Morgunblaðið - 04.09.1990, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. SEPTEMBER 1990
37
úr líkama okkar með þvagi. Annað
rotvarnarefni, sem einnig kemur
fyrir náttúrulegt í beijum, er sorb-
ínsýra (E 200) og er algengast að
nota sölt sýrunnar (E 201 til E
203) sem aukefni. Eru þessi efni
reyndar oft notuð með bensósýru
í matvælum, þar sem rotvarnarefni
hafa mismunandi áhrif á örverur.
Sorbínsýran brotnar niður á sama
hátt og fitusýrur í líkama okkar.
Þessi efni safnast því ekki fyrir í
líkamanum frekar en önnur rot-
varnarefni, sem leyfð eru sem auk-
efni í matvælum.
Rotvarnarefni eru leyfð sam-
kvæmt íslenska aukefnalistanum
til notkunar í tilteknar viðkvæmar
neysluvörur, þar sem efnin hefta
vöxt örvera og hafa þannig áhrif
á geymsluþol og veita vörn gegn
matareitrunum og matarsýking-
um. Kostirnir eru því fleiri en gall-
arnir. Helsti ókosturinn er að
bensósýra og sorbínsýra, og reynd-
ar einnig önnur rotvarnarefni, geta
valdið óþoli. Það er hins vegar
ekki stór hópur fólks sem á við
þetta vandamál að stríða og sem
verður af þeim sökum að varast
vörur með þeim efnum sem því
valda. Umræða um óþol getur ver-
ið ein ástæða þess að rotvamar-
efni hafa á sér slæmt orð, en auk
þess er vitað að rotvarnarefnið
nítrít (E 250) getur haft áhrif á
myndun efnasambanda
(nítrósamína), sem eru þekktir
krabbameinsvaldar í dýratilraun-
um. Nítrít er mest notað í unnar
kjötvörur og er askorbínsýra (E
300) einnig notuð í þessar vörur,
m.a. vegna þess að sýran dregur
úr myndun áðurnefndra efna. Þá
er fylgst með notkun nítríts í mat-
vælaframleiðslu með tilliti til þess
magns sem leyft er að nota. Þess
má einnig geta að nítrat, sem
finnst náttúrulegt í garðávöxtum
og þá einna mest í dökku blað-
grænmeti, breytist í nítrít í melt-
ingarvegi og getur þannig haft
áhrif á myndun nítrósamína. Ekki
hefur hins vegar verið sýnt fram
á að myndun þessara efna í litlu
magni í matvælum eða meltingar-
vegi hafi áhrif á heilsufar.
Þó svo notkun rotvarnarefna í
matvælum hafi löngum verið um-
deild, er ekki talin ástæða til að
fólk varist neysluvörur þar sem
notkun efnanna er í samræmi við
þær reglur sem settar hafa verið.
Þetta á að sjálfsögðu ekki við um
þá sem hafa óþol og verða að var-
ast rotvarnarefni af þeim sökum.
Áðurnefnd dæmi sýna okkur einn-
ig að efni sem finnast í náttúrunni
geta ekki síður haft áhrif á heilsu-
far en þau sem kölluð eru gervi-
Þrátt fyrir allt tel ég að núvirði
ævitekna skipti meginmáli. Ég tel
það ólíkt hagkvæmara og réttlát-
ara þjóðfélag þar sem allir vinna
og greiða sína skatta og ævitekjur
vinnandi manna jafnast á við
jeppabifreið. En það er fráleitt að
slík afvöxtun réttlæti eyðingu
skóga sem ekki skila þeim vöxtum
sem tíðkast í þjóðfélaginu og hag-
fræðikennslubókunum. Fráleitt að-
réttlæta ofveiði með því að hám-
arka núvirði framtíðarhags af fisk-
veiðum. Fráleitt að nota slíka nú-
virðisreikninga til að reikna út að
verðmæti fiskistofnanna sé ekki
nema nokkur hundruð milljarðar.
Jafnvel aðeins nokkrir tugir millj-
arða sem sjálfsagt sé að gefa eða
selja Pétri eða Páli til varanlegrar
eignar. Það er hvorki skynsamlegt
né réttlætanlegt að taka örlítið
meira en fiskistofnarnir þola á
þeirri forsendu að nútíðin sé það
sem máli skipti og framtíðina megi
bara afvaxta. Afkomendur okkar
þurfa að greiða þær skuldir sem
við stofnuðum til á þeim grund-
velli að framtíðarhagur er ekki
fimmaura núvirði.
