Morgunblaðið - 22.09.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAÚGARDAGUR 22. SEPTEMBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 1990
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Byggingarsjóðir að
þrotum komnir
Ikjarasamningtim í febrúar
1986 komu aðilar vinnumark-
aðarins sér saman um stefnu-
mótun í húsnæðismálum, sem
leiddi til þess að nýju almennu
húsnæðislánakerfi var komið á
fót. Þetta kerfi stendur á brauð-
fótum, svo að ekki sé meira sagt.
Um miðjan júní fór Þorsteinn
Pálsson, alþingismaður og for-
maður Sjálfstæðisflokksins, þess
á leit að ríkisendurskoðun gerði
ítarlega könnun á fjárhagslegri
stöðu og skuldbindingum bygg-
ingarsjóðs ríkisins og byggingar-
sjóðs verkamanna. Skýrsla ríkis-
endurskoðunar um þetta mál
liggur nú fyrir og samkvæmt
henni er óhjákvæmilegt að grípa
til róttækra aðgerða, ef ætlunin
er að þessir sjóðir geti staðið við
skuldbindingar sínar. Þótt sjóð-
imir hættu útlánum sínum nú
þegar gengi byggingarsjóður
ríkisins til þurrðar á næstu 15
árum og byggingarsjóður verka-
manna á 11 árum. Hætti sjóðim-
ir strax útlánastarfsemi sinni
jafnframt því sem framlög ríkis-
sjóðs féllu niður telur ríkisendur-
skoðun, að í árslok 2028 þyrfti
að leggja sjóðunum til 62 millj-
arða króna til að gera upp skuld-
ir þeirra við lánardrottna.
Samkomulagið sem aðilar
vinnumarkaðarins gerðu 1986
og síðan var lögfest með atbeina
ríkisstjómar og Alþingis byggð-
ist á ákveðnum forsendum. í
skýrslu ríkisendurskoðunar seg-
ir: „Flestar þær forsendur sem
gengið var út frá þegar húsnæð-
islánakerfinu var breytt árið
1986, hafa brugðist. Eftirspum
eftir lánum varð mun meiri en
búist var við, vaxtamunur er
meiri, framlag úr ríkissjóði
lægra en menn virðast hafa gert
ráð fyrir, skuldabréfakaup
lífeyrissjóðanna lægri og áhrif
kerfisins til hækkunar á verði
fasteigna voru meiri en reiknað
var með.“
Þetta er ófögur lýsing. Enginn
virðist hafa staðið við sitt, þann-
ig að skrifborðshugmyndimar
sem fæddust við sáttaborðið í
kjaradeilunni urðu hrein og fok-
dýr markleysa, þegar þeim var
hmndið í framkvæmd. Því var
til dæmis spáð, að ráðstöfunar-
tekjur lífeyrissjóða myndu auk-
ast á ámnum eftir 1986 og sjóð-
irnir myndu kaupa skuldabréf
af húsnæðisstofnun fyrir að
minnsta kosti 55% af ráðstöfun-
arfé sínu. Þetta hafa sjóðimir
aldrei gert; hæst var hlutfallið
49,9% 1989. Framlag ríkissjóðs
til byggingarsjóðs ríkisins er í
ár aðeins 2% af því sem það var
1986. Umsóknir um lán vom
miklu meiri en spáð hafði verið,
en í árslok 1987 höfðu 11.800
umsóknir borist til húsnæðis-
stofnunar. Ríkisendurskoðun
segir, að ekki virðist hafa verið
gert ráð fyrir því, að kerfísbreyt-
ingin hefði veruleg áhrif á fast-
eignaverð. Það hafí hins vegar
hækkað „mjög mikið“ eftir
breytinguna og ætla megi, að
hún hafí haft þessi áhrif.
Uppgjöri vegna þessa kerfís
frá 1986 er ekki lokið. Undan
því verður hins vegar ekki vik-
ist, þótt nýju kerfí, svonefndu
húsbréfakerfí, hafí verið hmndið
af stokkunum. Ríkisendurskoð-
un lítur aðeins á það kerfí í
skýrslu sinni. Segir stofnunin að
með þeim fyrirvara, sem leiði
af því hve kerfíð hafí verið stutt-
an tíma í gildi, megi segja að
almennt sé „reynslan af fram-
kvæmd þess viðunandi". Þó er
bent á nokkra áberandi hnökra
á afgreiðslu í húsnæðisstofnun
og að kaup lífeyrissjóðanna hafí
ekki verið jafnmikil og menn
vonuðu.
