Morgunblaðið - 30.12.1990, Blaðsíða 4

i FRÉTTIR/YFIRLIT
oeei aaaMaaaa
MORGUNBLAÐIÐ
.08 flUOAaUMHUS
BUNNUDAGUR-30-
ERLENT
INNLENT
loðnuveiða
afturkölluð
Sjávarútvegsráðuneytið aftur-
kallaði strax eftir jól öll leyfi til
loðnuveiða vegna slæms ástands
loðnustofnsins. Tvö rannsókna-
skip og sex loðnuskip fara strax
eftir áramót til rannsókna á loðnu-
stofninum og verður afstaða til
frekari veiða tekin þegar niður-
stöður mælinga liggja fyrir.
Metár í hlutabréfaviðskiptum
Mun fleiri nýta sér skattaaf-
slátt með hlutabréfakaupum á
þessu ári en undanfarin ár. Hluta-
bréfaviðskiptin hafa margfaldast
og er reiknað með að heildarvelta
á hlutabréfamarkaðnum verði
nálægt fímm milljörðum kr., þar
af eru útboð nýrra bréfa um þrír
milljarðar kr.
Lést í flugslysi
Átján ára piltur lést í flugslysi
á Melgerðismelum í Eyjafirði
laugardaginn fyrir jól. Var hann
að æfa svifflug á Melgerðismelum
þegar vængur svifflugunnar
brotnaði af og hún steyptist til
jarðar.
Banaslys á varðskipi
Banaslys varð um borð í varð-
skipinu Tý síðastliðinn fimmtudag
ERLENT
Gorbatsjov
valdamest-
ur Sovét-
leiðtoga
Fulltrúaþing Sovétríkjanna sam-
þykkti í vikunni að auka til muna
völd Míkhaíls S. Gorbatsjovs og
er hann nú valdamestur Sovétleið-
toga allar götur frá því kommún-
istar rændu völdum þar eystra
árið 1917. Auk alræðisvalds á
vettvangi efnahags- og stjóm-
mála mun Gorbatsjov einnig
stjórna nýju Oryggisráði þar sem
sitja munu fulltrúar hersins og
öryggislögreglunnar KGB. Þá
samþykkti þingheimur einnig þá
tillögu Gorbatsjovs að efnt verði
til þjóðaratkvæðagreiðslu um nýj-
an sambandssáttmála Sovétlýð-
veldanna 15 og framtíðarskipan
þeirra. Varaforseti var kjörinn á
þinginu og heitir sá Gennadíj
Janajev. Honum var hafnað í at-
kvæðagreiðslu á fimmtudag en
Gorbatsjov fékk því framgengt
að hún væri endurtekin og fékk
Janajev þá tilskilinn meirihluta
atkvæða. Hann þykir fulltrúi
skrifræðisvaldsins í Sovétríkjun-
um og lýsti sjálfur yfir því að
hann væri kommúnisti fram í
fingurgóma. Gorbatsjov skýrði frá
því á miðvikudag að Nikolaj
Ryzhkov, forsætisráðherra hefði
veikst á þriðjudagskvöld og væri
hann á sjúkrahúsi eftir að hafa
er háseti varð fyrir vinnukrana á
þyrludekki.
Jafntefli við
heimsmeistarana
íslenska landsliðið í handknatt-
leik náði jafntefli við heimsmeist-
ara Svía í vináttulandsleik í Laug-
ardalshöll á fímmtudag. íslenska
liðið jafnaði leikinn á síðustu
stundu og endaði hann 22:22.
Landsmönnum fjölgar um
0,93 af hundraði
Mannfjöldi á íslandi var
255.855 manns þann 1. desember
sl., samkvæmt bráðabirgðatölum
Hagstofu íslands. Hafði lands-
mönnum fjölgað um 2.355, eða
0,93%, á einu ári. Mest varð fjölg-
unin á höfuðborgarsvæðinu.
Friðsæl jól
Mikil kirkjusókn var um allt
land um jólin og messuhald gekk
víðast vel. Nokkuð var um um-
ferðaróhöpp fyrir jólin en lítið var
að gera hjá lögreglunni yfir há-
tíðina.