Þurfi að sýna fram á það að
háskólakennarar fái ekki sann-
gjarnan hlut af þjóðarkökunni þá
ætti ekki að beita svona reikning-
um. Þeir sýna aðeins öllum að það
er ekki allt góð og gild hagfræði
sem kennd er í Háskólanum.
efni. Því eru sömu kröfur gerðar
til náttúrulegra efna og gei-viefna
þegar afstaða er tekin til notkunar
þeirra í matvælum.
Aukefni og brauð
Engum dylst að full ástæða er
til að auka neyslu brauða vegna
mikilvægra næringarefna sem í
þeim eru. í brauðum eru þó einnig
nokkur aukefni, eins og reyndar
má sjá af innihaldslýsingu á um-
búðum, en verulegar úrbætur hafa
nú verið gerðar á umbúðamerking-
um þeirra hér á landi. Það er hins
vegar fjarstæða að ætla að brauð
séu ekki lengur „holl“, þó svo „E-
efnin“ geti orðið þrjú eða fleiri.
Aukefni notuð í brauð eru t.d.
bindiefni eins og E 471 og E 472
(fitusýrur) og E 322 (lesitín). Af
sýrum má nefna E 260 (ediksýra),
E 300 (askorbínsýra eða
vítamín-C) og E 330 til E 333
(sítrónusýra og sölt sýrunnar).
„E-efnin“ geta verið mörg í einni
og sömu vöru, en framangreind
efni eru ekki hættuleg heilsu okk-
ar. Aukefni eru jafnt í grófum sem
fínum brauðum og mun Landssam-
band bakarameistara innan tíðar
dreifa fræðsluefni til neytenda um
hver sé tilgangur með notkun auk-
efna við brauðgerð og hver efnin
eru.
Margir neytendur eru á móti
notkun rotvarnarefna í brauðum
og virðist það reyndar vera nokkuð
útbreiddur misskilningur á meðal
þeirra að algengt sé að nota slík
efni í þessa vöru. í þessu sam-
bandi skal þess getið að Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins hef-
ur nýlega lokið skoðun á efnasam-
setningu hráefna, sem notuð eru
við brauðgerð, og kom í ljós að
rotvarnarefni eru nánast ekkert
notuð í brauð hér á markaði. Sam-
kvæmt íslenska aukefnalistanum
er það hins vegar heimilt, og eru
það helst sorbínsýran (E 200 til E
203) eða própíónsýra og sölt sý-
runnar (E 280 til E 283) sem þá
væru notuð, en þá ætti heiti eða
númer efnanna einnig að koma
fram í innihaldslýsingu. Auk þess
skal flokksheiti efnanna (rotvam-
arefni) koma fram í innihaldslýs-
ingunni og neytendur geta því
fylgst með því hvort efnin eru not-
uð eða ekki.
Breytingar í vændum
Frá því reglur EB voru fyrst
settar í byijun sjöunda áratugar-
ins, hafa verið gerðar breytingar
varðandi notkun aukefna. Ástæð-
an er sú að fullnægjandi upplýsing-
ar um öll efni lágu í fyrstu ekki
fyrir, auk þess sem gerð var krafa
um að notkun tiltekinna efna yrði
hætt innan tilskilins tíma. Það er
erfitt að dæma öll aukefni fullkom-
lega skaðlaus og það sama á reynd-
ar við um mörg önnur efnasam-
bönd í matvælum og öðru um-
hverfi okkar. Því getur notkun
aukefna breyst í ljósi nýrrar þekk-
ingar. Eiturefnafræðilegar rann-
sóknir, sem eru í stöðugri þróun,
hafa gert mönnum kleift að afla
nýrrar vitneskju og auka þannig
það öiyggi, sem byggt er á þegar
veitt eru leyfi til notkunar auk-
efna. Hefur þetta leitt til þess að
nokkur aukefni, sem fengu E-núm-
er á sjöunda áratugnum, eru ekki
lengur notuð í matvælum, auk
þess sem notkun annarra hefur
verið takmörkuð við ákveðið magn
og tilteknar fæðutegundir. Er
þetta gert til að gæta fyllsta örygg-
is með hhðsjón af heilsufarslegum
þáttum. Á sama hátt hefur með
rannsóknum verið sýnt fram á
skaðleysi efna, sem áður voru efa-
semdir um með tilliti til heilsufars-
legra þátta. Ástæður breytinga
má einnig rekja til tækniþróunar
í matvælaiðnaði og þeirra viðhorfa
sem eru og verða ráðandi meðal
neytenda og af hálfu heilbrigðis-
yfirvalda. Þannig hafa ný efni
komið til sögunnar, sem ekki voru
þekkt fyrir tuttugu árum en öll
slík efni verða að standast strang-
ar prófanir áður en þau eru viður-
kennd til notkunar í matvælum.