Skýrsla ríkisendurskoðunar
kallar á skjót og skýr viðbrögð
þeirra sem fara með stjóm hús-
næðislánakerfísins. Þeir aðilar
sem stóðu að stefnumótuninni
1986 og ríkisvaldið verða að
koma að lausn þessa máls og
standa að tillögum um leiðir út
úr hinum mikla vanda.
Húsnæðis-
stofnun
gagnrýnd
Eins og kemur fram hér að
ofan telur ríkisendurskoð-
un, að „nokkrir áberandi hnökr-
ar“ séu á afgreiðslu í húsnæðis-
stofnun vegna húsbréfakerfís-
ins. í skýrslunni kemur einnig
fram, að rekstrarkostnaður
stofnunarinnar hefur hækkað
um 92% að raungildi frá árinu
1985 til 1989. Þótt umfang
starfsemi stofnunarinnar hafí
breyst telur ríkisendurskoðun
engu að síður ástæðu til að fram
fari það sem kallað er „stjóm-
sýsluendurskoðun“ hjá stofnun-
inni í ljósi þeirrar raunhækkunar
sem orðið hefur á rekstrarkostn-
aði.hennar.
Undan þessu áliti verður ekki
vikist. Ráðuneyti og ríkisstofn-
anir hljóta að taka tillit til ábend-
inga sem þessara og Alþingi að
sjá um að þeim sé fylgt eftir.
Svarta skýrslan um vinstri
stefnu í húsnæðismálum
eftir Þorstein Pálsson
Þegar stjóm Húsnæðisstofnunar
ríkisins vann að undirbúningi fjár-
lagatillaga sl. vor var hún sammála
um að í slíkt óefni væri komið að
ekki yrði undan því vikist að gera
öllum þingflokkum grein fyrir al-
varlegri fjárhagsstöðu bygginga-
sjóða ríkisins. Einsdæmi er að ríkis-
stofnanir grípi til úrræða af þessu
tagi við undirbúning. fjárlaga.
Ég taldi eðlilegt að bregðast við
þessu neyðarkalli Húsnæðisstofn-
unar með því að óska eftir að ríkis-
endurskoðun gerði könnun á fjár-
hagslegri stöðu og skuldbindingum
byggingasjóðs ríkisins og bygg-
ingasjóðs verkamanna. Forsetar
Alþingis féllust á að ríkisendurskoð-
un skyldi gera þessa könnun. Nú
hefur ríkisendurskoðun lokið þessu
verki og skilað svartri skýrslu.
Bókhaldsblekkingar ráðherra
Skýrsla ríkisendurskoðunar er
greinargóð og ítarleg. Skýrslan
varpar ským ljósi á tvo mikilvæga
þætti í stefnu núverandi ríkisstjórn-
ar. Hún sýnir þannig fram á mis-
heppnaða ríkisfjármálastefnu og
skipbrot vinstri hugmynda í hús-
næðismálum.
Núverandi fjármálaráðherra er
þekktur fyrir að beita blekkingum
í þeim tilgangi að reyna að fegra
afkomutölur ríkissjóðs. Bygginga-
sjóðirnir eru ágætt dæmi um hvern-
ig slíkum blekkingum er beitt og
skýrsla ríkisendurskoðunar varpar
ágætu ljósi þar á.
Ríkissjóður ber lögum sam-
kvæmt alla ábyrgð á skuldbinding-
um byggingasjóðs ríkisins og bygg-
ingasjóðs verkamanna. Þessir tveir
sjóðir eru því aðeins sérgreindur
hluti ríkissjóðs. Fjármálaráðherra
og reyndar einnig aðrir ráðherrar,
hældu sér af því við afgreiðslu fjár-
laga fyrir þetta ár að útgjöld ríkis-
sjóðs hefðu verið skorin verulega
niður með því að hætta því sem
næst öllum framlögum til bygg-
ingasjóðs ríkisins.