Landsbankinn hækkar
nafnvexti
Bankaráð Landsbankans ákvað
á föstudaginn að hækka nafn-
vexti af inn- og útlánum um 1 til
1,5%. Jafnframt hafa sparisjóðirn-
ir ákveðið að hækka nafnvexti á
inn- og útlánum um 0,25% um
áramótin og vexti af yfirdráttar-
lánum um 0,5%.
Halldór Guðbjarnason verður
Landsbankastjóri
Á fundi sínum á föstudag sam-
þykkti bankaráð Landsbankans
að ráða Halldór Guðbjamason,
viðskiptafræðing og fyrrum
bankastjóra Útvegsbankans,
bankastjóra í stað Vals Arnþórs-
sonar.
Aðstoðarlæknar hóta
uppsögnum
Ekki hafa enn tekist samningar
í kjaradeilu aðstoðarlækna og
ríkisins. Á almennum félagsfundi
í Félagi ungra lækna i vikunni
var samþykkt einróma, að grípa
til uppsagna náist samningar ekki
innan skamms.
fengið hjartaáfall. Óstaðfestar
fréttir hermdu að Ryzhkov og
Borís Jeltsín, forseta Rússlands,
hefði lent saman á fundi þar sem
efnahagsmál voru til umræðu en
Jeltsín hefur margoft krafíst þess
að forsætisráðherrann leggi niður
völd.
Engar tilslakanir í
Persaflóadeilunni
Fulltrúar íraka og Bandaríkja-
stjómar skýrðu frá því á fimmtu-
dag að tilraunir til að koma á við-
ræðum hefðu engum árangri skil-
að. George Bush Bandaríkjafor-
seti sagði að engar tilslakanir
kæmu til greina og upplýsinga-
málaráðherra íraksstjórnar ítrek-
aði að ekki kæmi til greina að
kalla innrásarliðið heim frá Kú-
væt. Fyrri fréttir höfðu hermt að
nokkuð hefði miðað í samkomu-
lagsátt en 15. janúar rennur út
frestur sá sem Sameinuðu þjóðim-
ar hafa veitt írökum til að hafa
sig á brott frá Kúvæt.
Kasparov heldur
heimsmeistaratitlinum
Jafntefli varð í
22. einvígisskák
þeirra Garrís
Kasparovs og
Anatólíjs
Karpovs í Lyon
í Frakklandi á
miðvikudag og
varð þá ljóst að
Kasparov héldi
heimsmeistara-
titlinum næstu þijú árin þar eð
hann hafði þá þegar tryggt sér
jafntefli í einvíginu. Því verður
þó haldið áfram til að skera úr
um hvernig verðlaununum verður
skipt.
Erkibiskupinn af Kantaraborg
fordæmir dýrkun ofbeldis
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
ERKIBISKUPINN af Kantara-
borg fordæmdi dýrkun ofbeldis í
jólaboðskap sínum. Nýr erkibisk-
up sagði kirkjuna ekki taka synd-
ina nógu alvarlega.
Robert Runcie, erkibiskupinn af
Kantaraborg, sagði í jólaboðskap
sínum að hátíðin nú væru haldin í
skugga yfirvofandi stríðs við Persa-
flóa. Hann sagði, að ævinlega væri
fyrir hendi freisting til að dýrka
ofbeldi sem tæki til að bæta rang-
indi og koma á friði.
Hann sagði hryðjuverkamenn á
borð við írska lýðveldisherinn (IRA)
reyna að sveipa ofbeldi rómantískri
birtu. Skemmtanaiðnaður sam-
tímans gerði oft hið sama og flytti
ofbeldi inn í stofu hvers heimilis á
sjónvarpsskjá, en gleymdi, að of-
beldi fylgdi sársauki og sorg.
„Kristin trú hlýtur að mótmæla
dýrkun ofbeldis. Trúin sem segir
frá jötunni í Betlehem og krossinum
á Golgötu vantreystir valdbeitingu
sem tæki, er leiði til varanlegra
gæða,“ sagði erkibiskupinn.