Ef samningar nást um Evrópskt
efnahagssvæði (EES), má gera ráð
fyrir nokkrum breytingum á regl-
um um notkun aukefna hér á
landi, en ætla má að nokkur ár
muni líða áður en til slíkra breyt-
inga kemur. Ef engir fyrii-varar
verða gerðir í framtíðinni um notk-
un aukefna af hálfu EFTA-ríkja,
má til dæmis ætla að leyfi til notk-
unar litarefna og gervisætuefna í
matvælum verði rýmri en nú er.
Um þessa þróun kunna að vera
skiptar skoðanir, en framtíðin ein
getur leitt í ljós hvernig málum
þessum verður háttað hér á landi
og í öðrum Evrópuríkjum, hvort
heldur þau eru utan eða innan
bandalaga eða svæða sem komið
verður á.
Fleiri eða færri E
Það virðist ljóst, að ef til
breytinga kemur á skipan mála
innan Evrópu og stöðu Islands á
þeim vettvangi, þá mun E-númer-
um frekar fjölga en fækka á um-
búðum matvæla. Ef samræming
löggjafar verður hins vegar
víðtækari þegar fram líða stundir,
og Bandaríkin ásamt öðrum ríkjum
utan Evrópu slást í hópinn, þá er
aldrei að vita nema bókstafurinn
E falli burt í númerum aukefna. I
dag er almenn notkun orðsins „E-
efni“ röng, en í framtíðinni gæti
hún þá orðið merkingarlaus. Auk-
efni verða eftir sem áður notuð við
framleiðslu’matvæla, en munurinn
gæti orðið sá að merking þeirra á
umbúðum yrði með öðrum hætti
en við eigum að venjast í dag.
Höfundur er starfsmaður
Hollustuverndar ríkisins og
fomiaður aukefnanefndar.
Namskeiö í körfugerðarlist
hefjast næstu daga. Upplýsingar og innritun hjá
Margréti Guðnadóttur í síma 25703.
Opið hús á Laugavegi 55, bakhúsi, laugardaginn
8. sept. kl. 10-14. Kynning á körfum og námskeið-
um. Kaffi á könnunni.
MEÐ NYJA UNDRATÆKINU FRA bfOther
ERU ALLAR MERKINGAR LEIKUR EINNl
Kr. 10.276. -
NÝBVLAVEGl 28, 200 KÓPAVOGUR.
S. 44443 & 44666. FAX 44102.
Þotta tæki er kærkomið þeim, sem Hafa snyrti-
legar og góðar merkingar á óllu, sem þeir
vinna með. Á nýja tækinu getur þú valið um:
fimm ieturgerðir
fimm leturstærðir
prentun Iðrétt
og lóðrétt
siðustu prentun aftur
einfalda leiðréttingu
liti ð prentborðum
- Hárlos
- Kláði
- Flasa
- Litun
- Permanent
MANEX
vítamín
sérstaklega fyrir
hár, húð og neglur.
Jóna Björk
Grétarsdóttir:
Ég missti megnið af hár-
inu 1987 vegna veikinda.
Árið 19&9 byrjaði hárið
fyrst að vaxa aftur, en
það var mjög lélegt; það
var svo þurrt og dautt
og vildi detta af.
Síðan kynntist ég Manex
hársnyrtilínunni og það
urðu mjög snögg um-
skipti á hári mínu til hins
betra. Eftir 3ja mánaða
notkun á Manex prótein-
inu, vítamíninu og
sjampólnu er hár mitt
orðið gott og enn í dag
finn ég nýtt hár vera að
vaxa.
Fæst í flestum apótekum
hárgreiðslu- og rakara-
stofum um land allt.

"STIU**
oanci^®
+S* °®

Þórhallur Skúlason er nýkominn
frá París með það nýjasta
í „Street dancing“.
iili
l-ngjaliMgi 1 • Keykjavík • Símar 6R7801 Ki 687701
Höfundur er eðlisfræðingur.