Þess var á hinn bóginn aldrei
getið að ríkisstjórnin tók engar
ákvarðanir um að takmarka skujd-
bindingar byggingasjóðanna. Ut-
gjöldunum var mætt með því að
rýra eiginíjárstöðu sjóðanna. í raun
var því einungis verið að auka lán-
tökur ríkissjóðs en ekki að draga
úr útgjöldum.
Athuga þarf heildarumfang
bókhaldsblekkinga
í skýrslu ríkisendurskoðunar
koma þessar bókhaldsblekkingar
ríkisstjórnarinnar skýrt og skil-
merkilega fram. Þeim var beitt á
fleiri sviðum. Ég nefni sem dæmi
í því efni niðurskurð á framlögum
til lífeyrissjóðs ríkisstarfsmanna.
Og minna má á að ríkissjóður hefur
ekki enn gjaldfært tveggja milljarða
millifærsluframlag til verðjöfnunar-
sjóðs sjávarútvegsins. Var þó aðeins
um að ræða hluta af þeirri milli-
færslu sem ríkisstjórnin hefur stað-
ið fyrir en ætlar ekki að bókfæra
sem útgjöld ríkissjóðs fyrr en eftir
kosningar.
Ljóst er að blekkingar af þessu
tagi nema mörgum milljörðum
króna. Þrátt fyrir gífurlegar skatta-
hækkanir á undanförnum tveimur
árum er skráður ríkissjóðshalli enn
mældur í milljörðum króna. En
hann er í reynd miklu meiri ef tillit
væri tekið til þeirra falsana á
ríkisútgjöldum sem beitt hefur ver-
ið. Nauðsynlegt er því að gerð verði
heildarathugun á því hversu miklu
munar í þessu efni, því aðeins með
því móti er unnt að fá rétta mynd
af stöðu ríkissjóðs.
Reksturinn úr böndum og
eiginfjárstaðan hrynur
í skýrslunni kemur skýrt fram
að á árunum 1985 og 1986 var
verið að styrkja eiginfjárstöðu
byggingasjóðs ríkisins með fram-
lögum úr ríkissjóði. Það var vita-
skuld gert í ljósi þess að bygginga-
sjóðirnir eru hluti af ríkissjóðsdæm-
inu í heild sinni. Siðan hafa orðið
algjör umskipti bæði að því er varð-.
ar eiginfjárstöðu og rekstur.
I skýrslu ríkisendurskoðunar
kemur einnig fram að rekstrar-
kostnaður Húsnæðisstofnunar hef-
ur tvöfaldast að raungildi frá árinu
1985. Ríkisendurskoðun telur í því
ljósi nauðsynlegt að fram fari sér-
stök stjórnsýsluendurskoðun á
stofnuninni.
Umkvartanir almennings benda
til þess að þjónustan hafi breyst í
öfugu hlutfalli við rekstrarkostnað-
inn. Hér er því á ferðinni alvariegt
mál sem taka þarf á. Rekstrar-
kostnaðurinn er augljóst dæmi um
þá óstjórn sem ríkt hefur á þessu
sviði.
Pólitísk ákvörðun að brjóta
niður almenna húsnæðis-
lánakerfið
Núverandi félagsmálaráðherra
hefur frá fyrstu tíð grafið undan
almenna húsnæðislánakerfinu sem
komið var á fót 1986 í samvinnu
við verkalýðshreyfínguna. í skýrslu
ríkisendurskoðunar kemur fram að
ætla megi að um helmingur þéirra
sem biðu eftir lánveitingu á fyrra
hluta þessa árs hefðu fengið af-
greiðslu ef ríkisstjórnin hefði staðið
við forsendur þær sem gefnar voru
við lagasetninguna 1986.
Með öðrum orðum er ljóst að sá
vandi sem núverandi húsnæðislána-
kerfi er komið í á rætur að rekja
til pólitískra ákvarðana en ekki
náttúrulögmála. Það hefur verið
meginstefna núverandi ríkisstjórn-
ar í húsnæðismálum að bijóta niður
allar stoðir sjálfseignastefnunnar.
íslendingar hafa kosið að búa í
eigin húsnæði og fram til þessa
hefur verið um það víðtæk sam-
staða að stjórnvöld reyndu að greiða
fyrir því að allur almenningur gæti
búið í eigin húsnæði. Það er þjóð-
hagslega hagkvæmt meðal annars
íyrir þá sök að það örvar sparnað.
