt
þátt í því að halda þeim niðri.
Stórfyrir-
tæki í út-
flutningi
ÞÆR HUGMYND-
ir, sem nú eru uppi
innan útflutnings-
samtakanna um
aukið samstarf og
jafnvel samrana
eru ekki síður athyglisverðar en þær hug-
leiðingar Friðriks Pálssonar, sem hér hafa
verið gerðar að umtalsefni. Og raunar má
segja, að sá breytti hugsunarháttur, sem
fram kemur í ræðu forstjóra SH sé for-
senda fyrir slíku samstarfi.
í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins var
fyrir einum mánuði vikið að svipuðum
hugmyndum og nú eru til umræðu innan
útflutningssamtakanna. Þar sagði m.a.:
„Hvað eru fyrirtæki í Evrópu að gera, sem
eru að taka upp samstarf og samruna?
Þau stefna á landvinninga. Þau vilja vinna
nýja markaði . . . Það er hægt að færa
sterk rök fyrir því, að það sé ekki einung-
is nauðsynlegt að sameina frystihús og
fækka fiskiskipum til þess að auka hag-
kvæmni í veiðum og vinnslu heldur sé líka
nauðsynlegt að skapa hér enn öflugri sölu-
fyrirtæki, sem geti barizt á hinum nýja
Evrópumarkaði við risana í matvæladreif-
ingu. Sterkustu fyrirtækin á þessum vett-
vangi eru Sölumiðstöð hraðfiystihúsanna,
sem hefur komið upp dótturfyrirtæki í
Bretlandi, sem berst að vísu í bökkum,
Sölusamband ísl. fiskframleiðenda (SÍF)
og sjávarafurðadeild Sambandsins ...
Spurningin er einungis þessi: Eru þau
nógu stór til þess að tryggja markaðsstöðu
okkar í Evrópu? Er kannski kominn tími
til að mynda úr þeim stærri einingar? Er
tímabært, að Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna og sjávarafurðadeild Sambands ísl.
samvinnufélaga sameinist í einu stóru og
öflugu sölufyrirtæki, sem tryggi aðstöðu
okkar á Evrópumarkaði næstu áratugi,
með sama hætti og þessi fyrirtæki hafa
gert í Bandaríkjunum undanfarna áratugi?
Eða er kannski ástæða til að hugleiða
sameiningu fyrirtækja á borð við SH og
SÍF?“
Það er ánægjuefni, að umræður um
þessi málefni eru hafnar á vettvangi út-
flutningssamtakanna og hafa bersýnilega
verið þar til umfjöllunar um nokkurt skeið,
þótt ekki hafi komið fram opinberlega
fyrr en nú síðustu daga. Þessar umræður
sýna, að langtímastefnumörkun í sjávarút-
vegsmálum okkar íslendinga er komin vel
á veg. Það er að skapast samstaða um
nokkur grundvallaratriði: Að fækkun fiski-
skipa þýðir hagkvæmari rekstur útgerðar.
Að fækkun fiskvinnslustöðva þýðir hag-
kvæmari vinnslu sjávarafurða hér innan-
lands. Að breyttar aðstæður á útflutnings-
mörkuðum okkar kalla á stærri og öflugri
einingar í útflutningi, stórfyrirtæki, sem
vissulega verða að sætta sig við sam-
keppni einkaaðila á þessu sviði í stað þeirr-
ar einokunar, sem þau hafa að mestu haft
undanfarna áratugi. Og þrátt fyrir allt
öngþveitið, sem ríkir á Alþingi um þessar
mundir vegna kvótakerfisins er þó ljóst,
að smátt og smátt er að skapast skilning-
ur á því í þeirri virðulegu stofnun, að fiski-
miðin eru eign allrar þjóðarinnar og að
ekki er hægt að afhenda fámennum hópi
manna öll yfirráð yfir þeirri auðlind.
Það er árangursrík framkvæmd þessar-
ar langtímastefnu í atvinnumálum okkar
íslendinga, sem mun tryggja þjóðinni batn-
andi lífskjör í framtíðinni en ekki vinsælda-
kapphlaup stjórnmálamanna.
„Máleftiaskortur
er þó ekki aðal-
vandi minnihluta-
flokkanna í borg-
arstjórnarkosn-
ingunum. Þeirra
mesti vandi er sá,
að þeir mega
helzt ekki sjást!
Þetta kom vel í
ljós í umræðu-
þættinum á Stöð
2, þar sem borg-
arstjórinn í
Reykjavík sat
einn en andstöðu-
flokkarnir sex
saman. í hvert
sinn, sem þessi
mynd sést færist
Ijöldi atkvæða frá
minnihlutaflokk-
unum til Sjálf-
stæðisflokksins!“