Runcie lætur af embætti erki-
biskupsins í Kantaraborg í janúar,
en erkibiskupinn er leiðtogi ensku
biskupakirkjunnar í víðri veröld.
Nýi erkibiskupinn verður George
Carey, sem tekur við í mars á næsta
ári.
Carey verður að líkindum öðru-
vísi trúarleiðtogi en Runcie, sem
hefur þótt fremur litlaus og hik-
andi. í ræðum, sem Carey hélt fyr-
ir nokkru, segir hann kirkjuna hafa
misst sjónar á alvöru syndarinnar.
í þessum ræðum fer hann yfir
mörg efni trúarinnar, sem hafa
verið umdeild á síðustu árum. Hann
segir um upprisuna, að hún hafi
verið raunveruleg. Líkami Krists
hafi risið upp frá dauðum og við
munum rísa h'kamlega upp frá
dauðum til nýs lífs í Guði. Sömuleið-
is segir hann, að Kristur sé ekki
einn kostur af mörgum í trúmálum
heldur sé hann vegurinn til sálu-
hjálpar.
Frakkland:
Stjórnmála- o g embættismenn
eru taldir vanhæfir og spilltir
FRAKKAR hafa kannski aldrei haft mikið álit á embættis- og
þingmönnum en nýleg skoðanakönnun Sofres/Nouvel Observate-
ur sýnir svart á hvítu að þeir telja þessar starfsstéttir vinna þjóð-
inni lítið meira gagn en gleðikonur. Skækjurnar lentu í neðsta
sæti í röð yfir gagnlegustu starfshópa þjóðfélagsins og þingmenn
og embættismenn í næst og þriðja neðsta sæti. Hjúkrunarfræðing-
ar, verkamenn og læknar hlutu hins vegar þrjú efstu sætin á
undan kennurum, bændum og verkfræðingum. Stjórnmálamenn
mega sjálfum sér um kenna. Þeir tefla valdatafl með augastað á
forsetaembættinu, sem Francois Mitterrand víkur úr eftir fimm
ár, á meðan hneykslismálum er sópað nndir teppið og augljós
vandamál eru látin afskiptalaus þangað til upp úr sýður og þeir
komast ekki lengur hjá að bregðast við þeim.
Fjánnál flokkanna hafa vakið
furðu margra. Sósíalista
flokkurinn aflar sér meðal annars
fjár í gegnum kerfi sem kallað
er Urba. Það rekur „skipulags-
skrifstofur“ vítt og breitt um
landið og verktökum er útveguð
opinber verkefni í gegnum þær
þar sem flokkurinn er í bæjar-
stjóm. í þessum þæjum er svo til
vonlaust að fá verkefni nema í
gegnum skrifstofur Urba. Verk-
takarnir greiða fyrir þjónustuna
og 60% af tekjum Urba renna í
sjóð sósíalista. Fyrir nokkra kom
upp að Urba hefði greitt 24,6
milljónir franka, um 265 milljónir
ISK, í kosningasjóð Mitterrands
1988 án þess að það hefði verið
gefið upp. Stjórnarandstaðan
heimtaði opinbera rannsókn en
málið hefur lognast út af án þess
að dómsmálaráðherrann, Henri
Nallet, sem var fjármálastjóri
kosningabaráttu Mitterrands, hafi
aðhafst nokkuð í málinu. Hægri-
mönnum þótti rétt að láta það
kyrrt liggja eftir að stjórnin ýjaði
að því að allt væri ekki með felldu
í sambandi við reikningsskil Jac-
ques Chiracs eftir forsetaframboð
hans og það gæti verið fróðlegt
að líta nánar á þau.