En það er líka veigamikill þáttur í
því að gera einstaklingana og fjöl-
skyldurnar fíárhagslega sjálfstæð-
ar. Það er ekki minna um vert.
Eigið húsnæði aðeins fyrir þá
sem hafa góð efni
Sósíaldemókratar í Skandinavíu
hafa á undanförnum áratugum
fylgt annarri stefnu. Þeir hafa
kappkostað að gera fjölskyldur að
leiguliðum sem háðir væru opinberu
skömmtunarvaldi og sviptar eignar-
gleðinni eins og Ragnar í Smára
kallaði það. Á sama tíma og sósíal-
ískar hugmyndir af þessu tagi eru
að hrynja erlendis, eru vinstri flokk-
arnir á íslandi að þröngva þessari
stefnu fram gegn vilja almennings.
Núverandi félagsmálaráðherra
hefur haft forystu fyrir því að
breyta húsnæðislöggjöfinni í þá
veru að það er orðið hagstæðara
fýrir venjulegar fjölskyldur að leita
skjóls í leiguíbúðakerfí eins og Bú-
setaréttaríbúðirnar eru í raun og
veru fremur en að eignast eigin
Þorsteinn Pálsson
„Með öðrum orðum er
ljóst að sá vandi sem
núverandi húsnæðis-
lánakerfi er komið í á
rætur að rekja til póli-
tískra ákvarðana en
ekki náttúrulögmála. “
íbúð. Nú vitum við að það er jafn
kostnaðarsamt að byggja þriggja
herbergja íbúð hvort heldur hún er
hluti af búseturéttarkerfi eða sér-
eign þeirrar fjölskyldu sem í hlut á.
Núverandi ríkisstjórn vill ekki
jafnrétti. Hún hefur kveðið upp úr
um að mismuna eigi fjölskyldum
og einstaklingum þannig að þeir
búi við lakari kost og verri skilyrði
sem vilja standa á eigin fótum og
búa í eigin húsnæði. Séreignarhús-
næði á að vera forréttindi þeirra
sem hafa góð efni. Aðrir eiga að
lúta skömmtunarvaldinu.
Vinstri stefnan kostnaðarmeiri
fyrir ríkissjóð
Félagsmálaráðherra hefur gjarn-
an haldið því fram að núverandi
almenna húsnæðislánakerfið væri
of dýrt og kostnaðarsamt fyrir ríkis-
sjóð og fyrir þá sök sé rétt og nauð-
synlegt að taka upp leiguliðastefnu.
Ég taldi því eðlilegt að óska eftir
því að ríkisendurskoðun gerði at-
hugun á því hver yrði kostnaður
ríkissjóðs við framkvæmd þeirrar
stefnu í húsnæðismálum sem núver-
andi ríkisstjórn hefur verið að boða.
Af þessu tilefni kannaði ríkisendur-
skoðun hver yrði kostnaður ríkis-
sjóðs ef félagslega húsnæðislána-
kerfið tæki við einum þriðja hluta
alls íbúðarhúsnæðis í landinu.
Ríkisendurskoðun komst að
þeirri niðurstöðu að framlag ríkis-
sjóðs þyrfti að vera að meðaltali
um 7 milljarðar króna á ári ef einn
þriðji hluti húsnæðisþarfarinnar í
landinu yrði leystur á félagslegum
grundvelli. Til samanburðar má
geta þess að í skýrslu ríkisendur-
skoðunar kemur fram að framlög
ríkissjóðs til almenna húsnæðis-
lánakerfisins frá 1986 þyrftu að
vera um 2 milljarðar króna á ári
til þess að það kerfí gæti gengið
eðlilega fyrir sig.
Það eru því hreinar blekkingar
að halda því ft-am að almenna hús-
næðislánakerfið frá 1986 sé ríkis-
sjóði dýrara en leiguliðastefnan sem
ríkisstjórnin boðar. Þvert á móti
má ljóst vera að ríkissjóður mun
ekki rísá undir þeim fyrirheitum og
loforðum sem gefin hafa verið varð-
andi framkvæmd leiguliðastefnunn-
ar.
Niðurstaða
Niðurstaðan er augljós. Á sama
tíma og ríkisstjórnin sker niður með
öllu framlag til byggingasjóðanna
og stefnir þeim í gjaldþrot, boðar
hún stefnu í húsnæðismálum sem
hefur margfalt meiri kostnað í för
með sér en sjálfseignastefnan.
Ríkisendurskoðun telur að fram-
lög til byggingasjóðs verkamanna
samhliða framkvæmd sjálfseigna-
stefnunnar þyrftu ekki að vera
meiri en 2,3 milljarðar á ári. Skýrsla
ríkisendurskoðunar varpar því ljósi
á skipbrot fjármálastefnu og hús-
næðismálastefnu núverandi ríkis-
stjórnar.
Höfundur er formadur
Sjálfstæðisflokksins.
Morgunblaðið/Einar Falur
Gluggi eftir Gerði Helgadóttur
settur í Neskirkju
NESKIRKJUSÖFNUÐUR heldur upp á 50 ára afmæli sitt í næsta mán-
uði. Af því tilefni er nú verið að setja steindan glugga eftir Gerði Helga-
dóttur í kirkjuna. Að verkinu vinna menn frá þýska fyrirtækinu Dr. H.
Oidtmann, en það fyrirtæki hefur annast verkefni hér á landi eins og
uppsetningu mósaikmyndarinnar á húsi tollstjóraembættisins við Tryggva-
götu og ísetningu glugga í Skálholtskirkju.
Uppgjörstímabil virðisaukaskatts vegna endurbóta og viðhalds á íbúðarhúsnæði eitt almanaksár:
Iðnaðarmenn undir þrýstingi
um að gefa ekki upp til skatts
- segir framkvæmdastjóri Meistara- og verktakasambands byggingarmanna.
LENGRI tíma tekur að jafnaði að fá virðisaukaskatt endurgreiddan
af vinnu við viðhald og endurbætur á íbúðarhúsnæði heldur en af
vinnu við nýbyggingar. Uppgjörstímabilið er eitt ár vegna viðhalds
og endurbóta, en tveir mánuðir vegna nýbygginga. Þetta hefur leitt
til þess, að sögn Sverris Arngrímssonar, framkvæmdastjóra Meistara-
og verktakasambands byggingarmanna, að húseigendur þrýsta á að
iðnaðarmenn gefi ekki upp til skatts og jafnframt að fúskarar not-
færi sér þatta til svartrar vinnu. „Iðnaðarmenn eru undir þrýstingi
frá verkkaupum um að gefa ekki upp til skatts, vegna þess að það
er verkkaupinn sem þarf að leggja út fyrir skattinum og það er hann
sem þarf að binda peningana í þennan tíma,“ segir Sverrir. Ný reglu-
gerð er væntanleg um endurgreiðslu virðisaukaskatts vegna íbúðarhús-
næðis í þessum mánuði.
Félag íslenskra heimilislækna:
Farið eftir tilmælum um sam-
skipti við lyfjafyrirtæki frá 1987
FÉLAG íslenskra heimilislækna, sem er stærsta sérgreinafélag
íslenskra lækna, samþykkti árið 1987 ieiðbeinandi tilmæli til félags-
manna sinna um samskipti lækna við lyfjaframleiðendur. Sigur-
björn Sveinsson, varaformaður félagsins, segir að reglur þessar
hafi á sínum tíma verið samdar með hliðsjón af þeim reglum sem
til eru í nágrannalöndunum og eiga þær að endurspegla þau við-
horf sem uppi eru í þessum efnum á Vesturlöndum. Hafi þær ver-
ið settar í framhaldi af svipaðri umræðu innan félagsins og verið
hafi í fjölmiðlum síðustu daga. Hafi þær verið kynntar öllum lækn-
um og m.a. birst í fréttabréfi Læknafélags íslands.
Samkvæmt gildandi reglugerð
er virðisaukaskattur endurgreiddur
af vinnu við nýbyggingar, sé hún
framkvæmd á byggingarstað. Upp-
gjörstímabilið er tveir mánuðir.
Ennfremur er endurgreiddur virðis-
aukaskattur af vinnu á staðnum við
endurbætur og viðhald eldra hús-
næðis, en þar er uppgjörstímabilið
almanaksár, þannig að sé vinnan
framkvæmd í ársbyijun, fæst skatt-
urinn ekki endurgreiddur fyrr en í
byijun næsta árs. Skatturinn er
endurgreiddur með verðbótum, en
án vaxta.