Athafnir alríkislögreglunnar
(Renseignements généraux) hafa
einnig vakið furðu og vantraust
margra. í sumar kom til dæmis í
ljós að starfsmenn hennar stóðu
í vopnasölu á milli Beirút og París-
ar og í síðasta mánuði tóku fimm
sérþjálfaðir lögreglumenn í vörn-
um gegn pen-
ingaránum þátt
í spellvirkjum
óaldarflokks í
Lyon. Innanrík-
isráðherrann
hefur nú látið ástandið innan lög-
reglunnar til sín taka en þó ekki
fyrr en almenningur hefur misst
álit á henni og efast um að hægt
sé að uppræta spillinguna sem
hefur viðgengist.
Ástandið í úthverfum þar sem
innflytjendur frá Afríku búa við
hroðalegar aðstæður er annað
mál sem stjómvöld hafa látið sitja
á hakanum þangað til þau voru
knúin til aðgerða. Uppþot í Vaulx-
en-Velin við Lyon í byrjun októ-
ber, þegar unglingar gengu ber-
serksgang, brutu og brömluðu,
rændu úr búðum og börðust við
lögregluna í þijár nætur, vakti
athygli á ástandinu. Ófriðarseggir
létu aftur til sín taka síðar í mán-
uðnum þegar þeir tóku þátt í fjöl-
mennum mótmælum nemenda í
París og ollu usla. Forseti landsins
og ríkisstjórn
ákváðu þá að
tími væri kom-
inn til að bæta
aðstöðuna í inn-
flytjendahverf-
unuiii, ouiu wu 400 talsins, og
það á að vera búið að hreinsa til
í þeim árið 1995.
Stjórnmálamenn allra flokka
era sammála um að skólamál
landsins séu í ólestri og mótmælin
í haust hafi átt rétt á sér. Þó
hefur menntamálaráðuneytið úr
meiru fé að moða en nokkurt
annað ráðuneyti og ríkisstjórnin
lagt höfuðáherslu á mikilvægi
kennslumála. Þetta sannfærir fólk
um vangetu stjórnmála- og emb-
ættismanna og álitið á starfi
þeirra er í samræmi við það.
Senn era tíu ár liðin síðan Mitt-
errand kom til valda. Leiðtogar
njóta ekki oft vinsælda miklu
lengur en það. Margaret Thatcher
var bolað frá eftir ellefu ár,
Bandaríkjamenn settu átta ár sem
hámarks embættisárafjölda eftir
að Franklin Roosevelt var forseti
í 12 ár og stúdentar gerðu upp-
reisn í París eftir að Charles de
Gaulle hafði verið við völd í 10
ár. En Mitterrand nýtur enn vin-
sælda í skoðanakönnunum. Eng-
inn augljós arftaki er í sjónmáli
eftir hann. Sjálfur vill hann að
Laurent Fabius, fv. forsætisráð-
herra, feti í fótspor sín en,Michel
Rocard, nv. forsætisráðherra, og
Lionel Jospin, menntamálaráð-
herra, eru metnaðarfullir menn
og vilja líka setjast að í Elysée-
höll. Hægrimenn hafa enn engin
ný andlit upp á að bjóða. Valéry
Giscard d’Estaing og Jacques
Chirac vilja báðir bjóða sig fram
aftur og ráðabrugg yngri manna
til að koma í veg fyrir það hefur
enn ekki borið tilætlaðan árangur.
Flokkarnir hafa ekkert nýtt og
spennandi upp á að bjóða. Álits-
leysi almennings á embættis- og
stjórnmálamönnum hefur auk
þess dregið úr áhuga fólks á þjóð-
málum og trausti á stjórnmála-
mönnum yfirleitt. Þetta hefur
endurspeglast í frekar dræmri
þátttöku í sveita- og borgarstjórn-
akosningum. Flokkarnir hafa þijú
ár til að bæta úr þessu ástandi
fyrir næstu þingkosningar.
BAKSVID
eftir Önnu Bjamadóttur
Francois Mitterrand Frakklandsforseti (t.v tekur í hönd Jaques
Chirac, þáverandi forsætisráðherra er seinni umferð forsetakosn-
inganna fór fram í maímánuði 1988. Báðir þóttu þeir fjármagna
kosningabaráttuna með vafasömum hætti.