Sverrir Amgrímsson segir Meist-
ara- og verktakasamband bygging-
armanna alla tíð hafa verið á móti
því að gert væri upp á milli endur-
greiðslu virðisaukaskatts af vinnu
við nýbyggingar og við endurbæt-
ur. Hálfur sigur hafi unnist þegar
samþykkt var að taka inn allar við-
gerðir að fullu. Eftir standi að eftir
sem áður er miðað við lengra upp-
gjörstímabil en þegar nýbyggingar
eiga í hlut. Hann segir sambandið
vilja að sömu reglur gildi um upp-
gjörstímabilin og að þar verði eng-
inn munur á.
Sverrir segir að engar skýringar
hafi verið gefnar á þessum mismun-
andi endurgreiðslutíma. „þetta var
bara gert svona í upphafi og síðan
hafa staðið yfir þessar skylmingar
við skattstjóra og fjármálaráðu-
neytið. Það fékkst eftirgefið, eftir
að búið var að sýna og sanna að
það mundi lækka byggingarvísi-
töluna, að endurgreiða skattinn að
fullu af viðgerðum. Þessi tímaþáttur
sat hins vegar eftir af einhveijum
orsökum, sem við höfum ekki feng-
ið skýringar á.“
Sverrir segir verulega hafa dreg-
ið úr hættu á skattsvikum í sam-
bandi við endurbótavinnu, þar sem
skatturinn fæst endurgreiddur.
„En, ef menn fá þetta ekki endur-
greitt fyrr en eftir dúk og disk með
einhveijum verðbótum, sem er
óljóst hvemig verða útfærðar á
endanum, þá segir það sig sjálft
að menn vilja gjarnan losna við að
binda þetta fé til lengri tíma. Þann-
ig að hættan er ennþá fyrir hendi
og þetta er ekki síst erfitt fýrir
menn sem hafa þetta að atvinnu
sinni. Þeim er alltaf stillt upp við
vegg af væntanlegum verkkaupum
og bornir saman við fúskara, sem
eru í þessu tilfallandi. Þeir eru að
bjóða nótulaus viðskipti og skiía
engum opinberum gjöldum eða
sköttum af einu eða neinu. Þeir
kannski sleppa með það vegna þess
að þeir eru í vinnu annars staðar
og þurfa ekki að sýna fram á að
þeir hafi einhveijar tekjur af þessu.
Menn sem eru í þessu alla tíð verða
auðvitað að leggja allt fram og
þeir mkka menn um virðisauka-
skatt og skila honum,“ segir Sverr-
ir Arngrímsson.
Jón Guðmundsson hjá embætti
ríkisskattstjóra var spurður hvers
vegna lengri endurgreiðslutími væri
vegna endurbóta en nýbygginga.
Hann kvaðst telja að ástæðan væri
fyrst og fremst sú, að yfirleitt væri
um miklu lægri upphæðir að ræða
og marga aðila sem í hlut eiga yfir
árið. „Megináhersla er lögð á að
endurgreiða þetta til húsbyggjenda,
þar sem um er að ræða stórar upp-
hæðir og þetta skiptir verulegu
máli og það var auðvitað reynt að
hafa það sem örast,“ sagði hann.
Hann var spurður hvort væri
ekki hægt að hafa sama endur-
greiðslutíma vegna endurbóta. „Það
eru vissulega komnar upp óskir um
að hafa það oftar en einu sinni á
ári. Hins vegar er í framkvæmdinni
svolítið vont að fá menn oft á ári
með litlar upphæðir, það er um-
stang í kring um það og það verður
að reyna að hafa reglurnar þannig
að þær séu til hagsbóta fyrir sem
flesta."
Enn er ekki komin út reglugerð
um þessa endurgreiðslu, en hún er
væntanleg fyrir lok mánaðarins, að
sögn Marðar Árnasonar, upplýs-
ingafulltrúa í lj'ármálaráðuneytinu.
Gert er ráð fyrir að uppgjörtstíma-
bil verði árið og þarf að skila um-
sókn um endurgreiðslu vegna end-
urbóta og viðhalds á þessu ári fyrir
15. janúar næstkomandi og fæst
þá endurgreiðslan um mánuði síðar.
Jón Guðmundsson segir að hin nýja
reglugerð hafi reynst nauðsynleg,
þar sem ákveðið var eftir útgáfu
núgildandi reglugerðar að taka við-
hald og endurbætur með inn í end-
urgreiðslureglurnar, ennfremur
verður tækifærið notað til að lag-
færa ýmislegt sem þykir mega bet-
ur fara.
í samþykktinni frá því í febrúar
1987 segir m.a.: „Stjórn Félags
islenskra heimilislækna lítur svo á
að það sé réttur lyfjafyrirtækja og
skylda að koma á framfæri upplýs-
ingum um vörur sínar. Upplýsingar
þessar eiga ætíð að vera hlutlægar
og byggja á traustum vísindaleg-
um grunni. Það er skylda fyrir-
tækjanna að koma á framfæri öll-
um þeim upplýsingum, er þýðingu
hafa í þeim efnum, sem um er fjall-
að hveiju sinni.
Stjórnin vill benda á þá augljósu
nauðsyn, að læknar séu ætíð óháð-
ir og hlutlægir og hafnir yfir alla
gagnrýni um hlutdrægni, hvað
varðar val á meðferð.“
Tilmæli Félags íslenskra heimil-
íslækna skiptast í tvo kafla. Er í
þeim fyrri leiðbeiningar um „heim-
sóknir fulltrúa lyfjafyrirtækja
(sölumanna) til lækna“. Eru til-
mælin svohljóðandi:
1.) Sölumanni er ekki heimilit
að heimsækja læknastofur nema
að fengnu leyfi yfirlæknis. Skal
þá rætt við alla lækna staðarins í
einu.
2. ) Sölumaður þarf að gera yfir-
lækni grein fyrir innihaldi þess,
sem hann hefur að segja. Yfirlækn-
irinn hafnar beiðninni, ef ekki er
um nýja vitneskju að ræða eða
vísindalegur grunnur telst slakur.
3. )Læknar á hveijum stað leit-
ast við að hafa ákveðna reglu á
tíðni þessara heimsókna.
4. ) Lengd viðtalsins er ákveðin
fyrirfram t.d. 15-20 mínútur og
leitast læknamir við að tengja það
öðrum fundum sínum.
5. ) Ekki er ætlast til þess, að
sölumaður styðji málflutning sinn
með gjöfum.
6. ) Læknar leggja mat á vísinda-
legt gildi þeirra upplýsinga, sem
lagðar eru fram. Ræður það, hvort
fulltrúa fyrirtækisins stendur til
boða önnur heimsókn.
í síðari kaflanum er fjallað um
„stuðning lyfjafýrirtækja við
vísindalegt fræðslustarf". Eru til-
mælin svohljóðandi:
1. ) Lyijafyrirtæki geta stutt
hvers konar fundi eða ráðstefnur
fyrir lækna, séu markmið þeirra
endurmenntun eða vísindaleg við-
fangsefni.
2. ) Allur fjárhagsstuðningur,
sem ekki er í beinum tengslum við
ofannefnd markmið, er ekki við
hæfi. Læknar þiggja ekki fjárhags-
stuðning til skemmtunar eða nauð-
synjalausrar risnu.
3. ) Fyrirtækin skulu greiða fyr-
irlesurum úr læknastétt útlagðan
kostnað og hóflegt endurgjald fyr-
ir framlag þeirra á fundum eða
ráðstefnum. Læknar skulu alveg
fijálsir að formi og inntaki fyrir-
lestra sinna.
4. ) Allar auglýsingar fyrirtækj-
anna skulu takmarkaðar sem mest
og greinilega aðskildar efni fund-
anna.
5. ) Læknar þiggja ferðastyrki
einungis af faglegum ástæðum til
að njóta endurmenntunar eða taka
þátt í vísindaráðstefnum um við-
fangsefni sín. Læknar þiggja ekki
ferðir á auglýsingafundi um tiltek-
in lyf eða lyfjameðferð eða heim-
sóknir til lyfjafyrirtækja. Stjórn
félags íslenskra heimilislækna tel-
ur styrki eða greiðslur til ferðafé-
laga lækna ekki þjóna markmiðum
endurmenntunar eða vísindavinnu.
y